ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានសម្រេចពន្យារពេលអនុវត្តពន្ធថ្មី ចំនួន៩០ថ្ងៃ និងបន្ថយពន្ធមកនៅត្រឹម១០ភាគរយដូចគ្នាក្នុងរយៈពេលនេះ សម្រាប់ប្រទេសចំនួន៧៥ដែលបានស្នើសុំចរចា។ ប៉ុន្តែលោកបានដាក់ពន្ធលើទំនិញចិនរហូតដល់ ១២៥ភាគរយ ដោយសារតែកាយវិការសងសឹករបស់ចិន។
នេះបើតាមការចុះផ្សាយនៅលើបណ្តាញសង្គមផ្លូវការរបស់ លោក ត្រាំ នៅយប់ថ្ងៃទី៩ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ គឺមានរយៈពេលតែប៉ុន្មានម៉ោងប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់ពីទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន បានប្រកាសដាក់ចូលជាធរមានលើការសម្រេចការយកពន្ធ ដែលទើបដំឡើងថ្មីកាលពីថ្ងៃទី២ ខែមេសា។
បើតាមលោក ត្រាំ ការផ្អាកនេះ គឺដោយសារតែមានប្រទេស៧៥ប្រទេស បានទាក់ទងតំណាងរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីចរចាសម្រាប់ដោះស្រាយប្រធានបទផ្សេងៗ ទាក់ទងនឹងពាណិជ្ជកម្ម អត្រាពន្ធដើម ច្បាប់របាំងពាណិជ្ជកម្ម ការកែប្រែអត្រាប្ដូរប្រាក់ និងពន្ធដើមមិនមែនសាច់ប្រាក់។
ជាមួយគ្នានេះ គឺនៅព្រឹកថ្ងៃទី១០ ខែមេសានេះ ក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា បានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានប្រាប់ទៅធុរជន និងអ្នកនាំចេញទាំងអស់ថា យោងតាមការចុះផ្សាយរបស់សេតវិមាន នៅថ្ងៃទី៩ ខែមេសា លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានប្រកាសព្យួរការអនុវត្តពន្ធគយបដិការមកត្រឹមអត្រា១០ភាគរយ ក្នុងរយៈពេល៩០ថ្ងៃ សម្រាប់ប្រទេសទាំងអស់ ដែលបានស្នើសុំចរចាស្វែងរកដំណោះស្រាយជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងនោះរួមមានកម្ពុជាផងដែរ។
ដូចនេះ អត្រាពន្ធគយបដិការ ៤៩ភាគរយ សម្រាប់កម្ពុជា នឹងអនុវត្តមកត្រឹមអត្រា១០ភាគរយតែប៉ុណ្ណោះ។ ក្រសួងបន្តថា រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទទួលបានចម្លើយវិជ្ជមានពីភាគីសហរដ្ឋអាមេរិកលើសំណើសុំបើកការចរចាស្វែងរកដំណោះស្រាយរួម ហើយក្រុមការងាររបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងភាគីសហរដ្ឋអាមេរិក នឹងបើកការចរចានាពេលឆាប់ៗខាងមុខ។
នៅក្នុងពិធីសម្ពោធស្ពានអាកាសមរតកតេជោ កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែមេសា លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត បានថ្លែងថា សម្រាប់ការងារចរចាពីបញ្ហាពន្ធនេះ ជំហ៊ានដំបូងកម្ពុជានឹងទម្លាក់ចំនួន ១៩បន្ទាត់ពន្ធ ដែលស្មើនឹងប្រមាណ ៨៥មុខទំនិញរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកពី៣៥ភាគរយ នៅត្រឹម៥ភាគរយប៉ុណ្ណោះ ហើយសម្រាប់ជំហ៊ានទី២ នៅពេលដែលអាមេរិកបើកភ្លើងខៀវ គណប្រតិភូកម្ពុជានឹងធ្វើដំណើរទៅសហរដ្ឋអាមេរិកដើម្បីចរចាភ្លាម។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដែលឡើងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី តាមរយៈការលើកបន្តុបពីឪពុករបស់លោក បានឆ្លើយតបបែបចំអកឡកឡឺយទៅកាន់អ្នករិះគន់ថា អ្នកខ្លះបានតែនិយាយថា រដ្ឋាភិបាលធ្វើបែបនេះ មិនកើតធ្វើបែបនោះមិនកើត ខណៈពួកគាត់មិនធ្លាប់កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី សូម្បីតែមួយថ្ងៃផង។
