កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ តុលាការកំពូលដែលគេដឹងឮជាទូទៅថា ស្ថិតនៅក្រោមអំណាចគ្រួសារហ៊ុន នៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានប្រកាសទទួលយកញត្តិរបស់តំណាងអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសហគមន៍ចំនួន៥០អង្គភាព ដែលស្នើសុំឱ្យតុលាការជាន់ខ្ពស់មួយនេះ ពិនិត្យមើលសំណុំរឿងក្តី លោក រ៉ុង ឈុន ទីប្រឹក្សាគណបក្សកម្លាំងជាតិ ដើម្បីដកសិទ្ធិមិនឱ្យធ្វើនយោបាយបន្តទៀត។
នេះមិនមែនជារឿងថ្មីទេ ដែលគណបក្សប្រជាជន ប្រើឈ្មោះអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលខ្លួនបង្កើតឡើងឱ្យចេញបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍ ដើម្បីឱ្យតុលាការដែលក៏ជាឧបករណ៍នយោបាយរបស់ខ្លួនផងដែរនោះ យកធ្វើជាលេសក្នុងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ កម្ចាត់អ្នកនយោបាយប្រឆាំង ឬក៏រំលាយគណបក្សប្រឆាំងណា ដែលលោក ហ៊ុន សែន គិតថា មានឥទ្ធិពលខ្លាំង ក្នុងការប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោត ដែលខ្លួនមើលឃើញថា អាចជាឧបសគ្គធ្វើឱ្យរាំងស្ទះដល់ការកាន់អំណាចតពូជរបស់គ្រួសារហ៊ុន។
អ្នកតាមដាននយោបាយ សុទ្ធតែបានដឹងយ៉ាងច្បាស់តាំងពីយូរមកហើយថា នៅកម្ពុជាមានគណបក្សនយោបាយរាប់សិប ប៉ុន្តែភាគច្រើនលើសលប់នៃគណបក្សនយោបាយទាំងនោះ គឺត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយមានការគាំទ្រ ឬក៏ជួយចិញ្ចឹមពីលោក ហ៊ុន សែន ដើម្បីលម្អសួនប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
ចាប់តាំងពីមានការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមានប្រជាពលរដ្ឋគាំទ្រជិតកន្លះប្រទេស កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ ដែលធ្វើឱ្យបាត់បង់ប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអំណាចតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យមក លោក ហ៊ុន សែន ដែលជាជើងកាងនយោបាយនៅកម្ពុជា បានបង្កើតឱ្យមានស្ថាប័នថ្មីមួយ គឺឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះនិងផ្តល់យោបល់ ដោយប្រមូលគណបក្សនយោបាយដែលមិនបានឈ្នះអាសនៈនៅក្នុងរដ្ឋសភា និងគណបក្សដែលមិនបានចូលរួមបោះឆ្នោតចូលរួមក្នុងស្ថាប័ននេះ។
នៅអាណត្តិទី៧នេះ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាដែលស៊ីប្រាក់ខែរាស្ត្របង់ពន្ធ ប៉ុន្តែមិនបានធ្វើការអ្វីបម្រើរាស្ត្រនេះ មានគណបក្សចំនួន២០ចូលរួម។ ដោយសារតែមានគណបក្សអាម៉ីអាថោងទាំងនេះហើយ ទើបលោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន តែងតែនិយាយផ្ចាញ់ទៅសហគមន៍អន្តរជាតិថា ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងគោរពតាមយ៉ាងពេញលេញ ទៅតាមគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ពីព្រោះកម្ពុជាមានគណបក្សនយោបាយច្រើន កំពុងធ្វើនយោបាយដោយសេរី លើកលែងតែគណបក្សប្រឆាំងដែលជាក្រុមឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់មួយក្តាប់តូច ដែលតែងតែបង្កការញុះញង់ធ្វើឱ្យមានភាពវឹកវរដល់សង្គម។
