បន្ទាប់ពីបានវិលត្រឡប់ពីចូលរួមពិធីបុណ្យខួបលើកទី៥០ឆ្នាំ ថ្ងៃបង្រួមទឹកដីវៀតណាមខាងជើង និងវៀតណាមខាងត្បូង លោក ហ៊ុន សែន បានផ្តល់បាឋកថាក្នុងសិក្ខាសាលាមួយនៅទីក្រុងហ្សាកាតា ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី កាលពីថ្ងៃទី៦ខែឧសភា ដោយលើកពីគុណតម្លៃរបស់វៀតណាមថា បើគ្មានថ្ងៃ៧មករាឆ្នាំ១៩៧៩ ដែលកងទ័ពស្ម័គ្រចិត្តវៀតណាមបានចូលមកវាយផ្តួលរំលំរបបខ្មែរក្រហមនោះទេ ម្ល៉េះកម្ពុជាអាចរលត់ជាតិសាសន៍ទាំងមូលតែម្តង។ លោកថា វៀតណាមបានមកសង្គ្រោះកម្ពុជា ពុំមែនមកឈ្លានពានយកទឹកដីកម្ពុជាដូចការចោទប្រកាន់នានានោះទេ។
លោកថា៖ «បើវៀតណាមចង់យកទឹកដីកម្ពុជាពិតប្រាកដ វៀតណាមមិនចាំបាច់បើកយុទ្ធនាការយោធាដើម្បីរំដោះប្រជាជនទេ ទុកឱ្យខ្មែរក្រហមសម្លាប់ប្រជាជន និងការអត់បាយស្លាប់វាជាការគ្រប់គ្រាន់ណាស់ទៅហើយ មិនចាំបាច់វៀតណាមចំណាយគ្រាប់កាំភ្លើងទេ ព្រោះនៅក្នុងផ្ទៃក្នុងកម្ពុជាមានការកាប់សម្លាប់ប្រជាជនខ្លួនឯង។ នេះជារឿងមួយ ឯរឿងមួយទៀតវៀតណាមចូលមកកម្ពុជាដកត្រឡប់ទៅវិញ ចុះបើចង់បានទឹកដីកម្ពុជាចាំបាច់ដកកងទ័ពទៅវិញធ្វើអី ទុកតែម្តងទៅវាមិនងាយស្រួលជាង។ ចឹងទេចំណុចនេះយើងត្រូវការពារនូវតថភាពជាក់ស្តែងនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ»។
ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក្តី អតីតព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរ ព្រះបរមរតនកោដិ នរោត្តម សីហនុ ធ្លាប់មានព្រះបន្ទូលកាលពីព្រះអង្គនៅមានព្រះជន្មថា ថ្ងៃ៧មករាឆ្នាំ១៩៧៩ ជាថ្ងៃដែលយួនបានបញ្ចូលកងទ័ព មកក្នុងរដ្ឋាភិបាលរបប លោក ហេង សំរិន ហេតុដូច្នេះហើយទើបយួនបានប្រាប់មេដឹកនាំនានាក្នុងពិភពលោកថា យួននឹងអាចដកកងទ័ពចេញពីប្រទេសកម្ពុជាបាន ក្នុងរយៈពេល៦ឆ្នាំ ឬយ៉ាងយូរ១០ឆ្នាំទៀត។
អតីតព្រះមហាវីរក្សត្រខ្មែរ បន្តថា៖ «ហេតុអ្វីក៏យួនវានិយាយអ៊ីចឹង? វានិយាយអ៊ីចឹង ពីព្រោះវាយកពេលវេលា៦ឆ្នាំ៧-៨-៩-១០ឆ្នាំហ្នឹង ដើម្បីបញ្ចូលយួនដែលចេះវ៉ៃតប់ឱ្យ ហេង សំរិន កាន់តែច្រើនឡើង ក្នុងឋានៈជាខ្មែរយួន ប៉ុន្តែកាន់កាតខ្មែរ ហើយដល់៦ឆ្នាំទៀត ៧ឆ្នាំទៀតពេលណាវាថា ពេលណាវាចេញបានវាថា កងទ័ពវាមិនមែន៥០ពាន់នាក់ទេ ១០០ពាន់នាក់កងទ័ព ហេង សំរិន ប៉ុន្តែមិនមែនខ្មែរទេ ពីព្រោះវាដឹងថា ខ្មែរភាគច្រើនមិនបម្រើប្រយោជន៍យួនទេ ម៉្លោះហើយវាបញ្ចូលយួន៦ឆ្នាំ៧-៨-៩ទៀត វាបញ្ចូលយួនឱ្យច្រើនចូលមកក្នុងកងទ័ព ហេង សំរិន ហ្នឹង។ ដល់គេថា បកស្រាយបញ្ហានយោបាយហើយកងទ័ពយួនចេញវាថា ខ្ញុំចេញបានហើយ»។
