អស់រយៈពេលជាង៤០ឆ្នាំទៅនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្រោមការដឹកនាំតពូជដោយគ្រួសារហ៊ុន ហាក់បីដូចជាមិនសូវបានយកចិត្តទុកដាក់ធ្វើការអភិវឌ្ឍនៅតាមតំបន់ទល់ដែនដាច់ស្រយាលឡើយ។
បច្ចុប្បន្ននេះ នៅតាមតំបន់ទល់ដែនដាច់ស្រយាលជាច្រើនត្រូវបានទុកចោល ពុំទាន់មានប្រជាពលរដ្ឋទៅរស់នៅ និងពុំទាន់មានផ្លូវទៅដល់នៅឡើយទេ ដែលជាឱកាសក្នុងការបន្តច្រឹបយកទឹកដីពីសំណាក់ប្រទេសជិតខាង ខណៈនៅក្នុងប្រទេសកំពុងកើតមានវិបត្តិវិវាទដណ្តើមដីគ្នារ៉ាំរ៉ៃ។ ថាតើការទុកដីនៅតាមតំបន់ព្រំដែនឱ្យនៅទំនេរចោល ធ្វើឱ្យកម្ពុជាប្រឈមនឹងហានិភ័យនិងខាតបង់អ្វីខ្លះ?
យោងតាមប្រភពនិងសេចក្តីរាយការណ៍នានា បច្ចុប្បន្ននៅតាមបណ្តោយព្រំដែនកម្ពុជាទាំងខាងលិចជាប់នឹងប្រទេសថៃ ទាំងខាងកើតជាប់នឹងប្រទេសវៀតណាម និងទាំងខាងជើងជាប់នឹងប្រទេសឡាវ ជាពិសេសនៅភូមិភាគឦសាន មិនទាន់មានប្រជាពលរដ្ឋទៅរស់នៅច្រើនទេ។
តំបន់ខ្លះ មានពលរដ្ឋរស់នៅតិចតួច ដោយសារតែពុំមានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ដូចជា ផ្លូវថ្នល់ សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ ទីផ្សារដែលអាចទ្រទ្រង់ដល់ការរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
បច្ចុប្បន្នប្រាសាទតាមាន់តូច ដែលស្ថិតនៅក្នុងដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា ត្រូវបានកងទ័ពថៃគ្រប់គ្រង១០០ភាគរយ មិនខុសអីពីកោះគជ់ឡើយ។ ចំណែកប្រាសាទតាមាន់ធំ និងប្រាសាទតាក្របី បច្ចុប្បន្នកំពុងត្រូវបានគ្រប់គ្រងរួមគ្នាដោយទាហានកម្ពុជានិងថៃ។
សាក្សីជាច្រើន អះអាងថា ក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម និងសម័យសង្គ្រាមក្រោយមកដែលភាគីខ្មែរច្បាំងគ្នានៅតាមព្រំដែន កម្ពុជាបានកាន់កាប់ទឹកដីនៅហួសប្រាសាទតាមាន់ធំ ប្រាសាទតាមាន់តូច និងប្រាសាទតាក្របីដល់ជាង១គីឡូដីទៀតឯណោះ គឺមិនមានកងទ័ពថៃណាចូលមកកាន់កាប់ ឬដណ្តើមគ្រប់គ្រងប្រាសាទខ្មែរទាំងនេះទេ។
ការណ៍ដែលទ័ពថៃអាចចូលមកគ្រប់គ្រង និងកំពុងដណ្តើមគ្រប់គ្រងប្រាសាទទាំងនេះបាន គឺដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនបានយកចិត្តទុកដាក់ការពារ និងធ្វើការអភិវឌ្ឍនៅតាមតំបន់ទល់ដែនទាំងនោះ។
ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងគណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាល បានជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្លូវ ស្ពាន សាលារៀន មន្ទីរពេទ្យ បង្កើតជាភូមិនៅតាមតំបន់ទល់ដែនដាច់ស្រយាល ដើម្បីលើកទឹកចិត្តឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ ទៅតាំងទីលំនៅរស់នៅតាមតំបន់ទាំងនោះ ដោយរដ្ឋចែកដីសង់ផ្ទះ និងដីសម្រាប់ធ្វើកសិកម្មចិញ្ចឹមជីវិតជាដើម។
ចំពោះបញ្ហាទឹកដីនៅតាមព្រំដែនដែលតែងតែមានភាពរសើបយ៉ាងខ្លាំងនេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ហាក់បីដូចជាយល់ស្រប ចំពោះការលើកឡើងខាងលើ។
យល់ស្រប ពីព្រោះចាប់តាំងពីលោកឡើងកាន់តំណែង តាមរយៈការលើកបន្តុបដោយឪពុករបស់លោក ក្នុងរយៈពេលជិត២ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ លោកបានលើកយកមកនិយាយពីការអភិវឌ្ឍនៅតាមតំបន់ព្រំដែនយ៉ាងហោចណាស់ពីរលើករួចមកហើយ។
