វិធានដំឡើងពន្ធ និងទំហំពាណិជ្ជកម្ម ដែលកម្ពុជានាំចូលទៅលក់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក រហូតដល់ទៅជាង១ពាន់លានដុល្លារ ក្នុងឆ្នាំ២០២៤នោះ ត្រូវបានក្រុមគណបក្សប្រឆាំងទាញភ្ជាប់ទៅនឹងការចោទប្រកាន់មិនត្រឹមត្រូវលើ លោក កឹម សុខា និងការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិអំឡុងចុងឆ្នាំ២០១៧។
ក្នុងន័យនេះ ពួកគេថាមុនរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចរចាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីសង្គ្រោះសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាជុំវិញវិធានដំឡើងពន្ធខ្ពស់ពីរដ្ឋការ លោក ដូណាល់ ត្រាំ ពេលនេះ ចាំបាច់ត្រូវទំលាក់ចោលការចោទប្រកាន់លើលោក កឹម សុខា ទំលាក់ការចោទប្រកាន់លើសហរដ្ឋអាមេរិកថាជា «សត្រូវនឹងកម្ពុជា» ជាមុនសិន រួមទាំងវត្តមានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលើទីលានប្រកួតការបោះឆ្នោតឡើងវិញ។
លោក ហ៊ុន សែន អះអាងថា លោកជាអ្នកបញ្ជាឱ្យចាប់ខ្លួន លោក កឹម សុខា ដែលបានធ្វើឡើងទាំងកណ្តាលអាធ្រាតឈានចូលថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ចោទថាគប់គិតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។
ក្រោយមកតុលាការចោទ លោក កឹម សុខា ពីបទសន្ទិដ្ឋិភាព ឬក្បត់ជាតិ ដែលមជ្ឈដ្ឋាននានា មើលឃើញថា ជារឿងនយោបាយ ដើម្បីតែកម្ចាត់គណបក្សប្រឆាំងចេញពីឆាកនយោបាយ ខណៈប្រជាពលរដ្ឋជិតពាក់កណ្តាលប្រទេសបោះឆ្នោតដកសេចក្តីទុកចិត្តពីគណបក្សកាន់អំណាច លោក ហ៊ុន សែន អំឡុងឆ្នាំ២០១៧។
ជុំវិញសំណុំរឿងដ៏ចម្រូងចម្រាសនេះ តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សួន សូរីដា បានបង្ហោះសារលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក នៅថ្ងៃទី៨ ខែមេសា ដោយចោទជាសំណួរថា តើលោក កឹម សុខា គប់គិតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការផ្តួលរលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមែនឬទេ?
ជុំវិញចម្ងល់នេះ លោកលើកឡើងថា តាមរយៈទំហំពាណិជ្ជកម្មរវាងអាមេរិក-កម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ២០២៤ មានដល់ទៅ ១៣០.០០០.០០០.០០០ដុល្លារ (13 billion USD) ក្នុងនោះកម្ពុជានាំទំនិញទៅសហរដ្ឋអាមេរិកច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់រហូតដល់ ១២៧.០០០.០០០.០០០ដុល្លារ (12.7 billion USD)។
លោកថា បើសហរដ្ឋអាមេរិកចង់ផ្តួលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នោះសហរដ្ឋអាមេរិកច្បាស់ជាមិនឱ្យកម្ពុជានាំចូលប្រទេសខ្លួនបែបនេះទេ។ តើហេតុអ្វីបានជារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ចោទលោក កឹម សុខា ថាគប់គិតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកផ្តួលរលំខ្លួនទៅវិញ?
មួយវិញទៀត លោកថា ក្នុងពេលនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានដាក់ពន្ធលើកម្ពុជា៤៩% ហើយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានធ្វើលិខិតស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលអាមេរិកក្នុងការចរចាលើអត្រាពន្ធនេះ។
លោកលើកជាចម្ងល់ថា បើកម្ពុជាចាត់ទុកសហរដ្ឋអាមេរិក ជាសត្រូវទៅហើយនោះ ហេតុអ្វីចាំបាច់អ្វីត្រូវការទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិកទៅវិញ?