គេកត់សម្គាល់ឃើញថា គណបក្សនយោបាយ ក៏ដូចជាក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុនទាំងនេះ ក្រៅតែពីចេញញ្ញត្តិគាំទ្រនិងលើកសរសើរគ្រួសារហ៊ុន នៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងធ្វើការវាយប្រហារទៅលើគណបក្សប្រឆាំង ពុំឃើញធ្វើសកម្មភាពអ្វីជាដុំកំភួន ក្នុងនាមជាគណបក្សនយោបាយ ឬក្នុងនាមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីបម្រើសង្គមនោះឡើយ។
វិលទៅសេចក្តីប្រកាសរបស់តុលាការកំពូលវិញ បានលើកយកមកបញ្ជាក់នូវញត្តិរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះ អំពីមូលហេតុនៃការស្នើសុំដែលមានខ្លឹមសារថា បន្ទាប់ពី លោក រ៉ុង ឈុន ធ្វើការញុះញង់ពាក់ព័ន្ធករណីព្រំដែន តុលាការក្រុងភ្នំពេញ បានសម្រេចធ្វើការផ្តន្ទាទោសលោក ដោយដកសិទ្ធិនយោបាយ។
ប៉ុន្តែរហូតមកដល់ពេលនេះ លោក រ៉ុង ឈុន មិនត្រឹមតែមិនអនុវត្តតាមនោះទេ ថែមទាំងធ្វើសកម្មភាពនយោបាយជាបន្តបន្ទាប់ មិនរាងចាលដោយមិនគោរពសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការឡើយ។ ទង្វើដែលមើលស្រាលច្បាប់បែបនេះ ពួកគេជាអង្គការសង្គមស៊ីវិល មានការព្រួយបារម្ភពីសុខសន្តិភាព និងស្ថិរភាពនយោបាយ ដែលប្រជាជនកម្ពុជាកំពុងមាននាពេលបច្ចុប្បន្ន ដែលបានមកដោយលំបាកបំផុត។ ប៉ុន្តែបែរជាត្រូវបាននិងកំពុងបន្តគំរាមកំហែងដោយក្រុមនយោបាយជ្រុលនិយមរបស់ លោក សម រង្ស៊ី។
តុលាការកំពូល បានដកស្រង់ខ្លឹមសារនៃញ្ញត្តិនោះទៀតថា ទោះបីក្រុមនេះមានទីតាំងនៅក្រៅប្រទេសក៏ដោយ ប៉ុន្តែក្រុមនេះបន្តសាបព្រោះមនោគមន៍វិជ្ជាមកលើប្រជាពលរដ្ឋ តាមរយៈប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយសង្គម ជាពិសេសក្រុមមនុស្សរបស់ខ្លួនដែលកំពុងធ្វើនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ពិតជាបង្កគ្រោះថ្នាក់បំផុតចំពោះសន្តិភាព និងស្ថិរភាពនយោបាយរបស់កម្ពុជា។
បើពិនិត្យសេចក្តីប្រកាសរបស់តុលាការកំពូលនេះ លោក រ៉ុង ឈុន ទំនងជាចៀសមិនផុតពីការដកសិទ្ធិធ្វើនយោបាយនោះឡើយ ហើយគណបក្សកម្លាំងជាតិ ដែលបច្ចុប្បន្នដឹកនាំដោយ លោក ជា មុនី ប្អូនប្រុសលោក ជា វិជ្ជា មេដឹកនាំសហជីពដែលត្រូវគេបាញ់សម្លាប់ ក៏ទំនងជានឹងត្រូវរំលាយចោលក្នុងពេលខាងមុខផងដែរ ពីព្រោះនៅក្នុងញត្តិរបស់អង្គការសហគមន៍គាំទ្រគណបក្សប្រជាជនទាំងនោះ បានភ្ជាប់គណបក្សកម្លាំងជាតិជាមួយ លោក សម រង្ស៊ី និងលោក អេង ឆៃអ៊ាង ខណៈដែលលោក សម រង្ស៊ី ត្រូវបានតុលាការខ្មែរ ក្រោមអំណាចគ្រួសារហ៊ុន កាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគាររហូតដល់ជាង១៦០ឆ្នាំ ក្រោមការចោទប្រកាន់ក្នុងសំណុំរឿងជាច្រើនពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយ។