បើតាមព្រះបរមរតនកោដិ បើទោះបីជារូបភាពខាងក្រៅ កងទ័ពយួន បានដកចេញពីកម្ពុជាក៏ពិតមែន ក៏ប៉ុន្តែកងទ័ពបង្កប់ កម្លាំងជំនាញបង្កប់របស់យួន ដែលចេះនិយាយខ្មែរច្បាស់ ចេះសរសេរអក្សរខ្មែរ និងកាន់កាតខ្មែរមិនបានដកចេញនោះទេ ដូច្នេះសូមអស់លោកជាមេដឹកនាំខ្មែរកុំភ្លេចរឿងហ្នឹង។
សម្រាប់ លោក សម រង្ស៊ី អតីតប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ធ្លាប់មានប្រសាសន៍ថា ថ្ងៃ៧មករាឆ្នាំ១៩៧៩ គឺជាឆាកល្ខោនដែលយួនបានរៀបចំទាំងអស់។
គេថា គេមករំដោះយើងពីខ្មែរក្រហមតែបើអត់មានយួនកម្មុយនីស្ដពីដើមទី ក៏អត់មានខ្មែរក្រហមដែរ។ ឥឡូវនេះ គេថា បើគ្មានថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ក៏គ្មានអ្វីៗដែលយើងមានសព្វថ្ងៃដែរ។ តែបើគ្មានថ្ងៃ១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ (គឺថ្ងៃដែលខ្មែរក្រហមឡើងកាន់អំណាច) ក៏គ្មានថ្ងៃ៧ មករា ១៩៧៩ ដែរ។
អតីតមេបក្សប្រឆាំងរូបនេះ បាននិយាយក្នុងសម្តីដើមថា៖«បើគ្មានពួកយួនកម្មុយនីស្ដ ជួយពួកខ្មែរក្រហមនៅដើមទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧០ ក៏គ្មានថ្ងៃ១៧ មេសា ១៩៧៥ ដែរ។ ដូច្នេះមួយផ្នែកធំនៃរឿងរ៉ាវទាំងអស់ ក្នុងរយៈពេលជិត៥០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ គឺមានការរៀបចំយ៉ាងសកម្មដោយយួនកម្មុយនីស្ដ ដើម្បីលេបត្របាក់ទឹកដីយើង និងបំភ័ន្ដភ្នែកប្រជារាស្ត្រខ្មែរ។ យើងត្រូវចងចាំជានិច្ចថា យួនបង្កប់បានញុះញង់ឲ្យខ្មែរកាប់សម្លាប់ខ្មែរគ្នាឯង ក្រោមរបបខ្មែរក្រហម(១៩៧៥-១៩៧៩)»។
លោកបន្តថា មកដល់ពេលនេះទៀត ពួកអ្នកបម្រើផលប្រយោជន៍បរទេសឈ្លានពាន ក៏នៅតែធ្វើបាបនិងរករឿងខ្មែរគ្នាឯង ឥតឈប់ឈររហូតដល់លួចសម្លាប់ ឬតាមចាប់ដាក់គុកខ្មែរអ្នកស្នេហាជាតិ ដើម្បីធ្វើឲ្យប្រទេសជាតិយើងបែកបាក់ ហើយកាន់តែទន់ខ្សោយ ក្នុងគោលបំណងរក្សាអាណានិគមនិយមប្រទេសវៀតណាម មកលើប្រទេសកម្ពុជា និងរក្សាអំណាចពួកជនក្បត់ជាតិ។