ក្នុងន័យនេះ លោក សូរីដា គិតថា ទីផ្សារសហរដ្ឋអាមេរិកពិតជាមានសារៈសំខាន់ខ្លំាងណាស់សម្រាប់ផលប្រយោជន៍ជាតិខ្មែរ ហើយថា ដូច្នេះ មុនរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចរចាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ចាំបាច់ត្រូវទំលាក់ចោលការចោទប្រកាន់លើ លោក កឹម សុខា នោះមានន័យថា ទំលាក់ការចោទប្រកាន់លើសហរដ្ឋអាមេរិកថាជា «សត្រូវនឹងកម្ពុជា» ជាមុនសិន។
លើសពីនេះ លោក សួន សូរីដា រំឭកដែរថា ចិននាំទំនិញចូលកម្ពុជានូវទឹកប្រាក់ជាង ១៣ពាន់លានដុល្លារ(១៣.៥៤៥.០០០.០០០ដុល្លារ) ហើយកម្ពុជានាំទំនិញចូលសហរដ្ឋអាមេរិកនូវទឹកប្រាក់ជិត ១៣ពាន់លានដុល្លារ (១២.៧០០.០០០.០០០ដុល្លារ)សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៤។
សម្រាប់តំណាងរាស្រ្តបក្សប្រឆាំង តាមរយៈទិន្នន័យនេះ បញ្ជាក់ថា ទំនិញចិនហូរទៅសហរដ្ឋអាមេរិកដោយឆ្លងកាត់កម្ពុជា (ទោះបីកែឆ្នៃឬផលិតនៅកម្ពុជាក៏ដោយ)។
ក្រោមហេតុផលនេះ លោកថា មើលទៅកម្ពុជាប្រហែលពិបាក នៅពេលមហាយក្សសេដ្ឋកិច្ចអាមេរិក និងចិនលេងគ្នា។
លោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ កាលពីថ្ងៃទី០២ ខែមេសា បានប្រកាសដំឡើងពន្ធលើការនាំចូលទំនិញមកកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលក្នុងនោះក៏មានកម្ពុជាផងដែរ។
កម្ពុជាត្រូវបានដំឡើងពន្ធលើការនាំចូលទំនិញមកកាន់អាមេរិកចំនួន ៤៩% នូវអ្វីដែលលោកប្រធានាធិបតីបានបញ្ជាក់ថា វាជាប្រភេទពន្ធពាណិជ្ជកម្មទៅវិញទៅមក។
ដោយឡែក ក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ របស់លោក សម រង្ស៊ី និយាយក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ចុះថ្ងៃទី៦ ខែមេសានេះថា ខ្លួនចង់ឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក គួរតែដាក់លក្ខខណ្ឌជាអាទិភាព ដល់រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ ពីជម្រើសស្តារប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឡើងវិញ ដើម្បីឱ្យអ្នកនយោបាយប្រឆាំងទាំងអស់ មានសិទ្ធិចូលរួមបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០២៧ និងឆ្នាំ២០២៨ ខាងមុខនេះ។
ប្រភពនោះ អះអាងថា ផលប្រយោជន៍ ដែលជាបំណងល្អរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ផ្តល់ឱ្យកម្ពុជា នឹងមិនបានជួយប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជាដុំកំភួននោះទេ បើគ្មានការស្តារប្រជាធិបតេយ្យ ពីព្រោះប្រព័ន្ធដឹកនាំកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ពោរពេញដោយអំពើពុករលួយ បក្ខពួកនិយម និងមិនប្រជាធិបតេយ្យនោះ។
