ដោយសារតែខ្លួនកាន់អំណាចពេញណែននៅក្នុងដៃ ចាប់តាំងពីវៀតណាម បានលើកបន្តុបជាង៤០ឆ្នាំមកនេះ លោក ហ៊ុន សែន អាចញាក់ អាចបញ្ជាបានគ្រប់ស្ថាប័នរដ្ឋ រួមទាំងស្ថាប័នតុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ទៀតផង។
ហេតុដូច្នេះហើយ ទើបមេបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ តែងប្រើពាក្យសម្តីគ្រោតគ្រាតអសុរសសំឡុតគំរាមអ្នកដែលមានមតិមិនស្របនឹងលោក ដោយគ្មានក្រែងរអារអ្វីឡើយ ដូចជាថ្មីៗនេះ លោកបាននិយាយជាថ្មីទៀតថា «ងើប១វ៉ៃ១» ជាដើម។ ថាតើសម្តី «ងើប១វ៉ៃ១» ជាការប្រកួតអំណាចគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញឬទេ?
ផ្តើមចេញពីមូលដ្ឋានវិភាគលើសារគំរាមនេះ គេត្រូវសង្កេតមើលពីប្រវត្តិនៃការក្តោបអំណាច រួមទាំងឥរិយាបទនៃការដឹកនាំរបស់ លោក ហ៊ុន សែន ជាចម្បងសិន។
អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន ដែលបច្ចុប្បន្នច្បាមយកតំណែងកំពូល ទាំងក្នុងក្បាលម៉ាស៊ីនបក្ស និងក្បាលម៉ាស៊ីនរដ្ឋ ដែលបច្ចុប្បន្នច្បាមយកតំណែងប្រធានព្រឹទ្ធសភា ប្រមុខរដ្ឋស្តីទី ប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងគ្រប់គ្រងអំណាច។
ក្រៅពីនេះ មានឋានៈជានាយឧត្តមសេនីយ៍ផុតលេខផ្កាយមាស៥ រួមទាំងតំណែងសំខាន់មួយទៀត ជាប្រធានក្រុមឧត្តមប្រឹក្សាផ្ទាល់ព្រះមហាក្សត្រ និងតំណែងកំពូលមួយទៀត ដែលគេមើលឃើញ តែមិនចុះក្នុងបញ្ជីក្នុងស្ថាប័នរដ្ឋនោះ គឺគ្រប់គ្រងតុលាការ និងរដ្ឋសភា។
មេដឹកនាំដែលមានតំណែងសំពីងសំពោង ស្អេកស្កះនេះ តែងតែនិយាយនូវពាក្យសម្តីសម្លុត គំរាមកំហែង ទៅលើអ្នកនយោបាយប្រឆាំង ដែលតែងតែនិយាយរិះគន់ ធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការឡើងកាន់តំណែងតពូជនៃគ្រួសារហ៊ុនរបស់លោកថា «ងើប១វ៉ៃ១ បិទទ្វារវ៉ៃឆ្កែ, តាមកម្ទេច និងតាមកម្ចាត់» ជាដើម ដែលពាក្យសម្តីទាំងនេះ គឺបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីចរិត និងការប្រកាន់យកនូវនយោបាយបែបហិង្សានិយមរបស់លោក ចាប់តាំងពីលោកត្រូវបានវៀតណាម លើកបន្តុបឱ្យឡើងកាន់អំណាចជាង៤០ឆ្នាំមកនេះ។
នៅក្នុងពិធី «ពិសាភោជនាហារសាមគ្គីនៃគ្រួសារសមាគមឧកញ៉ាកម្ពុជា» កាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែមីនា លោកហ៊ុន សែន ក្នុងនាមជាប្រមុខរដ្ឋស្តីទី បានថ្លែងថា សូមកុំយក ហ៊ុន សែន ទៅប្រៀបធៀបជាមួយឌូទ័រតេអតីតមេដឹកនាំហ្វីលីពីន ដែលត្រូវបានចាប់បញ្ជូនទៅកាត់ទោសនៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ពីបទ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ដោយលោកថា «យុទ្ធសាស្ត្រងើបមួយវ៉ៃមួយ» របស់លោក កាលពីនៅជានាយករដ្ឋមន្ត្រី គឺនៅតែបន្តអនុវត្តអត់ដកថយទេ។
