អ្នកឃ្លាំមើលស្ថានការណ៍នយោបាយ ព្រមានថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានឹងបរាជ័យនៅជុំទី២ទៀត លើយន្តការចរចាដើម្បីសុំការយោគយល់ វិធានដំឡើងពន្ធរហូតដល់៤៩ភាគរយពីរដ្ឋបាល លោក ដូណាល់ ត្រាំ។ ការណ៍នេះ នឹងធ្វើឱ្យពលរដ្ឋកម្ពុជារងគ្រោះក្នុងកម្រិតធ្ងន់ធ្ងរ បើមេដឹកនាំគ្រួសារហ៊ុន នៅតែចិញ្ចឹមចិត្ត ក្តោបអំណាចតពូជ បំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងបំណងអន្តរជាតិ ជុំវិញការជំរុញឱ្យស្តារប្រជាធិបតេយ្យ និងការប្រើប្រាស់ពាណិជ្ជកម្មមិនស្មោះត្រង់ ធ្វើជាឧបរណ៍បម្រើផលប្រយោជន៍មហាអំណាចចិននោះ។
តាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែឧសភានេះ ឱ្យដឹងថា ការចរចាលើកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មបដិការរវាងកម្ពុជានិងអាមេរិកជុំទី១នេះ មិនទទួលបានជោគជ័យទេ ហើយនឹងបន្តកិច្ចប្រជុំចរចានៅជុំទី២ទៀត នៅពាក់កណ្តាលខែក្រោយ។
ការចរចាជុំទី១នេះ ធ្វើឡើងរយៈពេល៣ថ្ងៃ គឺចាប់ថ្ងៃទី១៣ ដល់ថ្ងៃទី១៥ ខែឧសភានេះ នៅសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលភាគីកម្ពុជា ដឹកនាំដោយអនុប្រធានទី១ក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា លោក ស៊ុន ចាន់ថុល និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា លោកស្រី ចម និម្មល ។
រីឯភាគីអាមេរិកមាន លោកស្រី Sarah Ellerman អនុប្រធានតំណាងពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបន្ទុកតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងប៉ាស៊ីហ្វិក។
តំណាងរាស្រ្តបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក សួន សូរីដា ប្រាប់VODនៅថ្ងៃទី១៦ ខែឧសភានេះថា លទ្ធផលចរចាជុំទី១នេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពបរាជ័យយ៉ាងធំសម្រាប់មេដឹកនាំកម្ពុជា។ លោកថា នេះជាបទពិសោធន៍ និងជាមេរៀនដែលមេដឹកនាំកម្ពុជា ត្រូវតែកែលម្អ ស្តារប្រជាធិបតេយ្យ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដោះលែងអ្នកទោសមនសិកា និងដោះដៃពីប្លុកលោកកុម្មុយនិស្តចិន ក្នុងការធ្វើជំនួញមិនសុចរិត ដែលអាមេរិករកឃើញថា ជាឧបករណ៍បម្រើឱ្យផលប្រយោជន៍ចិន ដើម្បីគេចពីរនាំងពន្ធរបស់អាមេរិក។
លោកថា៖ «ការចរចាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដើម្បីទទួលបានជោគជ័យ ទាល់តែរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបំពេញនូវលក្ខខណ្ឌពីរ ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវការ គឺមកដល់ពេលមុនពេលដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទៅជួបចរចាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកកម្ពុជា មិនបានបំពេញនូវលក្ខខណ្ឌពីរនេះទេ។ ទី១គឺការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា តាមរយៈការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយ មានលោក កឹម សុខា ដែលជាប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អ្នកទោសនយោបាយដទៃទៀត សកម្មជនបរិស្ថាន សកម្មជន និងសង្គមជាដើម»។
