អ្នកមានបទពិសោធន៍កិច្ចការព្រំដែន ចាត់ទុកសារគំរាមផ្ទុះសង្គ្រាមជាមួយប្រទេសជិតខាង ជុំវិញការជំរុញឱ្យការពារទឹកដីនោះថា ជាល្បិចបិទបាំងកំហុស លោក ហ៊ុន សែន ដែលបានកាត់ទឹកដីឱ្យបរទេស ប្រឈមនឹងជាប់ទោសក្បត់ជាតិមានចែងក្នុងមាត្រា៤៤០ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ។
ការលើកឡើងនេះ ក្រោយពីសារសំឡេងរបស់ លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវបានគេចែកចាយឡើងវិញ ពីការដែល លោក ហ៊ុន សែន គំរាមពីលទ្ធភាពផ្ទុះសង្ក្រាមជាមួយប្រទេសថៃ ដូចករណីកើតឡើងនៅប្រាសាទព្រះវិហារជាមួយប្រទេសថៃ អំឡុងឆ្នាំ២០០៨ បើកម្ពុជាប្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ដើម្បីការពារទឹកដី។
លោកថា៖ «ស្លាកស្នាមសង្គ្រាមនៅព្រះវិហារ នៅប្រាសាទតាមាន់ តាក្របី មិនទាន់បានបញ្ចប់ផងទេ ដោយការឈឺចាប់របស់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើង ក៏ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋថៃ ទៅលើបញ្ហាការបាត់បង់ស្អីៗ ឬការរបួសស្នាមនៅក្នុងសមរភូមិទាំងនេះ។ តែឥឡូវអ្នកជ្រុលនិយមនៅក្នុងប្រទេសថៃ និងអ្នកជ្រុលនិយមនៅកម្ពុជា ដែលនៅជ្រកកោននៅប្រទេស ក្រៅប្រទេស គួរត្រូវធ្វើរឿងនេះ វាជាបន្តទៀត ឬក៏ត្រូវឲ្យវាមានសេចក្ដីសុខជាមួយគ្នាសិន ដោះស្រាយនៅតែដោះស្រាយ ប៉ុន្តែត្រូវធ្វើដោយការចរចា យើងមិនទាន់ប្រើអស់លទ្ធភាពនៃការចរចារវាងទ្វេភាគីនៅឡើយទេ តើដល់ពេលហើយឬនៅដែលយើងត្រូវនិយាយទៅកាន់តុលាការអន្តរជាតិ»។
តែយ៉ាងណា តំណាងរាស្រ្តគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក អ៊ុំ សំអាន ចាត់ទុកសាររបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺដើម្បីតែបិទបាំងការធ្វើនយោបាយ ជ្រកក្រោមចំណងបរទេសឈ្លានពានទឹកដីខ្មែរ ដែលថាបានចង លោក ហ៊ុន សែន ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលពេលនោះ វៀតណាមបានលើកបន្តុប លោក ហ៊ុន សែន ឱ្យកាន់អំណាច។
លោកថា៖ «ដូចមុនបោះឆ្នោត លោក ហ៊ុន សែន បើសិនជាគណបក្សប្រជាជនចាញ់ឆ្នោតនឹងមានសង្គ្រាម! អ៊ីចឹងប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន ដែលហ៊ានបោះឆ្នោតដើម្បីផ្លាស់ប្ដូរមេដឹកនាំផ្តាច់ការសព្វថ្ងៃហ្នឹងចេញទេ! អ៊ីចឹងឥឡូវគាត់យកសង្គ្រាមមកបំភ័យប្រជាពលរដ្ឋទៀត ខ្ញុំយល់ថា ប្រជាពលរដ្ឋមានទៅភ័យអី រឿងសង្គ្រាមជាមួយថៃនោះទេ។ ការដែលជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលប្ដឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិករណីគោះគុត គឺដើម្បីបញ្ចៀសសង្គ្រាមហ្នឹងឯង បើសិនជាអត់ប្តឹងទេ អាចមានសង្គ្រាម ប៉ុន្តែបើប្តឹងគឺអត់មានសង្គ្រាមទេ»។
បើតាមអ្នកមានបទពិសោធន៍កិច្ចការព្រំដែនរូបនេះ អនុសារណៈនៃការយោគយល់ឆ្នាំ២០០១ កោះគុតត្រូវបានកាត់ឆ្វៀលទៅឱ្យថៃ ដោយលោក សុខ អាន កាលនៅមានជីវិត តាមបញ្ជារបស់លោក ហ៊ុន សែន ទើបធ្វើឱ្យគ្រួសារហ៊ុនមិនហ៊ានថាកោះគុតជារបស់ខ្មែរ ដូចភាគីថៃទេ។