សម្រាប់ លោកអ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន សហស្ថាបនិកគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជា បានប្រាប់វីអូឌីនៅថ្ងៃទី៩ ខែឧសភានេះថា ធាតុពិតជាក់ស្តែង គេឃើញវៀតណាមបានចូលមកវាយផ្តួលរំលំរបបខ្មែរក្រហមពិតប្រាកដមែន ហើយវៀតណាមបានដកទ័ពចេញពីកម្ពុជាមែន ប៉ុន្តែវាមានហេតុនិងផលដែលធ្វើឱ្យវៀតណាម ចូលមករំដោះកម្ពុជាចេញពីកណ្តាប់ដៃខ្មែរក្រហម ហើយការដែលវៀតណាមដកទ័ពចេញពីកម្ពុជា វាមានកត្តាជាច្រើន មិនមែនវៀតណាមចង់ដកទ័ពចេញដោយឯកឯងនោះទេ។
លោកថា៖ «ការដែលវៀតណាមដកទ័ព ដោយសារវៀតណាមពិបាកនឹងនៅកម្ពុជា មានក្រុមអ្នកតស៊ូត្រីភាគីផង មានសម្ពាធអន្តរជាតិផង ហើយសហភាពសូវៀតក៏ដួលរលំផង ដូច្នេះវាមានកត្តាបែបហ្នឹង ព្រោះកាលៈទេសៈហ្នឹងយើងឃើញហើយ ហើយការចូលមករំដោះខ្មែរក្រហម ក៏មានកត្តាមួយចំនួនដែរ មិនអត់ទេគ្រាន់តែខ្ញុំមិនចង់លើកឡើង ដូច្នេះប្រវត្តិសាស្ត្រ វាពាក់ព័ន្ធបែបហ្នឹងរួមទាំងការបង្កើតខ្មែរក្រហមផង អ្នកណាខ្លះដែលចូលរួមជួយជ្រោមជ្រែងបង្កើតខ្មែរក្រហមនោះ»។
លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន លើកឡើងថា ជាទូទៅនៅក្នុងពិភពលោកនេះ ប្រទេសណាក៏ដូចប្រទេសណាដែរ ឱ្យតែមានឱកាសគឺគេដណ្តើមយកទឹកដីហើយ លើកលែងតែមានកត្តាណាមួយធ្វើឱ្យគេពិបាកនឹងលេបពិបាកនឹងយកបាន។ លោកថា សូម្បីតែកម្ពុជាក៏ដោយ បើមានឱកាស ក៏ចង់បានទឹកដីខ្លួនឯងដែលបាត់បង់ទៅប្រទេសជិតខាងត្រឡប់មកវិញដែរ គឺដូចតែគ្នាទេ។
ចំណែក លោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា ប្រធានគណបក្សជំនាន់ថ្មីបានចោទសួរថា ប្រសិនបើវៀតណាមមិនមានបំណងចង់បានទឹកដីកម្ពុជា គឺលើកទ័ពចូលមកដើម្បីជួយសង្គ្រោះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរពីរបបខ្មែរក្រហម ដូចដែល លោក ហ៊ុន សែន បានលើកឡើងមែន ហេតុអ្វីបានជាប្រទេសវៀតណាមមិនព្រមធ្វើការជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ ហើយកងទ័ពវៀតណាមបន្តនៅកម្ពុជារហូតដល់១០ឆ្នាំ ទាល់តែមានការថ្កោលទោសការដាក់ទណ្ឌកម្មខ្លាំងក្លា ដូចជា បិទនូវសេដ្ឋកិច្ច និងទំនាក់ទំនងការទូតអីជាដើមទើបវៀតណាមព្រមដកកងទ័ពចេញពីកម្ពុជា?
