អ្នកជំនាញ និងមជ្ឈដ្ឋានជាច្រើន បានព្រមានថា កម្ពុជានឹងជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរ ពីព្រោះរោងចក្រជាច្រើនអាចនឹងបិទទ្វារ ដែលនឹងធ្វើឱ្យកម្មករកាន់តែច្រើន អត់ការងារធ្វើ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនចាត់វិធានការឱ្យបានទាន់ពេលវេលា ចំពោះការដំឡើងពន្ធលើទំនិញកម្ពុជា រហូតដល់៤៩ភាគរយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទេនោះ។
ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ កាលពីថ្ងៃទី២ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ បានប្រកាសដ៏ភ្ញាក់ផ្អើលពីការសម្រេចដាក់ពន្ធគយលើទំនិញនាំចូលពីកម្ពុជារហូតដល់ ៤៩ភាគរយ ខណៈកន្លងមកកម្ពុជាយកពន្ធនាំចូលទំនិញពីសហរដ្ឋអាមេរិក ៩៧ភាគរយ។
ការតម្លើងពន្ធដល់៤៩ភាគរយលើទំនិញកម្ពុជា ជាកម្រិតខ្ពស់បំផុត បើប្រៀបធៀបទៅនឹងបណ្តាប្រទេសនានានៅលើពិភពលោក ក្នុងនោះប្រទេសវៀតណាម ៤៦ភាគរយ, ថៃ៣៦ភាគរយ ឡាវ៤៨ភាគរយ ចិន ៣៤ភាគរយ និងសិង្ហបុរី១០ភាគរយជាដើម។
ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះ លោកស្រី ចម និម្មល រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម បានផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់ទូរទស្សន៍បាយ័ន នៅថ្ងៃទី៣ ខែមេសា ដោយចោទសួរថា ហេតុអ្វីបានកម្ពុជាត្រូវបានសហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ពន្ធរហូតដល់៤៩ភាគរយ និងថាតើកម្ពុជាពិតជាបានដាក់ពន្ធនាំចូលផលិតផលរបស់អាមេរិកដល់ ៩៧ភាគរយមែនដែរឬយ៉ាងណា?
ត្រង់ចំណុចនេះ លោកស្រីបានបញ្ជាក់ថា កម្ពុជាក្នុងនាមជាសមាជិកអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក(WTO) ក៏ដូចទៅនឹងសហរដ្ឋអាមេរិក និងបណ្តាប្រទេស១៦៦ផ្សេងទៀត គឺមានការកំណត់បន្ទាត់ពន្ធគយជាមួយគ្នាជារួម ដែលក្នុងនោះកម្ពុជាត្រូវបានកំណត់នូវកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួន គឺការនាំចូលនូវផលិតផលមិនថា របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ឬរបស់ដៃគូពាណិជ្ជកម្មណាផ្សេងៗទេ។
ពោលគឺថា យកចាប់ពី០រហូតដល់អស់កម្ពស់ គឺ៣៥ភាគរយ ហើយនៅក្នុងនោះកម្ពុជាសម្លឹងឃើញថា នៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤ បន្ទាត់ពន្ធខ្ពស់បំផុតដែលកម្ពុជាយកនៅលើផលិតផលនាំចូលរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក មកកម្ពុជា គឺមានត្រឹម២៩,៤% ទេ បានន័យថា ទាបជាង៣៥ភាគរយ ដែលជាបន្ទាត់ពន្ធម៉ាកស៊ីម៉ូមដែលកម្ពុជាមានជារួមនៅលើផលិតផលនៃពាណិជ្ជកម្មដៃគូទាំងអស់ មិនមែនយកពន្ធដល់៩៧ភាគរយនោះទេ។
លោកស្រីគូសបញ្ជាក់ថា ការតម្លើងពន្ធនេះ អ្នកដែលរងផលប៉ះពាល់ដំបូងគេ គឺប្រជាជនសហរដ្ឋអាមេរិក។
