អ្នកតាមដានសង្គម លើកឡើងថា គណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល នៅតែបន្តដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ ក្នុងការធ្វើជាកញ្ចក់ឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្ថានភាពពិតរបស់សង្គមជាតិ ដែលបានរួមចំណែកជួយបង្ហាញប្រាប់រដ្ឋាភិបាលនូវចំណុចអវិជ្ជមាន ដែលអាចនាំឱ្យមានមហន្តរាយដល់ប្រទេសជាតិ មិនមែនបញ្ចេញមតិដើម្បីទាញប្រទេសឱ្យធ្លាក់ក្នុងភាពវឹកវរ ដូចការចោទប្រកាន់របស់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល និងមន្ត្រីបក្សកាន់អំណាចនោះទេ។
ការលើកឡើងនេះ គឺបន្ទាប់ពី លោក ប៉ែន បូណា ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល បានថ្លែងថា បើគ្មានរាជរដ្ឋាភិបាលរឹងមាំមួយ ដូចសព្វថ្ងៃនេះទេ ប្រទេសកម្ពុជាអាចវិលត្រឡប់ទៅអតីតកាលវិញតាមរយៈនយោបាយ របស់ក្រុមប្រឆាំងជ្រុលនិយមមួយក្តាប់តូច។
លោកបានថ្លែងបែបនេះ តាមបណ្តាញសារព័ត៌មានគាំទ្ររដ្ឋាភិបាល Fresh News កាលពីថ្ងៃទី១ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥។
លោកថា៖ «ការធ្វើនយោបាយរបស់ក្រុមអ្នកនយោបាយមួយក្តាប់តូច ដែលយើងហៅថា ជាក្រុមអ្នកនយោបាយប្រឆាំងប្រកាន់មនោគមន៍វិជ្ជាជ្រុលនិយម គឺគាត់ធ្វើនយោបាយដើម្បីទាញប្រទេសឱ្យធ្លាក់ក្នុងភាពវឹកវរ នៅពេលយើងនិយាយពីសន្តិភាព យើងការពារសន្តិភាពយើងកសាងសន្តិភាព ពួកគាត់បែរជាធ្វើនយោបាយ ដើម្បីធ្វើឱ្យមានភាពវឹកវរ ចលាចលក្នុងសង្គម ញុះញង់ ចោទប្រកាន់ មួលបង្កាច់ ភូតកុហក់គ្រប់បែបយ៉ាងធ្វើឱ្យសង្គមវឹកវរ គោលបំណងរបស់គាត់ណា ប្រសិនបើអត់មានរាជរដ្ឋាភិបាលមួយ ដែលរឹងមាំដូចសព្វថ្ងៃ គឺសង្គមយើងអាចនឹងដើរថយក្រោយត្រឡប់ទៅអតីតកាលវិញ»។
បន្ថែមពីនេះ លោក ប៉ែន បូណា គូសបញ្ជាក់ថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាគណបក្សមួយដែលខ្លាំង ពីព្រោះបើមិនខ្លាំងគឺមិនអាចដឹកនាំប្រទេសបានយូរ មិនអាចទទួលបានការគាំទ្រពីប្រជាពលរដ្ឋយ៉ាងច្រើនភ្លូកទឹកភ្លូកដីនោះទេ។
ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក្តី រដ្ឋាភិបាលក្រោមការដឹកនាំរបស់គ្រួសារហ៊ុន នៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវបានមជ្ឈដ្ឋានជាតិនិងអន្តរជាតិ មើលឃើញថា បានប្រឌិដ្ឋរឿងចោទប្រកាន់មួលបង្កាច់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ តាមរយៈការប្រើតុលាការកំពូល ដែលជាឧបករណ៍របស់ខ្លួនឱ្យរំលាយគណបក្សប្រឆាំងនេះចោល នៅពេលដែលគណបក្សប្រឆាំងនេះ កំពុងកើនប្រជាប្រិយភាពយ៉ាងខ្លាំង ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៣មក។
សូមរំលឹកថា គិតចាប់តាំងពីថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ មកដល់ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥នេះ មានរយៈពេល ៧ឆ្នាំ៦ខែហើយ ដែលលោក កឹម សុខា ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងមានរយៈពេល២ឆ្នាំហើយ ដែលសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ដែលជាឧបករណ៍របស់ លោក ហ៊ុន សែន បានសម្រេចផ្តន្ទាទោសឱ្យលោក កឹម សុខា ជាប់ឃុំនៅក្នុងផ្ទះ ២៧ឆ្នាំ និងហាមមិនឱ្យធ្វើនយោបាយអស់១ជីវិត ក្រោមការចោទប្រកាន់ ពីបទ ក្បត់ជាតិគប់គិតជាមួយបរទេសមានសហរដ្ឋអាមេរិក និងអាល្លឺម៉ង់ជាដើម ដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ជាបទចោទដែលមជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិជាច្រើន រួមទាំងអង្គការសហប្រជាជាតិចាត់ទុកថាជារឿងនយោបាយ។
