ចំណាត់ការរឹបអូសផ្ទះ និងដកសិទ្ធិធ្វើនយោបាយអ្នកនិយាយបញ្ហាព្រំដែន លោក រ៉ុង ឈុន តែមិនចាត់ការលើឧក្រិដ្ឋជនលាងលុយកខ្វក់ លោក ហ៊ុន តូ ដែលអាមេរិករកឃើញនោះ ជំរុញឱ្យមានការរិះគន់ថា ប្រព័ន្ធច្បាប់នៅកម្ពុជានៅពីក្រោយក្រុមឧក្រិដ្ឋជន ដែលធ្វើឱ្យពលរដ្ឋក្លាយជាចំណាត់ខ្មាំង របស់គ្រួសារអ្នកមានអំណាចយូរឆ្នាំទៀត បើគ្មានចរន្តផ្លាស់ប្តូរ។
មកដល់ពេលនេះ ប្រព័ន្ធតុលាការ ក្រោមសេនាធិការបក្សកាន់អំណាច មិនទាន់ប្រកាសជាសាធារណៈ ពីចំណាត់ការនានា លើឧកញ៉ា ហ៊ុន តូ ជុំវិញបទឧក្រិដ្ឋលាងលុយកខ្វក់នៅឡើយទេ ទោះថ្មីនេះៗ ក្រសួងរតនាគារជាតិអាមរិក រកឃើញថា ក្រុមហ៊ុន ហួយវ័នគ្រុប របស់ឧកញ៉ា ហ៊ុន តូ ក្មូយប្រុស លោក ហ៊ុន សែន មានជាប់ពាក់ព័ន្ធបទឧក្រិដ្ឋកម្មលាងលុយ បង្កការគំរាមដល់ប្រទេសក្នុងតំបន់ និងកម្ពុជាក្តី។
បើតាមប្រភពដដែល ចាប់ពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២១ ដល់ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ បុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុននេះ បានលាងលុយកខ្វក់ចំនួន ៤ពាន់លានដុល្លារ ឱ្យក្រុមឧក្រិដ្ឋជន។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងរតនាគារអាមេរិក លោក ស្កុត បេសេនត៍ បញ្ជាក់ក្នុងរបាយការណ៍ ចុះថ្ងៃទី១ខែឧសភានេះថា ក្រុមហ៊ុនហួយវ័នគ្រុបរបស់ លោក ហ៊ុ តូ ធ្វើអាជីវកម្មឱ្យពួកចោរបច្ចេកវិទ្យានៅកូរ៉េខាងជើង និងពួកឧក្រិដ្ឋជនផ្សេងទៀត ដែលលួចលុយពីពលរដ្ឋអាមេរិករាប់ពាន់លានដុល្លារជារៀងរាល់ថ្ងៃ។
បន្ថែមលើនេះ លោកថា ការដាក់វិធានការលើក្រុមហ៊ុនហួយវ័នគ្រុប មិនឱ្យចូលទៅក្នុងប្រព័ន្ធហិរញ្ញវត្ថុអាមេរិកនៅពេលនេះ ដើម្បីបិទច្រកកុំឱ្យឧក្រិដ្ឋជនធ្វើសកម្មភាពលាងលុយបានទៀត។
ដោយឡែក គេសង្កេតឃើញថា វិធានការរបស់តុលាការក្រុងភ្នំពេញ បែរជាសកម្មចាត់ការលើសកម្មជនបរិស្ថាន សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងសកម្មជននយោបាយបក្សជំទាស់ និងករណីលោក រ៉ុង ឈុន ទីប្រឹក្សាគណបក្សកម្លាំងជាតិក្តី។
កាលពីថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ តុលាការក្រុងភ្នំពេញ បានសម្រេចផ្តន្ទាទោស លោក រ៉ុង ឈុន ទីប្រឹក្សាគណបក្សកម្លាំងជាតិ ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ៤ឆ្នាំ និងដកសិទ្ធិប្រជាពលរដ្ឋ ដោយមិនអនុញ្ញាតឱ្យលោកបោះឆ្នោត និងឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត ក្រោមការចោទពីបទ មិនរាងចាលក្នុងបទមជ្ឈឹម។