ស្ថានភាព លោក រ៉ុង ឈុន នៅពេលនេះ មិនសូវខុសគ្នាពីស្ថានភាព លោក កឹម សុខា កាលពីមុននោះទេ។ អ្នករៀបចំឆាកដែលគេបានដឹងឮជាទូទៅថា ជាលោក ហ៊ុន សែន កាលនោះបានលួចថតសំឡេងសន្ទនាតាមទូរសព្ទទាំងខុសច្បាប់របស់ លោក កឹម សុខា និងបានជួលមនុស្សស្រី២នាក់ឱ្យតាមរំខាន លោក កឹម សុខា នៅតាមវេទិកានានា។
ទីបំផុត លោក កឹម សុខា ត្រូវបានចាប់ខ្លួនទាំងលោកនៅមានអភ័យឯកសិទ្ធិសភា ហើយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលមានអ្នកគាំទ្រស្ទើរកន្លះប្រទេស ត្រូវបានតុលាការកំពូលដឹកនាំដោយ លោក ឌិត មន្ទីរ សមាជិកគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា សម្រេចរំលាយចោល ដោយចោទពីបទគប់គិតជាមួយរដ្ឋបរទេស បង្កើតចលនាបដិវត្តពណ៌ មានបំណងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ដែលដឹកនាំដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាបទចោទដែលសហគមន៍អន្តរជាតិ ចាត់ទុកថា ជាការប្រឌិតមានចេតនានយោបាយដើម្បីផ្តួលគណបក្សប្រឆាំង ដែលកំពុងមានសម្ទុះកើនប្រជាប្រិយភាព។
រឿងអំពើទុច្ចរិតខាងនយោបាយដែលធ្វើឡើងដោយ លោក ហ៊ុន សែន នេះនៅទីបំផុតបានធ្វើឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក កាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ(GSP)នៅចុងឆ្នាំ២០២០ ហើយក្នុងឆ្នាំដដែលនោះ សភាអឺរ៉ុបក៏បានប្រកាសព្យួរជាផ្លូវការ ការអនុគ្រោះពន្ធ២០ភាគរយលើមុខទំនិញគ្រប់ប្រភេទទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ(EBA) ក្រោមហេតុផលកម្ពុជារំលោភសិទ្ធិមនុស្សនិងសម្លាប់ប្រជាធិបតេយ្យ។
៤ឆ្នាំក្រោយមក គឺនៅថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ សភាអឹរ៉ុបបានអនុម័តសេចក្តីសម្រេចឱ្យសើរើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ដល់កម្ពុជាដែលនៅសល់ចំនួន៨០% ទៀត ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន នៅតែព្រងើយកន្តើយមិនព្រមដោះលែងអ្នកទោសមនសិការ និងបើកលំហរប្រជាធិតេយ្យឡើងវិញទេនោះ។
ជាមួយគ្នានេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ចេញទៅបំពេញទស្សនកិច្ចរយៈពេល៤ថ្ងៃនៅប្រទេសជប៉ុន ចាប់ពីថ្ងៃទី២៨ ដល់ថ្ងៃទី៣១ ខែឧសភានេះ។
ជប៉ុនជាប្រទេសហត្ថលេខីមួយ ក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន១៨ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងក៏ជាប្រទេសធំជាងគេ ដែលបានផ្តល់ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍សម្រាប់កម្ពុជាផងដែរ។
នៅមុនពេលនៃដំណើរទស្សនកិច្ចនេះ គឺកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែឧសភា លោក ណាអូតូ សាកាហ្គុជិ បានថ្លែងក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គរដ្ឋសភាជប៉ុន ពីការបន្តធ្វើទុក្ខបុកម្នេញរបស់រដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន លើអ្នកនយោបាយប្រឆាំងនៅកម្ពុជា និងការតាមយាយីអ្នកនយោបាយខ្មែរដែលរត់ទៅសុំសិទ្ធិជ្រកកោននៅជប៉ុន ដែលបានធ្វើឱ្យលំហរប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាកាន់តែរួមតូចទៅៗ និងថា ឯកអគ្គរាជទូតកម្ពុជា លោក ទុយ រី បានគំរាមកំហែង និងបំពានសេរីភាពនយោបាយរបស់លោក។