ភាសាងើបមួយវ៉ៃមួយរបស់ លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវបានគេមើលឃើញថា ផ្ទុយពីស្មារតីនៃច្បាប់ហើយ បើនៅប្រទេសដែលមាននីតិរដ្ឋពិតប្រាកដ លោក ហ៊ុន សែន មិនអាចគេចផុតពីការចោទប្រកាន់ និងការនាំខ្លួនទៅផ្តន្ទាទោសឡើយ ពីព្រោះអ្វីដែលលោកបាននិយាយនាពេលកន្លងទៅ មិនមែនជាការនិយាយលេង ឬក៏និយាយចោលនោះទេ តែវាបានធ្វើឱ្យកើតមានបទល្មើសជាក់ស្តែងជាច្រើនកើតឡើងរួចមកហើយ។
ដូចជាសកម្មជននយោបាយគណបក្សប្រឆាំងជាច្រើននាក់ ដែលរិះគន់រដ្ឋាភិបាល និងមិនព្រមចុះចូលជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវបានក្រុមបាតដៃទី៣ តាមវ៉ៃបណ្តាលឱ្យរងរបួសធ្ងន់ មានអ្នកខ្លះក្រោយមកបានស្លាប់ ដោយសារតែរងរបួសធ្ងន់ធ្ងរពេកក៏មាន។
ប៉ុន្តែក្រុមបាតដៃទី៣ដែលគេដឹងឮជាទូទៅថា ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក្រោមការដឹកនាំរបស់ លោក ហ៊ុន សែន មិនដែលឃើញត្រូវបានចាប់ខ្លួនយកមកផ្តន្ទាទោសនោះទេ។ ឥរិយាបទបែបនេះ ហាក់បានបំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រង់មាត្រា៣៥ និងមាត្រាមួយចំនួនទៀត ដែលចែងពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ។
បន្ថែមពីនេះ មាត្រា៤១បានចែងថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានសេរីភាពខាងការបញ្ចេញមតិរបស់ខ្លួន សេរីភាពខាងសារព័ត៌មាន សេរីភាពខាងការបោះពុម្ពផ្សាយ និងសេរីភាពខាងការប្រជុំ។
លើសពីនេះ រដ្ឋាភិបាល ដែលដឹកនាំដោយគ្រួសារហ៊ុន ក្នុងរយៈពេលជាង៤០ឆ្នាំមកនេះ មិនបានអនុវត្តតាមឱ្យបានពេញលេញ ទៅតាមមាត្រាដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់ជាតិនេះទេ។ ភស្តុតាងដែលអាចយកមកធ្វើការវិភាគបាននោះ គឺទាំងលោក ហ៊ុន សែន និងលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត តែងតែប្រើគ្រប់មធ្យោបាយទាំងសុចរិតនិងទុច្ចរិត ដើម្បីធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើសមាជិកគណបក្សប្រឆាំង និងអ្នកដែលបញ្ចេញមតិមិនស្របនឹងរដ្ឋាភិបាល។
ភស្តុតាងជាក់ស្តែងមួយទៀត ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញនេះ គេហទំព័រ«អ្នកជាប់ឃុំដោយប្រើសិទ្ធិ»របស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ បានចុះផ្សាយថា គិតមកដល់ត្រឹមថ្ងៃទី២៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥នេះ រដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នអនុវត្តច្បាប់មួយចំនួន បានចាប់ឃុំប្រជាពលរដ្ឋចំនួន៦៣នាក់ ក្នុងនោះភាគច្រើនជាសកម្មជននយោបាយ សកម្មជនបរិស្ថាន និងសកម្មជនសង្គម ដោយចោទប្រកាន់ពីបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌមួយចំនួន ដោយសារតែភាពសកម្មនិយម ឬការបញ្ចេញមតិរបស់អ្នកទាំងនោះ។