ចាប់តាំងពីមានការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមានប្រជាពលរដ្ឋគាំទ្រជិតកន្លះប្រទេសមក ថ្នាក់ដឹកនាំ និងសកម្មជននយោបាយប្រឆាំងជាច្រើន បានរត់ភៀសខ្លួនទៅជ្រកកោណនៅក្រៅប្រទេស ខណៈអ្នកនៅក្នុងស្រុកបានទទួលរងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ រហូតដល់មានការវ៉ៃដំបណ្តាលឱ្យរងរបួសធ្ងន់ និងខ្លះត្រូវចាប់ឃុំក្នុងពន្ធនារគារ ហើយមួយចំនួនត្រូវបង្ខំចិត្តចុះចូលជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
ក្នុងរយៈពេលជិត ៨ឆ្នាំមកនេះ គេកត់សម្គាល់ឃើញថ្នាក់ដឹកនាំ និងអ្នកគាំទ្រគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំងដែលត្រូវបានរំលាយ តែងតែធ្វើការរិះគន់វាយប្រហារគ្នាទៅវិញទៅមកយ៉ាងក្តៅគគុក ប៉ុន្តែភាគីដែលទទួលរងគ្រោះ នឹងទទួលរងនូវភាពអយុត្តិធម៌កាន់តែខ្លាំងគឺសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដោយសារតែនៅកម្ពុជា ទាំងស្ថាប័នមានសមត្ថកិច្ចរបស់រដ្ឋនិងតុលាការ គឺស្ថិតនៅក្រោមកណ្តាប់ដៃរបស់ លោក ហ៊ុន សែន។
សម្រាប់ លោក សម រង្ស៊ី ដែលជាអ្នកជំនាញសេដ្ឋកិច្ច និងជាអតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានលើកឡើងថា កម្ពុជា ក្រោមការដឹកនាំរបស់គ្រួសារហ៊ុន ក្នុងរយៈពេលជាង ៤០ឆ្នាំមកនេះ ធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិជួបវិបត្តិធ្ងន់ធ្ងរ និងហិនហោចអស់ធនធានធម្មជាតិ ជាពិសេសព្រៃឈើ និងទឹកដីនៅតាមព្រំដែនត្រូវបាត់បង់ទៅប្រទេសជិតខាង។
លោកបានសរសេរក្នុងសំណេរដើម បង្ហោះនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែមីនាថា «កោះត្រល់ក៏បាត់ កោះគជ់ក៏បង់ ព្រំដែនក៏ផុង ខាងក្នុងសម្បទានភ្នំបឹងក៏លក់ លិចកើតឈ្លានពានរស់នៅសុំទានអួតថាខ្លួនខ្លាំង»។
លោកបន្តថា៖ «រាស្ត្រខ្មែរសព្វថ្ងៃម្នាក់ៗ តឹងទ្រូងស្ទើប្រេះមិនហ៊ាននិយាយ វេទនាពិបាកណាស់ ហើយជំពាក់បំណុលគេវណ្ឌកទៀត»។
លោក សម រង្ស៊ី លើកឡើងទៀតថា ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនដែលខ្វល់ពីប្រជាពលរដ្ឋឡើយ ថ្នាក់ដឹកនាំ និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល បែរជាចូលរួមប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាមួយក្រុមម៉ាហ្វីយ៉ា ហើយធ្វើឱ្យស្ថានការណ៍កាន់តែអាក្រក់ទៅៗជារៀងរាល់ថ្ងៃ។
លោកថា មេដឹកនាំសព្វថ្ងៃនេះ ជាមនុស្សអសមត្ថភាព មិនចេះជួយ មិនចេះដោះស្រាយបញ្ហាសង្គម តែបែរជាបន្ទោសជនរងគ្រោះ បន្ទោសកសិករដែលខំប្រឹងប្រែងចិញ្ចឹមជីវិតចិញ្ចឹមគ្រួសារទៅវិញ។
សម្រាប់ លោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា ប្រធានគណបក្សជំនាន់ថ្មី បានថ្លែងថា មជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិ ជាពិសេសប្រជាពលរដ្ឋម្ចាស់ឆ្នោត ម្ចាស់ប្រទេស គឺជាអ្នកមើលជាអ្នកវាយតម្លៃថា តើការដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន មានភាពសុចរិត មានតម្លាភាព មានការគោរពនីតិរដ្ឋ មានយុត្តិធម៌សង្គម ឬក៏មានការគោរពនូវគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ឬក៏គោរពសិទ្ធិសេរីភាព នៃការធ្វើនយោបាយ ឬក៏គោរពសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិដែរឬយ៉ាងណា វាមិនអាស្រ័យទៅលើការអួតអាងរបស់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនោះទេ។
លោក សុវណ្ណារ៉ា គូសបញ្ចាក់ថា អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលត្រូវចែកគ្នាឱ្យដាច់ កុំនិយាយឡើងវ៉ៃអួត ប៉ាតណាប៉ាតណី សុទ្ធតែក្រុមប្រឆាំងជ្រុលនិយម។