លោក សូរីដា សង្កត់ធ្ងន់ថា ការចរចាជុំទី២នឹងបរាជ័យទៀត បើមេដឹកនាំកម្ពុជាគិតតែពីការពារអំណាចបំពានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងបំណងអន្តរជាតិ មិនព្រមលាងជម្រះបញ្ហានេះ រួចស្តារប្រជាធិបតេយ្យប្រកបដោយជំនឿទុកចិត្តពីសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិទេនោះ។
លោកគិតថា បើមេដឹកនាំកម្ពុជាគ្រួសារហ៊ុន គិតតែពីអំណាចតពូជ មិនវិលទៅរកផ្លូវត្រូវវិញនោះ វាជាគ្រោះថ្នាក់ធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់កម្ពុជា ជុំវិញវិធានដំឡើងពន្ធពីអាមេរិក ដែលជាការឆ្លើយតបទៅនឹងឥទ្ធិពលចិន។
លោកថា៖ «បើសិនជាប្រទេសកម្ពុជាចាប់យកប្រទេសកុម្មុយនីស្តជាមិត្ត ជាងប្រជាធិបតេយ្យនោះ ការដឹកនាំនៃប្រទេសនឹងរំកិលទៅរកការដឹកនាំតាមរបៀបកុម្មុយនីស្ត តាមរបៀបផ្ដាច់ការតត្រកូលរវាងបុគ្គលកាន់អំណាចតកូនតចៅអ៊ីចឹងទៅ។ ដូចពួកកុម្មុយនិស្តធ្វើកន្លងមក គឺកាលណាគេដឹកនាំគ្រួសារឬបុគ្គលនិងដឹកនាំមួយជីវិត ហើយអស់ពីបុគ្គលហ្នឹងអាចតត្រកូលទៅកូនជំនាន់ក្រោយៗទៀតជាដើម»។
សកម្មជនខ្មែរនៅទីក្រុងឡង់ប៊ិច សហរដ្ឋអាមេរិក លោក មួង ណារ៉េត អះអាងថា ទោះបីកម្ពុជាមានជំនួបចរចាជុំទី២ ទី៣ ឬទី៤ក៏ដោយ នៅតែបរាជ័យ បើមេដឹកនាំកម្ពុជាមិនកែខ្លួន ដើម្បីបុព្វហេតុជាតិទេនោះ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំថារឿងកម្ពុជា គឺជារឿងដែលយើងមើលស្រាលស្ថានការណ៍យូរពេកហើយ ដោយសារតែថ្នាក់ដឹកនាំយើងគាត់គឃ្លើនណាស់ ចង់និយាយថាគាត់ឌឺ អាងថាអាមេរិកឬក៏សហគមន៍អឺរ៉ុប គេហ៊ានធ្វើអីយើងទេ ព្រោះគេគិតថាធ្វើគឺស្លាប់កម្មករស្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ចឹងមេដឹកនាំផ្ដាច់ការគេយកប្រជាពលរដ្ឋជាចំណាប់ខ្មាំង ប៉ុន្តែដល់ដំណាក់កាលមួយក៏គេទ្រាំលែងបាន ព្រោះពួកគេឲ្យយើងកែហ្នឹងតាំងឆ្នាំ២០១៩មកម្លេះ តាមពិតឆ្នាំ២០១៧ ពេលរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិគេឱ្យកែតើ»។
សម្រាប់លោក មួង ណារ៉េត យល់ថា ការបន្តឱបជើងចិន ដើម្បីតែពង្រឹងអំណាច បន្តសម្លាប់ប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យ ក្នុងបរិបទសង្គ្រាមពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកពេលនេះ ជាសញ្ញាគ្រោះថ្នាក់របស់កម្ពុជា។
យ៉ាងណា លោកមិនមានជំនឿថា គ្រួសារហ៊ុនហ៊ានប្រកួតអំណាចតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីការពារឆ្នាំងបាយពលរដ្ឋទេ បើពិនិត្យទៅលើមហិច្ឆតាក្តោបអំណាចនោះ ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំថាកម្ពុជាប្រហែលជាមិនសូវជារាងចាលប៉ុន្មានទេ ទាល់តែអ្វីដែលកើតឡើងចាប់ផ្តើមឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយប្រជាពលរដ្ឋចាប់ផ្ដើមបះបោរ ក្រោកឡើងតតាំងប្រឆាំងនឹងរបៀបដឹកនាំរដ្ឋ អាហ្នឹងបានគាត់ភ្ញាក់ខ្លួន ព្រោះឥលូវនេះគាត់នៅអាងចិន នៅពេលដែលគាត់នៅអាងចិន ហើយអាចថាឡប់ឡែជាមួយអាមេរិកតិចទៅ លួងបានៗ បើលួងមិនបានក៏អត់ទៅ ហើយនឹងប្រាប់អាមេរិកថាអ្នកឯងអត់ជួយខ្ញុំ កុំបារម្ភរឿងខ្ញុំបណ្ដោយខ្លួនទៅចិន១០០ភាគរយ»។