លោកសម រង្ស៊ី ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ បានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក នៅថ្ងៃទី១០ ខែមេសានេះថា អាមេរិក និងអឺរ៉ុប លើកលែងពន្ធកម្ពុជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ តែផលចំណេញមិនបានធ្លាក់ដល់ដៃប្រជាជនខ្មែរទេ គឺបានធ្លាក់ត្រឹមដៃថៅកែចិន និងមន្ត្រីខ្មែរពុករលួយតែប៉ុណ្ណោះ។
បន្ថែមពីនេះ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ បានចេញសេចក្តីអំពាវនាវមួយ កាលពីថ្ងៃទី៩ខែមេសាថា ស្ថានភាពនៃការយកពន្ធរបស់អាមេរិកដល់៤៩ភាគរយ នឹងធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិងើបមិនរួច ហើយកម្មករនឹងបាត់បង់ការងាររាប់សែនកន្លែងថែមទៀត កសិផលរបស់កសិករកាន់តែគ្មានទីផ្សារ អាជីវករនឹងលក់មិនដាច់។ នៅចំពោះមុខវិបត្តិនេះ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនឹងពុំមានប្រាក់បង់សងបំណុលនោះទេ ព្រោះគ្មានចំណូល។
ក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ បានប្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋដែលកំពុងជំពាក់បំណុលថា មានសិទ្ធិពន្យារពេល ឬផ្អាក ឬមិនបង់សងធនាគារ និងគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ មួយរយៈសិន រហូតទាល់តែសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាវិលទៅរកភាពប្រក្រតីឡើងវិញ ពីព្រោះវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពាណិជ្ជកម្ម ដែលប៉ះពាល់ដ៏អាក្រក់ដល់ការងារ និងចំណូលរបស់ពលរដ្ឋនេះ មិនមែនជាកំហុសរបស់ពលរដ្ឋឡើយ ប៉ុន្តែគឺដោយសារពន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកមួយផ្នែក និងជារួមព្រោះតែការដឹកនាំផ្ដាច់ការពុករលួយបំផ្លាញជាតិ នៃរដ្ឋាភិបាលក្រុមគ្រួសារត្រកូលហ៊ុន។
លើសពីនេះទៀត មូលហេតុចំបងដែលបណ្ដាលឲ្យពលរដ្ឋជួបគ្រោះបែបនេះ គឺកើតឡើងពីប្រព័ន្ធអំណាចគ្រួសារបក្ខពួកនិយម របស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលមិនខ្វល់ខ្វាយនឹងទុក្ខវេទនារបស់ពលរដ្ឋ ខណៈបំណុលពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារ ក៏មានបុព្វហេតុពីការចាញ់បោកក្រុមហ៊ុនស្និទ្ធនឹង លោក ហ៊ុន ម៉ាណែន ដូចជា ក្រុមហ៊ុន ប្រ៊ីលាន ស៊ីធី របស់អ្នកស្រី ឡេង ចាន់ណា ជាដើមផងដែរ។
បន្ថែមពីនេះ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ បានរំឭកថា ជាង ៣០ឆ្នាំមកនេះ ក្រោមការដឹកនាំចោលម្សៀតរបស់រដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរងើបមិនរួចពីភាពក្រីក្រ និងកាន់តែវ័ណ្ឌកដោយបំណុល ធនធានធម្មជាតិកាន់តែហិនហោច ហើយប្រទេសកម្ពុជាកាន់តែប្រឈមភាពអសន្តិសុខ ដោយសារពួកម៉ាហ្វីយ៉ាដ៏មានអំណាចដែលស្និទ្ធនឹងគ្រួសារហ៊ុន។