ជ្រុងមួយនៃការវាយបកទៅនឹងយុទ្ធសាស្រ្តងើបមួយវ៉ៃមួយរបស់ លោក ហ៊ុន សែន នៅក្នុងសមាជមហាជនសង្គ្រោះជាតិ ដើម្បីជ្រើសរើសក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំ ក្រុមប្រឹក្សានេះបានប្តេជ្ញាធ្វើគ្រប់យន្តការប្រតិបត្តិ ស្របតាមខ្លឹមសាររដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងស្របតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដើម្បីបញ្ចប់នយោបាយ «សន្តិភាពងើប១វៃ១» សព្វថ្ងៃជំនួសដោយ «សន្តិភាពមានទុក្ខម្នាក់ ដោះស្រាយជូនម្នាក់» ឬ «សន្តិភាព តវ៉ាម្នាក់ រកយុត្តិធម៌ជូនម្នាក់»។
បន្ថែមពីនេះ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ ប្រកាសដើរលើផ្លូវរួមសហការជាមួយប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ និងអ្នកប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរគ្រប់ភាគី ដោយប្រកាសថា «មិនសុំយុត្តិធម៌ពីជនផ្តាច់ការទេ ប៉ុន្តែទាមទារយុត្តិធម៌រហូតដល់បានជោគជ័យ»។
បន្ថែមពីនេះ លោក សម រង្ស៊ី ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ បានសរសេរបង្ហោះលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកកាលពីថ្ងៃទី២៥ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៥ ក្នុងសំណេរដើមថា «ងើបមួយវ៉ៃមួយ? តែពេលយើងងើបទាំងអស់គ្នាយើងវ៉ៃតែមួយបានហើយ»។
វ៉ៃតែមួយ ដែល លោក សម រង្ស៊ី លើកឡើងនេះ ទំនងជាចង់សំដៅវ៉ៃតែទៅលើគ្រួសារហ៊ុនតែមួយ មិនមែនវ៉ៃសំដៅទៅលើសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់នោះទេ។
ហេតុផលនេះ លោក សម រង្ស៊ី ដែលតែងតែចោទប្រកាន់ថា កម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំរបស់គ្រួសារហ៊ុន អស់រយៈពេលជាង៤០ឆ្នាំទៅនេះ បានធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់ទឹកដី និងកោះទៅប្រទេសវៀតណាមនិងថៃ បំផ្លាញស្ទើរតែរលត់រលាយអស់នូវធនធានធម្មជាតិ មានព្រៃឈើ រ៉ែ។
លើសពីនេះ លោកថា គ្រួសារនេះ បើកដៃឱ្យពួកឧក្រិដ្ឋជនជនជាតិចិន ចូលមកបើកល្បែងអនឡាញចាប់ជម្រិត មន្ត្រីឧកញ៉ា គុបគិតគ្នា ប្រព្រឹត្តអំពើឆបោក ធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជំពាក់បំណុលវ័ណ្ឌករើខ្លួនមិនរួច និងការកើតមានអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ រួមទាំងការរីករាលដាលយ៉ាងខ្លាំងនៃការផលិត និងការចែកចាយគ្រឿងញៀនជាដើម។ល។
វិលទៅសំណួរខាងដើម ថាតើសម្តី«ងើប១វ៉ៃ១»ឆ្លុះបញ្ចាំងបែបណាពីលោកហ៊ុន សែន និងការអនុវត្តច្បាប់នៅកម្ពុជា?
អង្គហេតុខ្លះដែលបានរៀបរាប់ខាងលើ និងយោងតាមឯកសារមួយចំនួន នៅក្នុងវិធីសាស្ត្រមើលចរិតមនុស្ស និងវាយតម្លៃពីមនុស្សម្នាក់ គេតែងសង្កេតទៅលើកាយវិការ ពាក្យសម្ដី និងលក្ខណៈមាយាទដែលបានស្ដែងចេញមកក្រៅ បន្ទាប់មកធ្វើការវាយតម្លៃ ទៅលើតម្លៃរបស់បុគ្គលនោះ។
ករណីនេះ ដូនតាខ្មែរលោកបានលើកជាសុភាសិតមួយថា «សម្ដីសជាតិ មាយាទសពូជ»។ តើអ្វីជាចេតនានៃសុភាសិតខ្មែរមួយនេះ?