ជុំវិញបញ្ហានេះ តំណាងរាស្រ្តបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អ៊ុំ សំអាន ប្រាប់VODនៅថ្ងៃទី៧ ខែឧសភានេះថា ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ឬប្រព័ន្ធច្បាប់កម្ពុជា មិនហ៊ានចាប់លោក ហ៊ុន តូ ទេ ព្រោះគាត់ជាក្មួយបង្កើតលោក ហ៊ុន សែន ហើយត្រូវជាប្អូនជីដូនមួយ ជាមួយនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ទៀត។
លោកថា ប្រព័ន្ធដឹកនាំបែបនេះ ប្រើប្រាស់ច្បាប់ធ្វើជាឧបករណ៍បម្រើគ្រួសារផ្តាច់មុខ មិនការពារប្រយោជន៍ជាតិ និងពលរដ្ឋជាម្ចាស់ប្រទេសទេ។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា ប្រព័ន្ធនយោបាយ ដែលប្រើច្បាប់ធ្វើជាឧបករណ៍នេះ វានឹងបង្កគ្រោះថ្នាក់កាន់តែខ្លាំងដល់សង្គមជាតិ រីឯពលរដ្ឋជាម្ចាស់ប្រទេសក្លាយជាចំណាប់ខ្មាំងអ្នកមានអំណាច ឬអ្នកកាន់អំណាចយកពលរដ្ឋធ្វើជាឈ្នាន់នយោបាយ ដើម្បីបម្រើគ្រួសារខ្លួន ។
លើសពីនេះ លោកថា ករណីមិនចាប់ខ្លួនលោក ហ៊ុន តូ តែបែរជាផ្តន្ទាទោសលោក រ៉ុង ឈុន ឆ្លុះបញ្ចាំងកាន់តែច្បាស់ថា មេដឹកនាំគ្រួសារហ៊ុនដឹកនាំបែបគ្រួសារនិយមផ្តាច់ការ មិនមែនជាមេដឹកនាំគោរពច្បាប់ ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ ពោលគឺយករដ្ឋធម្មនុញ្ញធ្វើជាឧបករណ៍បម្រើផលប្រយោជន៍ក្រុមគ្រួសារ។
លោកថា៖ «មិនហ៊ានកាត់ទោស លោក ហ៊ុន តូ ដោយសារលោក ហ៊ុន តូ ជាបងប្អូនជីដូនមួយរបស់ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បើសិនជាតុលាការណាហ៊ានចាត់ការទៅលើ លោក ហ៊ុន តូ ប្រាដកជាចៅក្រមហ្នឹង ត្រូវបានគេដកតំណែងឬក៏គេផ្ទេរតំណែងទៅកាន់ជាចៅក្រមនៅខេត្តដាច់ស្រយាល ដូចជា នៅខេត្តរតនគិរី មណ្ឌលគិរី។ ហើយតុលាការសព្វថ្ងៃជាតុលាការតេឡេ ហើយចាត់ការចំពោះ លោក រ៉ុង ឈុន ដោយសារលោកជាអ្នកការពារទឹកដីខ្មែរយើងកុំឲ្យបាត់បង់ ហើយប៉ះពាល់ទៅដល់វៀតណាមដែលជាចៅហ្វាយរបស់ ហ៊ុន សែន។ លោក ហ៊ុន សែន បានកាន់អំណាចដោយសារវៀតណាមលើកបន្តុប»។
យ៉ាងណាក្តី លោក អ៊ុំ សំអាន យល់ថា ដើម្បីកុំមហាជនកាត់ទោសមេដឹកនាំ តុលាការគួរតែធ្វើការស៊ើបអង្កេត លោក ហ៊ុន តូ ជុំវិញបទឧក្រិដ្ឋដែលអង្គការអន្តរជាតិរកឃើញនេះ។
លោកថា៖ «នៅពេលដែលមេដឹកនាំគិតពីគ្រួសារឯង មិនគិតពីសុខទុក្ខរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ គិតតែការពារក្រុមគ្រួសារឯង ទោះបីក្រុមគ្រួសារឯងប្រព្រឹតិ្តបទល្មើសយ៉ាងណា ក៏មិនចាត់វិធានការចំពោះសមាជិកគ្រួសារ មិនសមជាមេដឹកនាំប្រទេសទេ គួរតែដឹកនាំដោយក្រុមគ្រួសារគាត់ហ្នឹងទៅបានហើយ។ ចឹងកាលណាដឹកនាំរបៀបបែបបក្ខពួកនិយមគ្រួសារនិយមការពារផលប្រយោជន៍ក្រុមគ្រួសារចឹង មានន័យថា មេដឹកនាំអាត្មានិយម ហើយការមេដឹកនាំអាត្មានិយមហើយ គឺប្រជាពលរដ្ឋរងទុក្ខក្រីក្រ»។