លោកថា មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលគួរធ្វើជាគំរូ និងនិយាយឱ្យចំៗទៅលើបុគ្គលណាម្នាក់ ពីព្រោះកម្ពុជាជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស គឺមានគណបក្សនយោបាយជាច្រើន ចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោត ដែលធានាការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ។
លោកថ្លែងទៀតថា កុំគិតថា អ្នកធ្វើនយោបាយប្រឆាំង សុទ្ធតែប្រឆាំងធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិធ្លាក់ទៅក្នុងភាពវឹកវរអី គឺចែកគ្នាឱ្យដាច់ ហើយបង្ហាញឱ្យចំនូវគំនុំនយោបាយបុគ្គលនៃបក្សប្រឆាំង ក៏ដូចជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំង ពីព្រោះគេប្រឆាំងរិះគន់ដើម្បីស្ថាបនា ហើយការធ្វើនយោបាយគឺធ្វើឡើងស្របទៅតាមលក្ខន្តិកៈ តាមច្បាប់ក្រសួងមហាផ្ទៃ ច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញច្បាប់បង្កើតគណបក្សនយោបាយ។
បើតាម លោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា គណបក្សប្រឆាំង និងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល គឺជាកញ្ចក់ឆ្លុះបញ្ចាំងពីស្ថានភាពពិតរបស់សង្គមជាតិ ដែលជំរុញដល់រដ្ឋាភិបាលឱ្យធ្វើការកែតម្រូវ នៅត្រង់ចំណុចណាដែលមានការខុសឆ្គង នាំឱ្យមានមហន្តរាយដល់ជាតិ មិនមែនធ្វើនយោបាយ ឬបញ្ចេញមតិដើម្បីទាញប្រទេសឱ្យធ្លាក់ក្នុងភាពវឹកវរនោះទេ។
លោកថា៖ «ត្រូវចែកគ្នាឱ្យដាច់ កុំម៉ៅអួរហើយ បើយើងធ្វើនយោបាយម៉ៅអួរ រដ្ឋាភិបាលទៅវិញទេអ្នកនាំពាក្យហ្នឹង ដែលងុបងុលដែលដើរផ្ទុយនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយមិនបាននាំជាគំរូនៃបក្សកាន់អំណាច ដើម្បីដឹកនាំរាជរដ្ឋាភិបាលជាគំរូបង្ហាញនូវសុចរិតភាពនយោបាយ ហើយកុំ កុំមានគំនិតព្រឹត្តិការណ៍ណាកម្ទេច ដើម្បីត្រួតត្រាធ្វើឱ្យគេទទួលនូវភាពអយុត្តិធម៌ ធ្វើឱ្យគេទទួលនូវការឈឺចាប់ ដែលវាផ្ទុយទៅនឹងការធានាការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ»។
ជាមួយគ្នានេះ លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលបច្ចុប្បន្នជាប្រធានគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា បានថ្លែងថា អ្វីដែលគេធ្វើឱ្យឡើងកម្តៅនយោបាយជាហូរហែ ក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំកន្លងមកនេះ ភាគច្រើនគឺដោយសាររឿងផ្ទាល់ខ្លួន រឿងបុគ្គលជាជាងរឿងគោលនយោបាយសម្រាប់ជាតិ។
ចំណែក លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម បានថ្លែងថា សង្គមមួយដែលស្អប់ការពិត តែងជួបប្រទះរឿងដដែលៗដោយជៀសមិនផុត។
ទាក់ទងទៅនឹងប្រសិទ្ធភាពការងាររបស់រដ្ឋាភិបាលឈាមថ្មី ដែលដឹកនាំដោយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត វិញ លោកបណ្ឌិត មាស នី លើកឡើងថា កត្តាក្បាលធំ ខ្លួនតូច ឬក្បាលកាន់តែធំ ខ្លួនស្គម ដែលលោកចង់សំដៅទៅចំនួនក្រសួងស្ថាប័ន និងមន្ត្រីដ៏ច្រើនលើសលប់ ថានៅតែជាបញ្ហាដែលយើងមិនទាន់ជំនះបាន ហើយបន្តធ្វើឱ្យប្រសិទ្ធភាពគ្រប់គ្រប់រដ្ឋខ្សោយ។
ជាមួយគ្នានេះ លោក វន ចាន់ឡូត អ្នកសិក្សាផ្នែកច្បាប់ ក៏បានកត់សម្គាល់ដែរថា ក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំក្រោមការដឹកនាំរបស់ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត អំពើពុករលួយបានកើនឡើង។