លោកស្រីថា៖ «ជាការពិត កាលណាតម្លើងពន្ធគយទៅលើផលិតផលដែលនាំចេញទៅនោះ ផលិតផលកាលណាថែមពន្ធផលិតផលនឹងឡើងថ្លៃ ហើយវានឹងឡើងថ្លៃនៅប្រទេសដែលជាប្រទេសគោលដៅប្រទេសដែលនាំចូល។ ដូច្នេះការតម្លើងពន្ធបន្ថែម គឺមានន័យថា គឺប្រជាជននៅសហរដ្ឋអាមេរិកដែលលោកបញ្ជាទិញនូវផលិតផលពីកម្ពុជានោះ គឺជាអ្នកទទួលរងផលប៉ះពាល់ដំបូង ហើយផលប៉ះពាល់បន្ទាប់ពិតណាស់គឺនៅលើកម្ពុជា ពិសេសអ្នកដែលធ្វើធុរកិច្ចនៅក្នុងឧស្សាហកម្ម ដែលជាចំណុចសំខាន់ៗ ទាំងប៉ុន្មានដែលខ្ញុំបានលើកឡើង ដូចជាវាយណភណ្ឌ ដូចជាស្បែកជើង ផលិតផលធ្វើដំណើរទាំងប៉ុន្មាននេះ»។
ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក្តី លោកស្រី ចម និម្មល បានឱ្យដឹងថា ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានដាក់ចេញនូវវិធានការជាបន្ទាន់ ឲ្យលោក អូន ព័ន្ធមុនីរ័ត្ន រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ និងជាប្រធានគោលនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច ដឹកនាំកោះប្រជុំជាមួយក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ រួមទាំងវិស័យឯកជន ដើម្បីប្រមូលធាតុចូលដាក់ជូនលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីឆ្លើយតប និងការជំរុញវិស័យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។
ចំណែក លោក ហេង សួរ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈ ក៏បានថ្លែងដែរថា ការដំឡើងពន្ធរបស់លោកប្រធានាធិបតី ត្រាំ ដល់៤៩ភាគរយ លើទំនិញនាំចូលពីកម្ពុជា មានផលប៉ះពាល់មួយចំនួនដល់កម្មករ និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ប៉ុន្តែស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពអាចគ្រប់គ្រងបាន មិនប៉ះពាល់១០០ភាគរយដល់វិស័យនាំចេញរបស់កម្ពុជានោះទេ។
ប៉ុន្តែប្រធានសភាពាណិជ្ជកម្មអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា លោក ឃែសស៊ី បលណែត (Casey Barnett) បានព្រមានពីការកើតមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ហើយបានជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាល លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ត្រូវធ្វើការដោះស្រាយឱ្យបានឆាប់នៅក្នុងសប្តាហ៍នេះ។
លោក Casey បានសរសេរសារបង្ហោះនៅលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុក នៅថ្ងៃទី២ ខែមេសា ក្នុងអត្ថន័យដើមថា៖ «ប្រសិនបើមិនបានដោះស្រាយយ៉ាងហ្មត់ចត់ក្នុងសប្តាហ៍នេះទេ នោះនឹងបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា និងបង្កើតឲ្យមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងជ្រៅ បាត់បង់ការងាររាប់សែននាក់ អស្ថិរភាពសង្គម និងលំហូរចេញមូលធនយ៉ាងឆាប់រហ័ស»។
ជាមួយគ្នានេះ លោក Casey បានអះអាងថា សហរដ្ឋអាមេរិកបើកចំហសម្រាប់ការចរចា ប៉ុន្តែកាលកំណត់គិតត្រឹមថ្ងៃទី៩ ខែមេសា ដូច្នេះកម្ពុជាត្រូវតែទាក់ទងដោះស្រាយជាបន្ទាន់។