អ្នកជំនាញច្បាប់ និងអភិបាលកិច្ចបែបប្រជាធិបតេយ្យ លោក វន់ ចាន់ឡូត បង្ហោះសារលើហ្វេសប៊ុកនៅថ្ងៃទី៧ ខែឧសភានេះថា សេចក្ដីសម្រេចរបស់តុលាការ ដែលដកសិទ្ធិធ្វើនយោបាយជាអចិន្ដ្រៃយ៍ ពីពលរដ្ឋខ្មែរណាម្នាក់ ទំនងជាការសម្រេចអធម្មនុញ្ញភាព ឬបំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លោកបន្តថា ថ្វីដ្បិតច្បាប់អនុញ្ញាតឱ្យដកហូតសិទ្ធិមួយចំនួនរបស់ទណ្ឌិត កំឡុងពេលអនុវត្តទោសរបស់ពួកគេពិតមែន ប៉ុន្ដែគ្មានជនណាម្នាក់ត្រូវបានដកហូតសិទ្ធិណាមួយជារៀងរហូត លើកលែងទណ្ឌិតជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត។
សម្រាប់លោក ចាន់ឡូត មានតែប្រទេសសង្គមនិយមដូចចិន រុស្ស៊ី និងវៀតណាម ដែលគ្មានឡើយសេរីភាពនយោបាយ និងសិទ្ធិធ្វើនយោបាយដោយពេញលេញ ឬគ្មានសោះតែម្ដងនៃបក្សប្រឆាំង។ ជនរងគ្រោះអាចប្ដឹងទៅក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ករណីមានការសម្រេចក្ដីណាមួយផ្ទុយនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន មិនឆ្លើយសំណួរVOD ដែលផ្តល់ឱកាសឆ្លើយតបនឹងការចោទប្រកាន់នេះទេ។
កន្លងទៅ VOD រកឃើញថា កាស៊ីណូយីហោ WM នៅក្រុងព្រះសីហនុ កំពុងបើកល្បែងអនឡាញខុសច្បាប់ ហើយកាស៊ីណូនេះគ្រប់គ្រងដោយក្រុមហ៊ុនLixin ដែលមាន លោក ហ៊ុន តូ ជានាយកក្រុមហ៊ុន។
ជាមួយគ្នានេះ លោក ហ៊ុន តូ ក៏ត្រូវបានក្រុមហ៊ុនវិភាគកាក់ឌីជីថល Elliptic មានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសអង់គ្លេស រកឃើញថា ជាម្ចាស់អាជីវកម្មរកស៊ីខ្មៅងងឹតតាមប្រព័ន្ធឌីជីថល ក្រោមឈ្មោះក្រុមហ៊ុនហួយ អាដេ គ្រុប។
អំពើឧក្រិដ្ឋកម្មក្នុងក្រុមហ៊ុននេះ រួមមាន ការបោកបញ្ឆោតទំនាក់ទំនងស្នេហាផ្លូវភេទ អំពើបោកប្រាស់ក្នុងគម្រោងវិនិយោគ ការលាងលុយកខ្វក់ និងចាប់ជំរិត ជាដើម។
ដោយឡែក ប្រធានអង្គការប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរប្រចាំអូស្ត្រាលី លោក ស៊ឹង សែនករុណា ហៅភាពលម្អៀងរបស់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នេះ ជាគ្រោះថ្នាក់សម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា ពិសេសអ្នកដែលគ្មានអំណាច។