យ៉ាងណាក្តី លោក ផែង ហេង សហមេធាវីការពារក្តីឱ្យ លោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោក នៅថ្ងៃទី៩ខែមេសាថា រឿងក្តីនយោបាយរបស់ លោក កឹម សុខា ត្រូវបាន លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់លើកហើយថា ទាំងរដ្ឋាភិបាល ទាំងតុលាការកម្ពុជា មិនបានចោទអាមេរិកទេ ហើយរឿងនេះលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ ក៏បានសរសេរមក លោក ហ៊ុន សែន ដែរថា អាមេរិកមិនស្វែងរកការផ្លាស់ប្តូររបបនៅកម្ពុជាទេ។
ដូចនេះ ពន្ធគយរបស់លោក ត្រាំ ក៏គួរលើកលែង ឬអនុគ្រោះឲ្យកម្ពុជា និងឲ្យ GSP មកកម្ពុជាវិញ ហើយជាការតបស្នង រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏គួរលើកលែងការចោទប្រកាន់លើអាមេរិក ហើយឲ្យតុលាការផ្តល់យុត្តិធម៌មក លោក កឹម សុខា ដោយរួចផុតពីបទចោទប្រកាន់នេះ នោះបញ្ហានឹងត្រូវដោះស្រាយបានចប់ល្អ។
ទាក់ទងនឹងរដ្ឋាភិបាលនិងគណបក្សប្រឆាំង នៅតែបន្តវាយប្រហារគ្នា លោកមេធាវី ផែង ហេង បានផ្តល់ជាដំណោះស្រាយថា គួរគ្រប់ភាគី បើស្រឡាញ់ជាតិ អាណិតប្រជារាស្ត្រដែលកំពុងវ័ណ្ឌកនឹងបំណុលស្រាប់ គួរផ្តល់យោបល់ឲ្យទម្លាក់បទចោទមកលើ លោក កឹម សុខា ដើម្បីស្តារទំនាក់ទំនងល្អជាមួយអាមេរិក និងអឺរ៉ុប ហើយសុំប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធគយឡើងវិញទាំង GSP អាមេរិក និង EBA អឺរ៉ុប។
លោកថា បើធ្វើតាមចំណុចដែលលោកលើកឡើងនោះ ពន្ធ៤៩% ក៏រួច ផ្សះផ្សាជាតិក៏មាន ហើយនេះមិនមែនខ្មែរយកអធិបតេយ្យជាតិទៅដូរទេ នេះហៅថាខ្មែរចេះដឹកនាំ។
ចូរមើលចិន គេនៅតែបើកទ្វារចរចាជាមួយអាមេរិក បើទោះចិនធំ ចិនខ្លាំង ហើយវិស័យខ្លះចិនខ្លាំងលើសអាមេរិកផងក៏ដោយ។
លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវពីការអភិវឌ្ឍសង្គម បានលើកឡើងថា តាមការពន្យល់ ការកំណត់លើអត្រាពន្ធ នាំចូលទំនិញទៅកាន់សហរដ្ឋអាមេរិក គេគណនាតាមអត្រា នៃឱនភាពពាណិជ្ជកម្មរវាងទ្វេភាគី ដូចនេះ កម្ពុជាហាក់ដូចមានច្រកតូចណាស់ក្នុងការចរចាជាមួយអាមេរិក លើអត្រាពន្ធនាំចេញទៅអាមេរិកនេះ។
ជាមួយគ្នានេះ លោក សុខ សុគន្ធ ហៅ ជែម សុខ អ្នកធ្វើអត្ថាធិប្បាយពីបញ្ហានយោបាយនិងសង្គមរស់នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ថ្លែងថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានិងសហរដ្ឋអាមេរិក នឹងដោះស្រាយគ្នាដែលលទ្ធផលបែបណាមិនទាន់អាចដឹងនៅឡើយទេ។
ប៉ុន្តែលោកលើកឡើងថា រឿងមួយដែលអាមេរិកក្រឡេកមើល គឺទំនិញចិន ដែលអាចពាក់ស្លាកផលិតនៅកម្ពុជា ជាបញ្ហាដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវប្រុងប្រយ័ត្ន។
បន្ថែមពីនេះ អ្នកនាង កន្និដ្ឋា ម្ចាស់ផេក The Kanitha Show ដែលទើបតែចេញមកធ្វើវីដេអូជាថ្មីទៀត បានចោទសួរថា ហេតុអ្វីសហរដ្ឋអាមេរិកបង្កើតសង្រ្គាមពាណិជ្ជកម្មជាមួយពិភពលោក តាមរយៈការដំឡើងពន្ធ? អ្នកនាង កន្និដ្ឋា ដែលបានបាត់មុខប្រមាណជា៧ខែនៅលើបណ្តាញសង្គម បន្ទាប់ពីបាននិយាយការពិតធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់គ្រួសារហ៊ុន ហើយបានចេញសុំទោសគ្រួសារហ៊ុន លើកឡើងថា សហរដ្ឋអាមេរិក បានលះបង់ជួយដល់ប្រទេសពេញមួយពិភពលោកចូលជិត៨០ឆ្នាំមកហើយ ហើយមិនអាចបន្តធ្វើបែបនេះទៀតនោះទេ ពីព្រោះបានខាតប្រាក់១ពាន់ពាន់លានដុល្លារក្នុង១ឆ្នាំ។ នេះហើយគឺជាមូលហេតុដែលសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវតែដំឡើងពន្ធនាំចូល។