ចាប់តាំងពីលោកបានចុះទៅពិនិត្យដោយផ្ទាល់ នៅតាមតំបន់ព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម នៅខេត្តភាគឦសាន កាលពីអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤ គឺនៅពេលដែលមានការផ្ទុះការតវ៉ាយ៉ាងខ្លាំង ប្រឆាំងនឹងគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍នៅតំបន់ត្រីកោណកម្ពុជា ឡាវ វៀតណាម CLV -DTA ។
ជាថ្មីម្តងទៀត នៅក្នុងពិធីបិទសន្និបាតបូកសរុបលទ្ធផលការងារឆ្នាំ២០២៤ និងលើកទិសដៅការងារឆ្នាំ២០២៥ របស់សមាគមឧកញ៉ាកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើផ្លូវនៅតាមព្រំដែន ដែលនៅពេលនេះរដ្ឋាភិបាលប្តេជ្ញាចិត្តធ្វើយ៉ាងណា តភ្ជាប់ផ្លូវគ្រប់តំបន់ព្រំដែនទូទាំងប្រទេស ឱ្យជាប់គ្នាទាំងអស់ ដើម្បីឱ្យកូនចៅជំនាន់ក្រោយរបស់ខ្មែរ បានទៅរស់នៅ កសាងសេដ្ឋកិច្ចនៅទីនោះ ហើយបានទៅលេងដល់ទីនោះ។
លោកថ្លែងបន្តថា ឥឡូវដូចនៅតំបន់កន្ទុយនាគ កន្លែងនឹងចោទ ពីដើមអត់មានពីណាទៅដល់ទេ យើងចង់ចូលទាល់តែសុំចូលពីខាងវៀតណាមបានទៅដល់ទីនោះ។
នៅទិសខាងលិច រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើផ្លូវតាំងពីខេត្តកោះកុងឡើងទៅខេត្តពោធិ៍សាត់ សំឡូត ម៉ាឡៃឡើងទៅដល់ខេត្តឧត្តរមានជ័យ ចាក់ទៅអន្លង់វែង ទៅដល់ព្រះវិហារ ឡើងតទៅដល់ស្ទឹងត្រែង រតនគិរី មណ្ឌលគិរី ចុះមកដល់ទូទាំងប្រទេស។
ទោះយ៉ាងណា ក្រៅពីការលើកឡើងពីការស្ថាបនាផ្លូវតភ្ជាប់គ្នានៅតាមព្រំដែន ពីខេត្តមួយទៅខេត្តមួយ គេមិនឃើញ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត និយាយពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍បង្កើតភូមិថ្មី និងការសាងសង់សាលារៀន និងមន្ទីរពេទ្យនៅតាមតំបន់ព្រំដែនដាច់ស្រយាល រួមទាំងការចែកដីឱ្យប្រជាពលរដ្ឋបានទៅរស់នៅតាមតំបន់ទល់ដែននោះទេ។
ខណៈបច្ចុប្បន្នប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើននៅក្នុងប្រទេស មិនមានដី មិនមានផ្ទះជាកម្មសិទ្ធិផ្ទាល់ខ្លួននោះឡើយ ហើយពួកគាត់ត្រូវធ្វើចំណាកស្រុកពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ ដើម្បីស៊ីឈ្នួលគេចិញ្ចឹមជីវិត។
សូមបញ្ជាក់ថា ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាស្ទើរតែទាំងអស់ សុទ្ធតែដឹងនិងចងចាំថា កម្ពុជាមានផ្ទៃដីទំហំ ១៨១០៣៥ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ដែលសម្បូរស្តុកស្តម្ភទៅដោយធនធានធម្មជាតិ។
បច្ចុប្បន្នកម្ពុជា មានប្រជាជនប្រមាណតែ ១៧លាននាក់ប៉ុណ្ណោះ។ ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រជាច្រើន បែរជាគ្មានដីសម្រាប់សង់ផ្ទះរស់នៅ និងដីសម្រាប់ធ្វើកសិកម្មចិញ្ចឹមជីវិតទៅវិញ ខណៈមន្ត្រីនិងក្រុមគ្រួសាររបស់មន្ត្រីកាន់កាប់ដីស្រែដីចម្ការក្នុងម្នាក់ៗរាប់រយ រាប់ពាន់ហិកតា។
អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងអ្នកជំនួញក្នុងវិស័យអចលនទ្រព្យមួយចំនួន ធ្លាប់បានអះអាងថា ស្ថានភាពប្រទេសកម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ន ក្រុមមន្ត្រីមានអំណាច និងអ្នកមានខ្លាំង និងមធ្យមប្រមាណ ៣០ភាគរយ បានកាន់កាប់ផ្ទៃដីរបស់ប្រទេសរហូតដល់ប្រមាណ៧០ភាគរយ ខណៈដែលពលរដ្ឋក្រីក្រប្រមាណ ៧០ភាគរយ បានកាន់កាប់ដីតែ៣០ភាគរយប៉ុណ្ណោះ។
វិលទៅសំណួរខាងដើម ថាតើការទុកដីនៅតាមតំបន់ព្រំដែនឱ្យនៅទំនេរចោល ធ្វើឱ្យកម្ពុជាប្រឈមនឹងហានិភ័យ និងខាតបង់អ្វីខ្លះ?
អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម និងអ្នកនយោបាយក្រៅរដ្ឋាភិបាល លើកឡើងថា នៅពេលពលរដ្ឋទៅរស់នៅតាមព្រំដែនតិចឬក៏ច្រើន ប្រជាពលរដ្ឋនឹងចូលរួមចំណែកជួយការពារទឹកដីខ្មែរ នៅតាមតំបន់ព្រំដែនទាំងនោះ ពីព្រោះព្រំដែនដែលមានប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅជាប់ជាប្រចាំ ទើបជាព្រំដែនដែលមានការដុះដាល និងមិនដាច់ដោច។
បន្ថែមពីនេះ ការបែងចែកដីដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលគ្មានដីពិតប្រាកដឱ្យទៅរស់នៅទីនោះ វាក៏អាចរួមចំណែកជួយដោះស្រាយ ឬក៏ទប់ស្កាត់បញ្ហាវិវាទដីធ្លី ដណ្តើមដីគ្នាបានមួយផ្នែកនៅក្នុងប្រទេសផងដែរ ខណៈបញ្ហាវិវាទដីធ្លីបានក្លាយទៅជាវិបត្តិសង្គមមួយដ៏រ៉ាំរ៉ៃរាប់សិបឆ្នាំមកហើយ។
ត្រង់ចំណុចនេះ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ហាក់ដូចជាយល់ស្រប និងបានចោទសួរក្នុងសម្តីដើមថា៖ «ធ្វើផ្លូវនៅព្រំដែនដើម្បីអ្វី? ធ្វើដើម្បីឱ្យដីខ្មែរទាំងអស់ត្រូវបានប្រើប្រាស់ ឱ្យកូនខ្មែររួមគ្នាថែរក្សា។ ទាល់តែយើងមានផ្លូវយើងទៅដល់ នេះហើយគឺការការពារទឹកដីជាក់ស្តែងរបស់យើង។ ពីព្រោះបើយើងនិយាយតែពីការស្រឡាញ់ព្រំដែន ស្រឡាញ់ការពារទឹកដី តែអាកន្លែងនោះ យើងទៅមិនដល់ឱ្យពីណាគេមើល? កន្លែងនោះយើងមិនមានការអភិវឌ្ឍយើងទុកឱ្យពីណាគេនៅ? នេះហើយការការពារព្រំដែន គឺមិនមែនកសាងទ័ព កសាងលេណដ្ឋានឱ្យខ្លាំងទេ។ ប៉ុន្តែការកសាងអភិវឌ្ឍន៍ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតាមព្រំដែន កសាងសេដ្ឋកិច្ចតាមព្រំដែន បើកច្រកសេដ្ឋកិច្ចព្រំដែន ច្រកអន្តរជាតិ ច្រកទ្វេភាគី ច្រកតំបន់ឱ្យច្រើន ដើម្បីឱ្យប្រជាជនយើងឱ្យធុរកិច្ចយើង ទៅរកស៊ីប្រទាក់ក្រឡាគ្នា ជាមួយប្រទេសជិតខាងនៅទីនោះ»។
ជ្រុងមួយទៀត អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម និងអ្នកនយោបាយក្រៅរដ្ឋាភិបាល បានលើកឡើងពីគម្លាតរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រ។ គម្លាតនេះ បាននិងកំពុងកើនឡើងកាន់តែខ្លាំងគួរឱ្យព្រួយបារម្ភ នៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា មួយផ្នែកគឺដោយសារតែអ្នកមានអំណាច និងឈ្មួញទុច្ចរិតមួយចំនួន បានគុបគិតគ្នាច្បាមយកធនធានរបស់ប្រទេសហួសប្រមាណ និងបានគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងប្រទេសស្ទើរទាំងស្រុង។
ពោលគឺពួកគេជាអ្នកបឺតជញ្ជក់ស្រូបយកធនធានជាតិ និងបង្វិលសេដ្ឋកិច្ចជាតិ ដើម្បីតែផលប្រយោជន៍ក្រុមគ្រួសារនិងបក្ខពួកខ្លួន។
ចំណែកឯអ្នកក្រដែលមានចំនួនដ៏ច្រើនលើលលប់នៅក្នុងសង្គម គឺបាននិងកំពុងរស់នៅយ៉ាងត្រដាបត្រដួសលំបាកវេទនាតាមសមាជីវោ ខ្លួនទីពឹងខ្លួន។
មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ពលរដ្ឋក្រីក្រខ្លះ ត្រូវបានអ្នកមានអំណាច និងឈ្មួញមានប្រាក់ រំលោភយកដីធ្លីនិងផ្ទះសំបែងស្របច្បាប់របស់ខ្លួន ហើយបែរជាត្រូវគេចាប់ដាក់ពន្ធនាគារទាំងអយុត្តិធម៌ទៀតក៏មាន ធ្វើឱ្យគ្រួសារពួកគាត់ដែលក្រីក្រស្រាប់ កាន់តែធ្លាក់ខ្លួនក្រីក្រ ជំពាក់បំណុលគេតជំនាន់ងើបមុខមិនរួច។
បើយោងតាមរបាយការណ៍ការិយាល័យឥណទានកម្ពុជា(CBC) ដែលចេញផ្សាយកាលពីពេលថ្មីៗនេះ បានឱ្យដឹងថា គិតត្រឹមចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ គ្រឹះស្ថានជាសមាជិករបស់CBC ទាំងអស់បានផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីចំនួនប្រមាណជាង ៥៨,៩៤ពាន់លានដុល្លារ ដល់ពលរដ្ឋ៥,០៤លាននាក់នៅក្នុង២៥រាជធានីខេត្ត។
បញ្ហាវិវាទដីធ្លីនៅតែបន្តកើតឡើងក្តៅគគុក ក្រោមការដឹកនាំរបស់គ្រួសារហ៊ុន ដែលករណីវិវាទដីធ្លីភាគច្រើនជាទំនាស់រវាងពលរដ្ឋ និងក្រុមហ៊ុនគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ដីសម្បទាន និងរវាងប្រជាពលរដ្ឋជាមួយអ្នកមានលុយមានអំណាច។
អ្នកឃ្លាំមើលសង្គម និងអ្នកនយោបាយក្រៅរដ្ឋាភិបាល បានលើកឡើងថា តាមបទពិសោធន៍ពីអតីតកាលនៅលើពិភពលោក គម្លាតកាន់តែខ្លាំងរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រ នៅទីបំផុតបានរុញធ្វើឲ្យប្រទេសកើតមានបដិវត្តន៍ដណ្តើមគ្នារស់ ពីព្រោះសារជាតិរបស់មនុស្សដើម្បីក្រពះ គឺលែងខ្វល់ពីច្បាប់ សីលធម៌ គុណធម៌ ឧត្តមគតិ និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូរអ្វីទៀតហើយ។
លោកបណ្ឌិតកែម ឡី ធ្លាប់បានថ្លែងកាលពីលោកនៅមានជីវិតថា ប្រទេសកម្ពុជាដែលមានប្រជាជនតិច ហើយសម្បូរស្តុកស្តម្ភទៅដោយធនធានធម្មជាតិ ដីមានជីជាតិដាំអ្វីក៏កើត បូករួមទាំងអាកាសធាតុអំណោយផលយ៉ាងខ្លាំងថែមទៀត។
ប៉ុន្តែប្រជាពលរដ្ឋបែរជាក្រីក្រតោកយ៉ាក បង្ខំចិត្តធ្វើចំណាកស្រុករាប់លាននាក់ ទៅស៊ីឈ្នួលគេនៅតាមបណ្តាប្រទេសមួយចំនួន។ អ្នកវិភាគនិយាយឥតសំចៃមាត់រូបនេះ ថែមទាំងបានប្រៀបធៀបថា ប្រទេសកម្ពុជាប្រៀបបីដូចជាផ្ទះមួយ ដែលមានម្ហូបនិងគ្រឿងផ្សំគ្រប់ប្រភេទនៅពេញលើតុ។
ប៉ុន្តែខ្វះចុងភៅជំនាញម្នាក់ ដែលមានសមត្ថភាពចេះចាត់ចែងចម្អិនម្ហូបទាំងនេះ ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់បានហូបឆ្អែតគ្រប់ៗគ្នា។ មេចុងភៅដែលលោក កែម ឡី បានលើកឡើងគឺចង់សំដៅថា កម្ពុជាខ្វះមេដឹកនាំដែលមានសមត្ថភាពម្នាក់ ចេះចាត់ចែងរៀបចំដឹកនាំប្រទេស ទើបធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋនៃប្រទេសអច្ឆរិយៈដែលសម្បូរទៅដោយប្រាសាទបុរាណ និងតំបន់ទេសចរណ៍បែបវប្បធម៌ និងធម្មជាតិនៅស្ទើរពាសពេញប្រទេសផងនោះនៅតែក្រ៕