សមាជិកសភាជប៉ុនរូបនេះ លើកឡើងក្នុងសម្តីដើមថា៖ «សូម្បីខ្ញុំជាសមាជិករដ្ឋសភានៅតែរងការគំរាមកំហែង ចុះទម្រាំពលរដ្ឋជប៉ុន ឬពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅប្រទេសជប៉ុន ដែលបញ្ចេញមតិទាមទារឱ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា តើនឹងរងការគំរាមបែបណា?»។
បន្ថែមពីនេះ លោក ណាអូតូ សាកាហ្គុជិ ជំរុញឱ្យនាយករដ្ឋមន្រ្តីជប៉ុន លោក ស៊ីហ្គេរូ អ៊ីស៊ីបា និងរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស លោក IWAYA Takeshi Iwaya លើកឡើងអំពីបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅប្រទេសកម្ពុជា និងពិភាក្សាដោយត្រង់ទៅត្រង់មកជាមួយ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត អំពីសារៈសំខាន់នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ក្នុងការការពារសិទ្ធិបុគ្គលគ្រប់រូប សិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាន ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត នៅប្រទេសជប៉ុន ដើម្បីជាលក្ខខណ្ឌសម្រាប់ការផ្តល់ជំនួយអភិវឌ្ឍន៍បន្តទៅទៀត។
ជាមួយគ្នានេះ មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់កម្ពុជា ដែលដឹកនាំដោយលោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ស៊ុន ចាន់ថុល និងលោកស្រី ចម និម្មល រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម នឹងទៅចរចាជាមួយមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកលើកទី៣នៅដើមខែមិថុនា ប៉ុន្មានថ្ងៃទៀតនេះ ទាក់ទងនឹងការស្នើសុំបញ្ចុះពន្ធបដិការដែលរដ្ឋាភិបាល លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានដំឡើងលើកម្ពុជារហូតដល់ ៤៩ភាគរយ ខ្ពស់ជាងបណ្តាប្រទេសនានានៅលើពិភពលោក។
បើទោះបីជាការចរចាសុំបញ្ចុះពន្ធបដិការនេះ ត្រូវបានធ្វើឡើងជាធម្មតា ដូចបណ្តាប្រទេសដទៃទៀតយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏កម្ពុជាទំនងជាមិនអាចគេចពីការដាក់សម្ពាធឱ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងបើកលំហរប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ដូចដែលសហភាពអឺរ៉ុប អង្គការសហប្រជាជាតិ និងសហគមន៍អន្តរជាតិ រួមទាំងតំណាងរាស្ត្រជប៉ុន តែងតែទទូចស្នើឡើងនោះឡើយ។
វិលទៅសំណួរខាងដើមថាតើកម្ពុជានឹងទទួលរងទណ្ឌកម្មថែមទៀតទេ បើរដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន នៅតែចចេសមិនព្រមស្តារសិទ្ធិមនុស្ស និងបើកលំហរប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ?