ជុំវិញបញ្ហានេះ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន ប្រាប់VODថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅតែរក្សាជំហរចរចាជាមួយអាមេរិក តែមិនបោះបង់ចិន ដោយសំអាងថា ឱ្យតែផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់កម្ពុជា។
លោកថា៖ «ការចរចាពីរឿងពន្ធ ពីរឿងពាណិជ្ជកម្ម អាហ្នឹងជារឿងពាណិជ្ជកម្ម ហើយអ្នកនិយាយនេះចេះតែផ្សាភ្ជាប់ទៅរឿងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ អាហ្នឹងបើគេចរចារឿងកម្មវត្ថុអ្វី គេជជែករឿងនោះហើយ វាគ្មានទាក់ទងនឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយុ្យទេ អាហ្នឹងគ្រាន់តែខួរក្បាលអ្នកនិយាយនោះ គេហៅថា Error ខូចហើយ»។
អ្នកប្រឹក្សាយោបល់ផ្នែកអភិវឌ្ឍន៍ផ្នត់គំនិតនិងការស្រាវជ្រាវ លោក សេក សុជាតិ យល់ថា ដំណោះស្រាយតែមួយគត់ ដែលកម្ពុជាត្រូវយកទៅចរចាជាមួយអាមេរិកម្តងទៀត ដើម្បស្វែងរកដំណោះស្រាយបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចនេះ គឺត្រូវស្តារប្រជាធិបតេយ្យ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងភាពស្មោះត្រង់ក្នុងការធ្វើពាណិជ្ជកម្ម។
លោកថា៖ «ទី១ គោលជំហររបស់កម្ពុជា បើសិនជាកម្ពុជាអាចរក្សាខ្លួនឲ្យនៅអព្យាក្រឹត ដូចអ្វីដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ មិនលម្អៀងទៅកាន់ប្រទេសណាមួយ ដោយភាពគេហៅថាប្រើប្រាស់អារម្មណ៍ ហើយមិនប្រើប្រាស់តាមផ្លូវច្បាប់ វាអាចធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកពិចារណាដែរ ទី២ អាមេរិកបានលើកចំៗ គឺចង់បានភាពត្រឹមត្រូវរបស់កម្ពុជានៅក្នុងនាមជាប្រទេសមួយ ដែលប្រកាន់យកគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ»។
អ្នកគ្រប់គ្រងកម្មវិធីការងារនៃអង្គការសង់ត្រាល់ លោក ឃុន ថារ៉ូ ប្រាប់VODថា វិធានការថ្មីរបស់លោក ត្រាំ នេះវាពិតជានឹងអាចជះឥទ្ធិពលអវិជ្ជមានដល់វិស័យវាយនភណ្ឌកាត់ដេរ ដេរស្បែកជើង ផលិតផលធ្វើដំណើរ និងទំនិញផ្សេងៗទៀត ស្ថិតក្រោមប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ GSP។
លោក ឃុន ថារ៉ូ ថា វិស័យកាត់ដេរ ដេរស្បែកជើង និងផលិតផលធ្វើដំណើរ ស្មើនឹងប្រមាណ ៥០ភាគរយ នៃផលិតផលនាំចេញសរុបរបស់កម្ពុជា ផ្តល់ការងារឱ្យកម្មករជិត ១លាននាក់ ហើយពលរដ្ឋ ឫអ្នកទទួលផលប្រយោជន៍ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនេះមានជាង ៣លាននាក់។
លើសពីនេះ ប្រធានសភាពាណិជ្ជកម្មសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា លោក ខេស៊ី បលនែត (Casey Barnett) ធ្លាប់បានព្រមានថា បើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនដោះស្រាយបញ្ហាពន្ធឱ្យបានហ្មត់ចត់ នៅសប្តាហ៍នេះទេ នឹងបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ធ្វើឱ្យបាត់បង់ការងារដល់ពលរដ្ឋរាប់សែននាក់ បង្កជាអស្ថិរភាពសង្គម ធ្វើឱ្យកម្ពុជាជួបវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងធំធេង៕