បន្ថែមពីលើនេះ លោក Cassey បានស្នើថា កម្ពុជានាំចូលទំនិញពីសហរដ្ឋអាមេរិកត្រឹមតែ ៣៥០លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះវាមិនខាតច្រើនទេ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា អនុញ្ញាតឱ្យទំនិញទាំងអស់របស់សហរដ្ឋអាមេរិកនាំចូលមកដោយគ្មានពន្ធ និងផ្តល់អាជ្ញាបណ្ណឱ្យបានឆាប់រហ័សដល់អាជីវកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកដូចជាStarlink ជាដើម។
បើតាមក្រសួងការងារ គិតត្រឹមខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ កម្ពុជាមានរោងចក្រ សហគ្រាសសរុប ចំនួន៤៤ ៤១៧និងមានកម្មករនិយោជិតសរុបប្រមាណជិត១លាន៨ដសែននាក់(១,៧៩លាននាក់) ខណៈសហគ្រាស គ្រឹះស្ថាន ដែលបើកថ្មីមានសរុបចំនួនជាង ៣ពាន់សហគ្រាស។
សម្រាប់ លោកសម រង្ស៊ី ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូនៅឯក្រៅប្រទេស និងជាអ្នកជំនាញសេដ្ឋកិច្ច បានសរសេរបង្ហោះនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក នៅថ្ងៃទី៤ ខែមេសានេះថា រដ្ឋាភិបាលមិនចាំបាច់បង្កើតគណៈកម្មាធិការថ្មីនោះទេ ដោយថា រឿងនេះជារឿងបន្ទាន់។ លោកថា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ត្រូវចេញមុខដឹកនាំប្រតិភូកម្ពុជាទៅចរចាតវ៉ាជាមួយអាមេរិកដោយផ្ទាល់ជាបន្ទាន់។
លោកលើកឡើងថា បរិមាណផលិតផលនាំចូលពីអាមេរិកមកកម្ពុជា មានកម្រិតទាបណាស់ បើធៀបនឹងបរិមាណផលិតផលនាំចេញពីកម្ពុជាទៅអាមេរិក ដូច្នេះកម្ពុជាត្រូវកាត់បន្ថយពន្ធ ៩៧% លើផលិតផលអាមេរិកឱ្យនៅកម្រិតទាបបំផុតស្ទើរតែដល់សូន្យ ហើយសុំឱ្យអាមេរិកធ្វើដូចគ្នា ដើម្បីរួចផុតពីពន្ធ ៤៩% លើទំនិញកម្ពុជា។
លោកបន្តថា លោកហ៊ុន ម៉ាណែត ត្រូវចាត់វិធានការជាបន្ទាន់ ដើម្បីការពារកម្មករកម្មការិនីដែលនឹងបាត់បង់ការងារនៅពេលរោងចក្រកាត់ដេរបិទទ្វារ និងត្រូវតែផ្អាកបំណុលជាបណ្តោះអាសន្នសិន រហូតដល់រដ្ឋាភិបាលមានដំណោះស្រាយត្រឹមត្រូវ។
អតីតមេបក្សប្រឆាំងរូបនេះ លើកឡើងទៀតថា ប្រទេសផ្សេងៗទៀត គេអាចទប់ទល់ទ្រាំទ្រនឹងពន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកបាន ដោយសារពួកគេមានទីផ្សារ សម្រាប់ផលិតផលក្នុងស្រុក។
ប៉ុន្តែសម្រាប់កម្ពុជា វានឹងមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់សេដ្ឋកិច្ច ដែលផលិតផលរបស់កម្ពុជាទាំងអស់ ភាគច្រើនត្រូវនាំចេញទៅក្រៅប្រទេស ពីព្រោះកម្ពុជា មិនមានទីផ្សារក្នុងស្រុកទេ ដោយសារប្រជាជនក្រីក្រ និងមានចំណូលទាប។
លើសពីនេះ លោកថា កម្ពុជាត្រូវតែបង្ហាញដោយបើកចំហចំពោះសហរដ្ឋអាមេរិក ពីការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងអំពើពុករលួយ ពិសេសស៊ើបអង្កេតក្រុមហ៊ុនចិន ក្រុមហ៊ុនវៀតណាម ដែលដាក់ស្លាកផលិតផលរបស់ខ្លួនថាផលិតនៅកម្ពុជា ដែលបានបោកប្រាស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងពេលកន្លងទៅ។
សម្រាប់ លោក គង់ មុនីកា សមាជិកព្រឹទ្ធសភាមកពីគណបក្សឆន្ទៈខ្មែរ បានថ្លែងថា បន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិកប្រកាសយកពន្ធ៤៩ភាគរយលើទំនិញនាំចូលពីកម្ពុជា ក្រុមហ៊ុនអាមេរិកអាចនឹងកាត់បន្ថយឬឈប់បញ្ជាទិញទំនិញពីកម្ពុជា រោងចក្រអាចបិទ និងផ្លាស់ប្តូរទៅប្រទេសផ្សេង ដែលមានពន្ធនាំចូលទៅអាមេរិកទាបជាងកម្ពុជា ហើយកម្មករជាច្រើននឹងបាត់បង់ការងារ។
លោកបានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា ផលលំបាកផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ដែលកម្ពុជាត្រូវប្រឈម មានដូចជា ការបាត់បង់ការងារ និងវិបត្តិសង្គមការធ្លាក់ចុះនូវការវិនិយោគផ្ទាល់ពីបរទេស ប្រាក់ចំណូលរបស់រដ្ឋធ្លាក់ចុះ ដែលអាចនាំឱ្យកើតមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច។
ចំណែក លោក គឹម សុខ អ្នកនាំពាក្យក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូក៏បានថ្លែងដែរថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ មិនត្រូវខឹងនឹងលោក ដូណាល់ ត្រាំ ដែលយកពន្ធសម្រាប់ទំនិញកម្ពុជា នាំចូលទៅសហរដ្ឋអាមេរិកដល់៤៩% នោះទេ។
លោកសរសេរលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកក្នុងសំណេរដើមថា៖ «យើងត្រូវខឹងនឹងខ្លួនឯង ដែលដូរពួកផ្ដាច់ការចេញពីអំណាចមិនទាន់បាន»។
បើតាមលោក គឹម សុខ តាមពិតសហរដ្ឋអាមេរិក បានជួយច្រើនពេកទៅហើយ លើការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមកម្ពុជា ក្នុងរយៈពេលជាង៣០ឆ្នាំមកនេះ។ ប៉ុន្តែថា វិបត្តិដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជាងើបមិនរួច មិនមែនព្រោះតែឥទ្ធិពលពន្ធអាមេរិកពេលនេះឡើយ គឺដោយសារកម្ពុជាដឹកនាំដោយគ្រួសារហ៊ុនតែមួយ ដែលពុករលួយ បក្ខពួក ផ្ដាច់ការបំពានសិទ្ធិមនុស្ស និងម៉ាហ្វីយ៉ានិយម ច្រើនទស្សវត្សពេក។
លើសពីនេះ លោកថា ធាតុទាំងនេះ សុទ្ធតែជាជំងឺបំផ្លាញផ្លូវរីកចម្រើន របស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងប្រទេសជាតិ ហើយកុំថាឡើយ សហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ពន្ធ ៤៩% បើទោះបីជាលោក ត្រាំ ឱ្យ GSP ១០០% មកវិញ ក៏ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ នៅតែក្រ វ័ណ្ឌកដោយបំណុល រស់ត្រឹមកំដរអំណាចគ្រួសារហ៊ុនដដែល បើពួកអ្នកដឹកនាំនៅតែមុខដដែលៗនោះ។
បើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អគ្គនាយកដ្ឋានគយ និងរដ្ឋាករកម្ពុជា អាមេរិកគឺជាប្រភពទីផ្សារនាំចេញធំបំផុតសម្រាប់កម្ពុជា ពោលគឺនៅក្នុងរយៈពេល២ខែដើមឆ្នាំ២០២៥ នេះការនាំចេញទំនិញរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិកមានទឹកប្រាក់សរុបចំនួន ១,៦២ពាន់លានដុល្លារ មានការកើនឡើង២៥,៤ភាគរយ បើធៀបនឹងរយៈពេលដូចគ្នាកាលពីឆ្នាំ២០២៤។
ដោយឡែក គិតក្នុងឆ្នាំ២០២៤វិញ កម្ពុជានាំទំនិញចេញទៅអាមេរិកក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ ៩,៩២ពាន់លានដុល្លារ កើន១១,៤ភាគរយ ខណៈទំនិញអាមេរិកនាំចូលវិញមានចំនួន ២៦៤,១៥លានដុល្លារ កើន២,៧ ភាគរយ។ ចំណែកទំហំនាំចេញ-នាំចូល ទំនិញទ្វេភាគីកម្ពុជា-អាមេរិក មានទឹកប្រាក់សរុប ១០,១៨ពាន់លានដុល្លារ កើនឡើង១១,២ភាគរយបើធៀបនឹងឆ្នាំ២០២៣៕