ចំពោះសុភាសិតមួយនេះ ត្រង់ឃ្លាថា «សម្ដីសជាតិ» គឺក្នុងន័យអប់រំឲ្យបុគ្គលគ្រប់រូបដឹងថា ជាតិមួយថ្លៃថ្នូរ សង្គមជាតិមួយមានសីលធម៌ មានវិន័យ គឺអាចបង្ហាញចេញតាមរយៈភាសានិយាយរបស់ពលរដ្ឋ ដែលជាធាតុរបស់សង្គមនោះ។
ផ្ទុយមកវិញ ប្រសិនបើពលរដ្ឋនៃសង្គមនោះ មានពាក្យមិនសមរម្យ គ្មានសីលធម៌ គ្មានទំនួលខុសត្រូវ នោះក៏បញ្ជាក់ថា សង្គមនោះក៏ដូច្នេះដែរ។ ចំណែក «មាយាទសពូជ» នោះគឺមានន័យថា ប្រសិនបើសមាជិកនៃក្រុមគ្រួសារណាមួយបែបណា នោះគឺមានន័យថា ចរិតមាយាទនៃពូជពង្សគ្រួសារនោះ ក៏បែបនោះដែរ។ ចំពោះការអធិប្បាយនៃសុភាសិតដូនតាខ្មែរនេះ និងអ្វីដែលស្មេរបានលើកឡើងពីខាងដើមជាទឡ្ហីករណ៍លើកបង្ហាញឱ្យលោកអ្នកស្តាប់អាចស្វែងយល់បានដោយខ្លួនឯង ថាតើលោក ហ៊ុន សែន ជាមនុស្សបែបណា និងថាតើការអនុវត្តច្បាប់នៅកម្ពុជា ស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពបែបណា?។
យ៉ាងណាក្តី ទាក់ទងនឹងការចាប់ឃុំខ្លួនសកម្មជននយោបាយ សម្រាប់ លោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីអែបអបអាម៉ីអាថោងរបស់លោក កម្ពុជាគ្មានទេអ្នកទោសនយោបាយ មានតែអ្នកនយោបាយជាប់ទោស។
ប៉ុន្តែអ្នកនយោបាយប្រឆាំងដែលកំពុងជាប់ឃុំបច្ចុប្បន្ន មានដូចជា លោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក ថាច់ សេដ្ឋា អនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន និងលោក ស៊ុន ចន្ធី ប្រធានគណបក្សកម្លាំងជាតិ ជាដើម។ល។ ត្រូវបានមជ្ឈដ្ឋានជាតិ និងអន្តរជាតិ រួមទាំងតំណាងពិសេសអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សប្រចាំនៅកម្ពុជា ចាត់ទុកថា ជាអ្នកនយោបាយដែលត្រូវបានចាប់ឃុំដោយហេតុផលនយោបាយ និងតែងតែទាមទារឱ្យដោះលែងដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ តាំងពីដើមទីមកម្ល៉េះ។
អ្នកតាមដាននយោបាយ និងអ្នកនយោបាយក្រៅរដ្ឋាភិបាល លើកឡើងថា តាមពិតគឺលោក ហ៊ុន សែន ទៅវិញទេ ដែលគួរតែត្រូវនាំយកទៅកាត់ទោសនិងឃុំខ្លួន ពីព្រោះនៅក្នុងការកាន់អំណាចជាង៤០ឆ្នាំមកនេះមេបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ បានប្រើហិង្សាទាំងពាក្យសម្តី និងត្រូវបានគេមើលឃើញថា មានជាប់ពាក់ព័ន្ធជាមួយការប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋព្រៃផ្សៃជាច្រើន។
ក្នុងនោះក៏មានករណីសម្លាប់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចជាង១០០នាក់ បន្ទាប់ពីធ្វើរដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៩៧ ករណីគប់គ្រាប់បែកលើក្រុមបាតុករដែលដឹកនាំដោយ លោក សម រង្ស៊ី នៅមុខរដ្ឋសភា កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ១៩៩៧ ។
ករណីស្ទាក់វ៉ៃអ្នកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ២នាក់ នៅជាប់របងរដ្ឋសភា គឺ លោក គង់ សភា និងលោក ញ៉យ ចំរើន បណ្តាលឱ្យរងរបួសធ្ងន់ប៊ិះនឹងស្លាប់ កាលពីអំឡុងខែតុលា ឆ្នាំ២០១៥ និការចាប់ឃុំខ្លួនលោក កឹម សុខា និងការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចុងឆ្នាំ២០១៧ជាដើម។ល។
ហើយថ្មីៗនេះ ក៏ត្រូវបានគេសង្ស័យថា លោក ហ៊ុន សែន នៅពីក្រោយការបាញ់សម្លាប់អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក លិម គិមយ៉ា នៅក្នុងប្រទេសថៃជាដើម។
ទាំងអស់នេះ ជាមូលដ្ឋានសម្រាប់បងប្អូនពិចារណាថា តើការក្តោមអំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន តាមរយៈសម្តី«ងើប១វ៉ៃ១» ការអនុវត្តច្បាប់ ឬក៏យ៉ាងណា?៕