ដោយសារតែលក្ខខណ្ឌក្នុងការផ្តល់ GSPនិង EBA រួមទាំងការផ្តល់ការអនុគ្រោះអ្វីផ្សេងទៀតរបស់ប្រទេសលោកសេរី ត្រូវបានចងភ្ជាប់ទៅនឹងការតម្រូវឱ្យកម្ពុជាត្រូវគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងដើរតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ហេតុផលទាំងអស់នេះ ជាមូលដ្ឋានចង្អុលបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុនទំនងជាមិនត្រឹមតែមិនទទួលបានការបញ្ចុះពន្ធបដិការពីសហរដ្ឋអាមេរិក ឬក៏ការអនុគ្រោះអ្វីផ្សេងទៀតប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងអាចទទួលរងទណ្ឌកម្មកាន់តែធ្ងន់បន្ថែមទៀត ក្នុងពេលឆាប់ៗខាងមុខ។
ដោយសារតែសហរដ្ឋអាមេរិក សហភាពអឺរ៉ុប ជប៉ុន និងបណ្តាប្រទេសសេរីមួយចំនួនទៀត គឺជាសម្ព័ន្ធមិត្តនឹងគ្នា ទណ្ឌកម្មមកលើកម្ពុជាលើកក្រោយ ទំនងជានឹងត្រូវធ្វើឡើងជាកញ្ចប់ ក្នុងនោះមានការកាត់ផ្តាច់ EBA ១០០% មិនបញ្ចុះពន្ធបដិការនាំទំនិញកម្ពុជាទៅអាមេរិក និងការបង្កកជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ ឬក៏កិច្ចសហប្រតិបត្តិការណ៍ផ្សេងៗជាដើម ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន នៅតែចចេសមិនព្រមស្តារសិទ្ធិមនុស្ស ដោះលែងអ្នកទោសមនសិការ និងបើកលំហរប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញទេនោះ។
ចាប់តាំងពីមានការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលធ្វើឱ្យមានការថ្កោលទោសយ៉ាងខ្លាំង ពីសហគមន៍អន្តរជាតិមក គេមើលឃើញថា លោក ហ៊ុន សែន ដែលត្រូវបានគេផ្តល់តួនាទីក្រៅផ្លូវការមួយទៀតថា ជាប្រធានតុលាការគ្រប់ជាន់ថ្នាក់នោះ នឹងមិនបន្ធូរដៃឱ្យអ្នកនយោបាយដែលមានប្រជាប្រិយភាព ដូចជា លោក រ៉ុង ឈុន ពីគណបក្សប្រឆាំងណាអាចចូលរួមប្រកួតក្នុងការបោះឆ្នោតបានឡើយ ហើយប្រសិនបើមានគណបក្សប្រឆាំងណាឈ្នះបានអាសនៈក្នុងរដ្ឋសភាច្រើន អតីតមេកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមរូបនេះ ក៏នឹងរកលេសផ្សេងៗ ដើម្បីរំលាយចោលដូចគណបក្សសង្គ្រោះជាតិផងដែរ ដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យត្រកូលហ៊ុនរបស់លោកបានកាន់តំណែងតពូជ។
ទោះយ៉ាងណា មហិច្ឆតានយោបាយក្តោបអំណាចតពូជរបស់លោក ហ៊ុន សែន ក្រៅពីរងទណ្ឌកម្មពីប្រទេសលោកសេរី ដែលធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចជាតិធ្លាក់ចុះដុនដាប ប្រជាពរដ្ឋទូទាំងប្រទេសបន្តរស់នៅកាន់តែរងទុក្ខវេទនា រដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុនក៏ប្រឈមនឹងការងើបបះបោរទំលាក់ពីអំណាច ពីប្រជាពលរដ្ឋក្រីក្រដែលមានចំនួនកាន់តែច្រើនឡើង និងជំពាក់បំណុលគេវណ្ឌកកាន់តែច្រើនឡើងផងដែរ ប្រសិនបើមិនព្រមកែប្រែរបៀបរបបដឹកនាំនាពេលបច្ចុប្បន្ន ដែលរួមរិតទៅដោយអំពើពុករលួយ បក្ខពួកនិយម ធ្វើឱ្យអំពើអយុត្តិធម៌សង្គមរីករាលដាលកាន់តែខ្លាំង និងគម្លាតរវាងអ្នកមាននិងអ្នកក្រកាន់តែធំទេនោះ៕