អ្នកនាងបន្តថា ប្រទេសដែលក្រីក្រពួកគេគិតថា ត្រូវតែខិតខំផលិតផលិតផល ដើម្បីនាំចេញទៅលក់នៅក្រៅប្រទេសទើបអាចមានបាន។ ការគិតបែបនេះ គឺខុសពីព្រោះសេដ្ឋកិច្ចនាំចេញ វាមិនបានធ្វើឱ្យប្រទេសនោះក្លាយទៅជាប្រទេសអ្នកមាននោះទេ។
ប្រភពនោះថា៖ «ភស្តុតាង គឺយើងទាំងអស់គ្នាបានឃើញរួចហើយ ប្រទេសខ្លះបានធ្វើខ្លួនជាសេដ្ឋកិច្ចនាំចេញសឹងតែពេញមួយជីវិតហើយក៏នៅតែក្រ ៣០ឆ្នាំទៅ៤០ឆ្នាំហើយក៏នៅតែក្រ ចង់នាំចេញ១០០ឆ្នាំទៅមុខទៀតក៏នៅតែក្រ ហើយបើទោះបីទំហំនាំចេញ វាបានកើនឡើងលើសពី១០០ដង លើសពីពេលបច្ចុប្បន្ននេះទៀត ក៏នៅតែក្រីក្រដដែលហ្នឹង ពីព្រោះគន្លឹះដើម្បីក្លាយទៅជាប្រទេសអ្នកមាន វាមិនមែនជាសេដ្ឋកិច្ចនាំចេញទេ ផ្ទុយមកវិញ វាជារបៀបគ្រប់គ្រងធនធាននៅក្នុងប្រទេសនោះ ប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពទៅវិញទេ។ នេះជាមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃសេដ្ឋកិច្ច»។
អ្នកនាង កន្និដ្ឋា លើកឡើងទៀតថា ប្រទេសដែលក្រីក្រ គឺបណ្តាលមកពីមេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំងនោះ ធ្វើការគ្រប់គ្រងធនធានរបស់ប្រទេសមិនបានត្រឹមត្រូវ ពុករលួយ និងមិនមានភាពយុត្តិធម៌ជាដើម។
ជាមួយគ្នានេះ លោក អ៊ុំ សំអាន អតីតអ្នកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លើកឡើងថា អាមេរិករកឃើញថា កម្ពុជានិងវៀតណាម បានលួចនាំចូលសំលៀកបំពាក់ពីប្រទេសចិន រួចវាយស្លាកថា ផលិតក្នុងប្រទេសរបស់ខ្លួន ហើយនាំចូលទៅអាមេរិក។
ហេតុនេះ វៀតណាមបានបរាជ័យក្នុងការសុំចរចាបញ្ចុះពន្ធ បើទោះបីជាវៀតណាមបានបញ្ចុះពន្ធនាំចូលលើទំនិញអាមេរិកដល់សូន្យភាគរយយ៉ាងណាក៏ដោយ ហើយកម្ពុជាក៏នឹងបរាជ័យដូចវៀតណាម ក្នុងការចរចាជាមួយអាមេរិកនាពេលអនាគតផងដែរ ដោយសារអាមេរិកបានរកឃើញថា កម្ពុជាបានលក់កូតានាំទំនិញទៅអាមេរិកឱ្យចិន និងឱនភាពពាណិជ្ជកម្ម។
លោក អ៊ុំ សំអាន បានសរសរក្នុងសំណេរដើមថា «ហេតុនេះ កម្មករខ្មែររាប់ម៉ឺននាក់ នឹងបាត់បង់ការងារ និងកម្ពុជានឹងជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរ ហើយការដឹកនាំរបស់ត្រកូលហ៊ុន នឹងជិតដល់ទីបញ្ចប់ហើយដែរ។ ជម្រើសមានតែមួយគត់ គឺស្តារប្រជាធិបតេយ្យ និងគោរពសិទ្ធមនុស្ស ដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយ និងបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ ដើម្បីទទួលបានប្រព័ន្ធការអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ GSP របស់អាមេរិក និងប្រព័ន្ធការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០% របស់សភាពអឺរ៉ុបមកវិញ»។
លោកបន្តថា ពលរដ្ឋខ្មែរត្រូវតែដាក់កំហុសទាំងនេះទៅត្រកូលហ៊ុន ដែលដឹកនាំប្រទេសតាំងពីបង់ពន្ធចូលអាមេរិក ០% តាមរយៈប្រព័ន្ធការអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ GSP រហូតឡើងទៅដល់៤៩%។ ការបាត់បង់ប្រព័ន្ធការអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ GSP របស់អាមេរិក ដោយសារលោក ហ៊ុន សែន បានសម្លាប់ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា៕