ក្នុងន័យនេះ លោកថា មានតែយកករណីកោះគុត ប្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (ICJ) ដូចករណីប្តឹងទាមទារប្រាសាទព្រះវិហារពីថៃទេ ទើបអាចការពារទឹកដីបាន។
លោកថា៖ «យើងមើលករណីប្រាសាទព្រះវិហារ កាលពីឆ្នាំ១៩៦២ សម្តេចតា ឈ្នះក្ដីរឿងករណីប្រាសាទព្រះវិហារនៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ អាយ.ស៊ី.ជេ មានសង្គ្រាមណា! បានប្រាសាទព្រះវិហារមកវិញក្នុងឆ្នាំ៦២»។
ដោយឡែក ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា លោក ម៉ែន ណាត ព្រមានថា បើរដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន មិនប្រើយន្តការអន្តរជាតិដើម្បីលាងជម្រះមន្ទិល ជុំវិញការកាត់កោះគុតទៅឱ្យថៃទេ នោះអាចវាជាហានិភ័យដល់អំណាចគ្រួសារហ៊ុន បើចរន្តពលរដ្ឋបះបោរទ្រង់ទ្រាយធំ ពីពលរដ្ឋដែលបារម្ភរឿងបាត់ទឹកដីទប់លែងជាប់។
លោកថា៖ «កាលណាបណ្ដោយឲ្យមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នាអ៊ីចឹង ហើយពលរដ្ឋនៅតែដាក់ការសង្ស័យធ្ងន់ទៅៗ ដល់រដ្ឋាភិបាលហ្នឹង រដ្ឋាភិបាលហ្នឹងមិនស្រួលប៉ុន្មានទេ។ ក្រែងលោប្រជាពលរដ្ឋខឹងសម្បារមែនទែនទៅ នាំជំរុញដល់ការផ្លាស់ប្ដូរមេដឹកនាំហ្នឹងចេញក៏អាចថាបាន។ អាហ្នឹងវាហានិភ័យទាំងប្រឈមជាមួយនឹងភាគីថៃ ហើយប្រឈមនឹងក្នុងរដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯងដែរ ពីព្រោះទាហានកាលណាមើលយូរៗទៅ រដ្ឋាភិបាលនឹងមិនកើតអាចបង្វិលចុងកាណុងអីទៅរដ្ឋាភិបាលវិញក៏ថាបាន អាហ្នឹងស្មារតីស្នេហាជាតិរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប ទាំងស៊ីវិលទាំងកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ»។
ជុំវិញរឿងនេះ អ្នកវិភាគនយោបាយលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ធ្លាប់ចង្អុលបង្ហាញលើមូលដ្ឋានច្បាប់ដ៏រឹងមាំ ដែលកម្ពុជាអាចការពារទឹកដីបាន ដោយមិនចាំបាច់ធ្វើសង្រ្គាមជាមួយប្រទេសជិតខាង ដែលមានមហិច្ចតាឈ្លានពានទឹកដីកម្ពុជា។
បើតាម លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ធ្លាប់បានបង្ហោះសារលើហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនថា កម្ពុជាអាចប្រើប្រាស់យន្តការដោះស្រាយការរំលោភយកកោះគុតពីភាគីថៃ ដោយប្រើប្រាស់មាត្រា៥ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស។
បើតាមមាត្រា៥ នៃកិច្ចព្រមព្រៀង២៣តុលា បញ្ជាក់ថា បើមានការការគំរាមកំហែងរំលោភលើអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា បណ្តាភាគីក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ត្រូវពិគ្រោះជាបន្ទាន់ ដើម្បីអនុម័តរាល់វិធានការសមស្រប ដើម្បីដោះស្រាយរាល់ការរំលោភទាំងនេះតាមមធ្យោបាយសន្តិវិធី។