នៅឆ្នាំ២០២៣ និង២០២៤ កម្ពុជាឈរនៅលេខរៀង១៥៨ ក្នុងចំណោម១៨០ប្រទេស ដែលទទួលបានពិន្ទុ២២/១០០ សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣ និង២១/១០០ សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៤ បើធៀបនឹងឆ្នាំ២០២២ ក្រោមការដឹកនាំរបស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ដ្រី លោក ហ៊ុន សែន កម្ពុជាឈរនៅលេខរៀង ១៥០/១៨០ ដែលទទួលបានពិន្ទុ ២៤/១០០។ លោកថា អំពើពុករលួយជាចោរលួចសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឈ ប៉ុន្តែអ្នកកាន់អំណាចហាក់គ្មានឆន្ទៈពិតប្រាកដ ក្នុងការលុបបំបាត់អំពើពុករលួយនេះទេ។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សវិញ អង្គការលីកាដូ កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ បានបង្ហាញទិន្ន័យកត់ត្រាត្រួសៗ រកឃើញថា ឆ្នាំ២០២៤ អាណត្តិលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត មានករណីចាប់ខ្លួនសកម្មជនសង្គម និងសកម្មជននយោបាយ យ៉ាងគំហុក យ៉ាងតិច ១០២នាក់ ពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពការពារធនធានធម្មជាតិ ទាមទារយុត្តិធម៌សង្គម និងអ្នកនិយាយបញ្ហាបូរណភាពទឹកដី ពាក់ព័ន្ធគម្រោង CLV ជាដើម។
ការរកឃើញរបស់អង្គការលីកាដូ ហាក់ស៊ីគ្នាទៅនឹងការរកឃើញរបស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ Human Rights Watch ដែរ។
Human Rights Watch បាននិយាយថា ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ ចុះថ្ងៃទី១៦ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ ថា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានបរាជ័យពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋ តាមការសន្យា ជាមួយសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ(UN)។
អង្គការនោះថា ជាង១ឆ្នាំ នៃការឡើងកាន់អំណាច លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បន្តប្រើប្រព័ន្ធតុលាការជាឧបករណ៍គំរាមកំហែងឥតឈប់ឈរ ដើម្បីបំបិទមាត់អ្នករិះគន់អ្នកនយោបាយជំទាស់ និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ដើរផ្ទុយពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ដូចឳពុករបស់ខ្លួន។
ប្រភពនោះ សង្កត់ធ្ងន់ថា រដ្ឋាភិបាលរបស់ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានគាបសង្កត់យ៉ាងខ្លាំងទៅលើលំហពលរដ្ឋ ការចូលរួមនយោបាយ និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋានផ្សេងទៀតនៅឆ្នាំ២០២៤ ។
ប្រភពដដែល បញ្ជាក់ថា បញ្ហានេះ ជំរុញឱ្យមានការគំរាមកំហែង ទៅលើសេរីភាពសារព័ត៌មាន និងការជួបប្រជុំដោយសន្តិវិធី។
មួយវិញទៀត ការអនុវត្តច្បាប់ ការចាប់ខ្លួន និងការឃុំខ្លួនអ្នកប្រឆាំង និងអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល ធ្វើឡើងក្រោមហេតុផលនយោបាយ។
សេចក្តីប្រកាសនោះ បានដកស្រង់សម្តី លោក Bryony Lau នាយករងប្រចាំតំបន់អាស៊ី នៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch មកចុះផ្សាយថា៖ «នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានដើរតាមគន្លងឪពុករបស់លោក ដោយបង្កើនការប្រើប្រាស់ច្បាប់គាបសង្កត់ និងតុលាការជាឧបករណ៍នយោបាយ ដើម្បីបំបិទមាត់អ្នករិះគន់ និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស»។
លោកបន្តថា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា មានត្រឹមជានិម្មិតរូបប៉ុណ្ណោះ សម្រាប់ការបញ្ចេញមតិរបស់សង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ស្ថិតនៅក្រោមការគំរាមកំហែង នៃការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញឥតឈប់ឈរ។
បញ្ហាទាំងអស់នេះ Human Rights Watch រំឭកថា រដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត គួរតែកែប្រែនូវទង្វើបំពានសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន ហើយងាកមកអនុវត្តតាមការសន្យារបស់ខ្លួន ក្នុងការលើកកម្ពស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងនីតិរដ្ឋ៕