សម្រាប់ក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ បើពុំមានវត្តមានគណបក្សប្រឆាំងក្នុងសភា ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ នោះការអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្ម និងជំនួយមនុស្សធម៌នានារបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ នឹងត្រូវក្រុមអ្នកត្រួតត្រាកម្ពុជាសព្វថ្ងៃ ប្រមូលប្រើជាឧបករណ៍បោកប្រាស់ពលរដ្ឋខ្មែរ។
ប្រភពបន្តថា ជាក់ស្តែង ក្រោមជំនួយជាង ៣០ឆ្នាំ របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដែលបង្ហូរចូលកម្ពុជា ទាំងការអនុគ្រោះពន្ធពាណិជ្ជកម្ម (GSP) និងជំនួយឥតសំណងប្រមាណ ១០០លានដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគួរណាស់តែមានជីវភាពធូរធារ ប៉ុន្តែបែរជានៅតែយ៉ាប់យ៉ឺន ក្រោមការដឹកនាំនាយករដ្ឋមន្ត្រីគ្រួសារបក្ខពួកនិយម ដែលធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាង៩០% កាន់តែធ្លាក់ខ្លួនជំពាក់បំណុលវ័ណ្ឌក បន្ទាប់ពីគ្មានគណបក្សប្រឆាំងតាំងពីឆ្នាំ២០១៧។
សម្រាប់អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន សុំមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយរឿងនេះទេ ដោយថា រដ្ឋាភិបាលបានបង្ហាញជំហរដើម្បីសម្របសម្រួលពីការដំឡើងពន្ធនេះ តាមរយៈក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម។
លោកថា៖ «អូ! ខ្ញុំមិនមែនអ្នកសេដ្ឋកិច្ចទេ មិនអាចនិយាយបានទេ ហើយក្នុងនេះជំទាវក្រសួងពាណិជ្ជកម្មលោកបានលើកឡើងបង្ហាញជាសាធារណៈរួចហើយថា តើទស្សនៈរដ្ឋាភិបាលថាម៉េច លោកជំទាវក្រសួងពាណិជ្ជកម្មតំណាងឱ្យរដ្ឋាភិបាលហ្នឹង លោកបានបង្ហាញរួចហើយ ជម្រាបជូនសាធារណជនជ្រាបរួចហើយ»។
បើតាមរដ្ឋាភិបាល កម្ពុជាបានត្រៀមតួអង្គពីររូប សម្រាប់ចរចាជាមួយភាគីអាមេរិក ពីវិធានដាក់ពន្ធខ្ពស់លើកម្ពុជានេះ ដែលមាន លោក ស៊ុន ចាន់ថុល ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី អនុប្រធានទី១ ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា និងលោកស្រី ចម និម្មល រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម។
យ៉ាងណា សហមេធាវីការពារក្តីឱ្យ លោក កឹម សុខា គឺលោក ផែង ហេង បាននិយាយលើហ្វេសប៊ុកនៅថ្ងៃទី៩ ខែមេសានេះថា តើមានប្រយោជន៍អីដល់ជាតិ និងប្រជារាស្ត្រខ្មែរ ទើបគ្រប់ភាគីកាន់ជើងម្ខាងៗ ខំបង្កើតព័ត៌មានក្លែងក្លាយយកមកបន្លំ?