វិធានការដោះស្រាយ រួមមាន រាយការណ៍ទៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ ឬប្រើប្រាស់មធ្យោបាយដំណោះស្រាយ នូវទំនាស់ដោយសន្តិវិធី យោងតាមមាត្រា៣៣ នៃធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយភាគីពាក់ព័ន្ធក៏អាចសុំការឧបត្ថម្ភពីសហប្រធាននៃសន្និសីទប៉ារីសស្តីពីកម្ពុជា រួមមាន ប្រទេសបារាំង និងប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីផងដែរ។
ជាងនោះទៅទៀត ក្នុងករណីរំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ភាគីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងត្រូវស្នើដល់អង្គការមានសមត្ថកិច្ចនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ ឱ្យចាត់វិធានការដទៃទៀត ដែលសមស្រប ដើម្បីទប់ស្កាត់ និងលុបបំបាត់ការរំលោភបំពាន ស្របតាមច្បាប់អន្តរជាតិដែលពាក់ព័ន្ធ។
លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ បញ្ជាក់ថា កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស បញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា ម្ចាស់ហត្ថលេខីទាំង១៨ប្រទេស ដែលជាសាក្សីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ រួមទាំងប្រទេសថៃផង ត្រូវទទួលស្គាល់ និងគោរពគ្រប់បែបយ៉ាងទាំងអស់ ដល់អធិបតេយ្យភាព ឯករាជ្យ បូរណភាព និងភាពមិនអាចរំលោភបាននៃដែនដី អព្យាក្រឹតភាព និងឯកភាពជាតិកម្ពុជា។
រដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន ដែលបានក្តោបអំណាចច្រើនទសវត្សរ៍ទៅនេះ រងការរិះគន់ថា ធ្វើឱ្យបាត់បង់ទឹកដីជាច្រើនទៅប្រទេសវៀតណាម ទាំងដីគោក និងប្រជុំកោះ មានកោះត្រល់ជាដើម រួមទាំងបានគំរាមរំលាយរបបរាជានិយមអាស្រ័យធម្មនុញ្ញ បើព្រះអង្គហ៊ានជំទាស់នឹងមហិច្ឆតាវៀតណាមលេបទឹកដី តាមរយៈធ្វើឱ្យសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនខុសច្បាប់រស់ឡើងវិញនៅឆ្នាំ២០០៥នោះ។
លើសពីនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក៏រងការចោទថា ធ្វើឱ្យបាត់បង់ទឹកដីទៅប្រទេសថៃដែរ ក្នុងនោះមានទាំងកោះគុត ដែលថៃកំពុងគ្រប់គ្រងទាំងស្រុង ដែលបច្ចុប្បន្នក្រុមប្រឆាំងកំពុងជំរុញឱ្យប្រើយន្តការអន្តរជាតិ ដើម្បីទប់ស្កាត់មហិច្ឆតាបរទេសឈ្លានពាន ប៉ុន្តែក្រុមអ្នកទាមទារនៅក្នុងប្រទេស ត្រូវបានបង្ក្រាប និងចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ដែលវិធាននេះហាក់បំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រង់មាត្រា៥២។
មាត្រា៥២នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ចែងថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្តេជ្ញារក្សាការពារឯករាជ្យ អធិបតេយ្យ បូរណភាពទឹកដី អនុវត្តនយោបាយបង្រួបបង្រួមជាតិ ដើម្បីការឯកភាពជាតិ។
ដោយឡែកមាត្រា៤៤០ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ ចែងថា អ្នកធ្វើឱ្យបាត់ដីទាំងស្រុង ឬមួយផ្នែក មានទោសក្បត់ជាតិ ត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត៕