លោកបន្តថា ការដែលវៀតណាមដកកងទ័ពចេញពីកម្ពុជានេះ ក៏ស្របពេលសហភាពសូវៀតដួលរលំ មិនអាចជួយសព្វាវុទ្ធនិងហិរញ្ញវត្ថុជាបន្តទៅទៀត ដល់កងទ័ពវៀតណាមនៅកម្ពុជា២សែននាក់ នៅពេលដែលអង្គការសហប្រជាជាតិ ក៏មិនទទួលស្គាល់អាសនៈរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញ ដែលលើកបន្តុបដោយវៀតណាម ហើយនៅពេលនោះដែរ មហាអំណាចចិន និងមហាអំណាចសហរដ្ឋអាមេរិក បាននាំមុខគាំទ្រនូវថវិកាក៏ដូចជាសម្ភារយោធាដល់ចលនាខ្មែរតស៊ូត្រីភាគី ដើម្បីច្បាំងជាមួយកងទ័ពវៀតណាម និងកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញនៅតាមព្រំប្រទល់ដែន ដែលជាសម្ពាធធំណាស់បង្ខំឱ្យវៀតណាមដកកងទ័ពចេញពីកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី២៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៨៩ ដែលជាជំហ៊ានឆ្ពោះទៅចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារិស ថ្ងៃ២៣តុលាឆ្នាំ១៩៩១ មិនមែនវៀតណាមចង់ដកទ័ពចេញដោយសុទ្ធចិត្តនោះទេ។
លោកថា៖«ចឹងបានថា ការអះអាងរបស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី វាក៏ជាផ្នែកមួយ ប៉ុន្តែបើយើងនិយាយពីប្រវត្តិសាស្ត្រនិយាយពីហេតុផល គឺថាយួននៅតែមានចិត្តប៉ងចិត្តចិញ្ចឹមចិត្ត ដើម្បីចង់បានកម្ពុជាជារដ្ឋមួយចំណុះឱ្យរដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយ វាមិនខុសអីពីទឹកដីកម្ពុជាក្រោមដែលបារាំងបានកាត់ឱ្យហើយយួនគ្រប់គ្រងរហូតមកដល់ពេលនេះ មិនប្រគល់ឱ្យខ្មែរហី កម្ពុជាដែលយួនចូលមកអ្នកខ្លះថាចូលមកជួយរំដោះអ្នកខ្លះថា ចូលមកឈ្លានពានកងទ័ពយួនជាង ២០ម៉ឺននាក់ ក៏បានយកលេសគ្រប់ហេតុផលនៅ ១០ឆ្នាំ ទាល់តែមានការកៀបសង្កត់ទើបយួនព្រមដកខ្លួនទៅប្រទេសខ្លួនវិញ»។
ដើម្បីឱ្យកម្ពុជាបាននៅគង់វង្ស ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅបានសុខសប្បាយរីកចម្រើនរុងរឿងចាប់ពីពេលនេះទៅថ្ងៃមុខ លោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា ចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលជំហរច្បាស់លាស់ដែលធានាការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺអធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដី ឯករាជភាព អព្យាក្រឹត កម្ពុជាជាប្រទេសមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធ ឬប្រទេសមិនរណបនឹងរដ្ឋបរទេសណាជាដើម ដោយអនុលោមទៅតាមសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារិស។
បន្ថែមពីនេះ លោក អ៊ុំ សំអាន អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងជាអ្នកជំនាញកិច្ចការព្រំដែន បានសរសេរនៅលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា ការរំលឹកដឹងគុណវៀតណាមមិនចេះចប់ ហើយវៀតណាមមិនដែលដឹងគុណកម្ពុជាពីការជួយបង្រួបបង្រួមវៀតណាម ទើបធ្វើឱ្យកម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំដោយគ្រួសារហ៊ុន ចេះតែបន្តកាត់ទឹកដីឱ្យវៀតណាមមិនចេះចប់។