លោកថា៖ «កម្ពុជាយើង គឺជាប្រទេសដែលអនុវត្តច្បាប់ស្តង់ដារពីរ គឺអ្នកដែលមានឥទ្ធិពលមានអំណាចជាមួយនឹងគ្រួសារអ្នកដឹកនាំ ឬក៏បក្ខពួករបស់មេដឹកនាំប្រទេសហ្នឹង គឺតែងតែរួចផុតពីសំណាញ់ច្បាប់ អ៊ីចឹងហើយដូចជាករណីរឿងលោកឧកញ៉ា ហ៊ុន តូ នេះមិនមែនជារឿងទើបតែដឹងពេលនេះទេ គឺមានរឿងរ៉ាវជាច្រើនដែលល្បីល្បាញទៅតាមបណ្ដាសារព័ត៌មានអន្តរជាតិនានា ដែលគេធ្វើការស៊ើបអង្កេតគេធ្វើការបង្ហាញនូវតម្រុយ និងភ័ស្តុតាងនានាដែលពាក់ព័ន្ធហ្នឹង ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញនៅប្រទេសកម្ពុជាយើង អ្នកដែលអនុវត្តច្បាប់មិនបានអនុវត្តទៅលើបុគ្គលរូបនេះទេ»។
លើលពីនេះ លោក ករុណា យល់ថា បើមេដឹកនាំគ្រួសារហ៊ុនមិនហ៊ានធ្វើការស៊ើបអង្កេតចាប់ខ្លួនលោក ហ៊ុន តូ ទេ ឆ្លុះបញ្ចាំងថា មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច កំពុងចិញ្ចឹមឧក្រិដ្ឋជនដើម្បីជួយការពារអំណាច។
លោកថា៖ «ផលប៉ះពាល់ជាធម្មតាផលប្រយោជន៍នៃសង្គមហ្នឹង បើកាលណាច្បាប់អត់ការពារប្រយោជន៍របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ផលប្រយោជន៍នោះវាបានទៅលើអ្នកកាន់អំណាច គឺគាត់អ្នកដឹកនាំប្រទេសហ្នឹង ហើយឲ្យពលរដ្ឋរស់រងទុក្ខនៅក្នុងសង្គមហ្នឹងតែម្ដង ហើយការគ្រប់គ្រងប្រទេសវាធ្វើឲ្យមានភាពចលាចលដោយគ្មានការគោរពច្បាប់ហ្នឹងឯង ដោយសារតែពលរដ្ឋលែងខ្លាចច្បាប់ អ្នកធំៗលែងខ្លាចច្បាប់ ប្រើប្រាស់អំណាច ប្រើប្រាស់ឥទ្ធិពលតែផ្ដេសតែផ្ដាសអ៊ីចឹងទៅ អ៊ីចឹងសង្គមយើងហ្នឹង វាលែងមានច្បាប់ទម្លាប់លែងមានការអនុវត្តលែងមានជំនឿអ៊ីចឹងទៅ ថ្ងៃណាមួយវានឹងក្លាយទៅជាប្រទេសមួយដែលមានភាពចលាចល ដោយសារតែបញ្ហាអនុវត្តច្បាប់ ដោយសារតែពលរដ្ឋឈឺចាប់ ដោយសារអ្នករងគ្រោះឈឺចាប់ ហើយថ្ងៃក្រោយក៏វាជះឥទ្ធិពលទៅដល់អ្នកធំទាំងអស់ហ្នឹងដែរ.»។
ចំណែក ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ លោក សម រង្ស៊ី សរសេរសារលើហ្វេសប៊ុកលោកនៅថ្ងៃទី៥ ខែឧសភាថា លោក ហ៊ុន តូ ជាអ្នកលាងលុយ លោក ហ៊ុន សែន ជាអ្នកចាយលុយ រីឯរាស្ដ្រខ្មែរ ជាអ្នកជំពាក់លុយ។
បើតាមមាត្រា៣៨ នៃច្បាប់ ស្តីពីការប្រឆាំងការសម្អាតប្រាក់ និងហិរញ្ញប្បទានភេរវកម្ម ដែលប្រកាសឱ្យប្រើនៅឆ្នាំ២០២០ ចែងថា ការសម្អាតប្រាក់ត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី២ឆ្នាំ ទៅ៥ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ ពី ១០០ ០០០ ០០០ (មួយរយលាន) រៀល ទៅ ៥០០ ០០០ ០០០ (ប្រាំរយលាន) រៀល ឬរហូតដល់ស្មើនឹងតម្លៃមូលនិធិ ឬទ្រព្យសម្បត្តិដែលជាកម្មវត្ថុនៃការសម្អាតប្រាក់៕