លោកនិយាយថា ការកត់សម្គាល់របស់លោក ឃើញភាគីចូលស្លុងក្នុងនយោបាយជំទាស់ និងនយោបាយស្រប ខំបំប៉ោងសាច់រឿង ហើយសុទ្ធតែរឿងបំផ្លាញខ្មែរ។
សម្រាប់ លោក ផែង ហេង រឿងពន្ធគយរបស់លោកប្រធានាធិបតី ត្រាំ ម្ខាងថា ៤៩% អាមេរិកដាក់មិនថយទេ ម្ខាងថា អាមេរិកកំណត់យកតែ ១០% វិញហើយ ខណៈក្រុមចរចារឿងនេះមិនទាន់បានជួបគ្នានិយាយគ្នាម្តង។
មួយទៀត លោកថា រឿងព្រំដែន ដីកោះ ដីគោក និងសមុទ្រ ខណៈគណៈកម្មការភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងរឿងនេះ នៃប្រទេសនិមួយៗមិនទាន់សម្រេចអ្វីទាំងអស់។
លើសពីនេះ រឿងក្តីនយោបាយរបស់លោក កឹម សុខា ខណៈអាមេរិកថាខ្លួនមិនបានគប់គិតជាមួយលោក កឹម សុខា ទេ ហើយលោក ហ៊ុន សែន ក្នុងនាមរដ្ឋាភិបាលបានមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាល និងតុលាការ មិនបានចោទអាមេរិក ហើយរឿងនេះ លោក កឹម សុខា និយាយខ្លួនឯងឱ្យលោក កឹម សុខា និងអាមេរិក និយាយគ្នាទៅ។
លោកនិយាយក្នុងន័យដើមថា បើយោងលើចំណុចទី៣ ផ្អែកលើលិខិតរបស់ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ និងប្រសាសន៍លោក ហ៊ុន សែន ក៏ដូចការបំភ្លឺរបស់លោក កឹម សុខា ក្នុងតុលាការ កន្លងមក ក៏គួរអ្នកសារព័ត៌មានផ្លូវការ និងមិនផ្លូវការយល់ រួមទាំងបណ្តាញសង្គមផងដែរ។
លោក ផែន ហេង ចោទជាសំណួរថា ចុះហេតុអ្វីបាននៅតែយករឿងក្តីនយោបាយនេះ មកភ្ជាប់នឹងអាមេរិកទៀត? លោកបញ្ជាក់ថា ក្រែងខ្មែរយើង កំពុងស្វែងរកការចរចារឿងពន្ធគយ ៤៩%? និងបាននឹងកំពុងប្រើក្រុមឡបប៊ី ចរចាជាមួយអាមេរិក ដើម្បីលុបស្នាមប្រេះស្រាំ ហើយស្តារទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអាមេរិកឡើងវិញ?។
សម្រាប់មេធាវីរូបនេះ គួរគ្រប់ភាគី បើស្រឡាញ់ជាតិ អាណិតប្រជារាស្ត្រដែលកំពុងវ័ណ្ឌកនឹងបំណុលស្រាប់ ផ្តល់យោបល់ឲ្យទម្លាក់បទចោទមកលើ លោក កឹម សុខា ដើម្បីស្តារទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអាមេរិក និងអឺរ៉ុប ហើយសុំប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធគយឡើងវិញទាំង GSP អាមេរិក និង EBA អឺរ៉ុប។
លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា តើបែបនេះមិនបានជួយជាតិ ជួយប្រជារាស្ត្រ សមជាអ្នកជាតិនិយមខ្មែរ? បើធ្វើតាមចំណុចចុងក្រោយនេះ ៤៩% ក៏រួច ផ្សះផ្សាជាតិក៏មាន។ លោកថា នេះមិនមែនខ្មែរ យកអធិបតេយ្យជាតិទៅដូរទេ នេះហៅថាខ្មែរចេះដឹកនាំ។ ចូរមើលចិនគេនៅតែបើកទ្វារចរចាជាមួយអាមេរិក បើទោះចិនធំ ចិនខ្លាំង ហើយវិស័យខ្លះខ្លាំងលើសអាមេរិកផង។
យ៉ាងណា តាមសេចក្តីរាយការណ៍ពីបណ្តាញព័ត៌មាន BBC ពន្ធគយនាំចូលអាមេរិកពីកម្ពុជា គ្មានការកែប្រែនៅឡើយទេ គឺរក្សា ៤៩% ដដែល ហើយវៀតណាម ក៏នៅ ៤៦% ដដែលដូចគ្នា។ ប៉ុន្តែអាមេរិក ដំឡើងពន្ធនាំចូលពីចិនដល់ ១០៤% ខណៈស្ថានទូតអាមេរិកនិយាយកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែមេសាថា នៅថ្ងៃទី ៩ ខែមេសានេះ លោកប្រធានាធិបតី Trump នឹងអនុវត្តពន្ធគយបដិការខ្ពស់ថែមទៀត លើប្រទេសនិមួយៗ (ដែលរួមទាំងប្រទេសកម្ពុជា) ដែលថា សហរដ្ឋអាមេរិកមានឱនភាពពាណិជ្ជកម្មច្រើនបំផុត៕