វៀតណាមចូលមកឈ្លានពានកម្ពុជាហើយបង្ខំឱ្យ លោក ហ៊ុន សែន កាត់ទឹកដីខ្មែរឱ្យវៀតណាមតាមសន្ធិសញ្ញាស្តីពីតំបន់ទឹកប្រវត្តិសាស្រ្តឆ្នាំ១៩៨២ ដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់កោះត្រល់ និងចង្កោមកោះក្រចកសេះ ព្រមទាំងសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩៨៣ និងឆ្នាំ១៩៨៥ ស្តីពី ដែនដីគោក ដែលធ្វើឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់ដីស្រែដីចម្ការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាច្រើនហិកតានៅតាមព្រំដែន។
សូមបញ្ជាក់ថា នៅក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩ វៀតណាមបានលើកបន្តុប លោក ប៉ែន សុវណ្ណ និងលោក ចាន់ ស៊ី ឱ្យឡើងកាន់អំណាច។ ប៉ុន្តែក្នុងរយៈពេលខ្លី មេដឹកនាំទាំងពីររូបនេះគឺលោក ប៉ែន សុវណ្ណ ត្រូវបានចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ ហើយលោក ចាន់ ស៊ី បានស្លាប់ដែលគេសង្ស័យថា ត្រូវបានវៀតណាមចាក់ថ្នាំសម្លាប់ ដោយសារតែឥស្សរជនខ្មែរទាំងពីររូបនេះ មិនព្រមដើរតាមបន្ទាត់នយោបាយវៀតណាម។
មានតែ លោក ហ៊ុន សែន ប៉ុណ្ណោះ ដែលដើរតាមបន្ទាត់នយោបាយរបស់វៀតណាម ទើបអាចបន្តកាន់អំណាចរហូតមកដល់ពេលនេះ និងអាចផ្ទេរអំណាចទៅឱ្យកូនបានចាប់តាំងពីវៀតណាមលើកបន្តុបនៅក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩មក គឺបន្ទាប់ពីវៀតណាមបានចាប់ លោក ប៉ែន សុវណ្ណ ដាក់គុកងងឹត និងលោក ចាន់ ស៊ី បានស្លាប់។
កាលពីថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ វៀតណាមបានប្រារព្ធខួប៥០ឆ្នាំ ថ្ងៃដែលវៀតណាមខាងជើងវ៉ៃផ្តួលរំលំវៀតណាមខាងត្បូង ធ្វើឱ្យវៀតណាមមានការឯកភាពទឹកដី។
លោកហ៊ុន សែន និងមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមួយចំនួន ក៏បានអញ្ជើញទៅចូលរួមក្នុងពិធីនោះតាមការអញ្ជើញរបស់មេដឹកនាំវៀតណាមផងដែរ។
សូមរំឭកថា វៀតណាមអាចទទួលបានការឯកភាពទឹកដីរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន គឺដោយសារតែមានការជួយជ្រោមជ្រែងពីកម្ពុជា តាមរយៈការផ្តល់ទឹកដីនិងផ្តល់ស្បៀងឱ្យវៀតណាមខាងជើង ចល័តចូលតាមទឹកដីកម្ពុជាមកវ៉ៃវៀតណាមខាងត្បូង តាមផ្លូវលំហូរជីមិញរហូតដល់ធ្វើឱ្យកងទ័ពអាមេរិក បានប្រើយន្តហោះដេញទម្លាក់គ្រាប់លើកកងទ័ពវៀតកុងរបស់វៀតណាម បណ្តាលឱ្យមានសោកនាដកម្មស្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរឆេះផ្ទះ ឆេះវត្តអារាមសាលារៀនខ្មែរយ៉ាងច្រើននៅតាមបណ្តោយព្រំដែន។
ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលវៀតណាម មិនដែលអរគុណកម្ពុជាម្តងណាឡើយ មានតែរដ្ឋាភិបាលខ្មែរដឹកនាំដោយគ្រួសារហ៊ុន ដែលលើកបន្តុបដោយវៀតណាមប៉ុណ្ណោះ ដែលបន្តអរគុណនិងដឹងគុណវៀតណាម។ អតីតព្រះមហាវីរៈក្សត្រ ព្រះបរមរតនកោដិ នរោត្តម សីហនុ បានហៅយួនថា ជាមនុស្សក្រពើ៕
