ភាពចម្រូងចម្រាសនៅក្នុងប្រទេសថៃ បានកម្រើកឡើងដោយបញ្ចេញប្រតិកម្មតវ៉ាបែបគំរាមលើកម្ពុជា ក្រោយកម្ពុជារុញសំណុំរឿងព្រំដែនទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ(ICJ) ជុំវិញការរំលោភបំពានបូរណភាពទឹកដី នៅតំបន់ប្រាសាទតាមាន់តូច តាមាន់ធំ តាក្របី និងតំបន់មុំ៣ ក្នុងខេត្តព្រះវិហារ។
កម្ពុជាប្រើជម្រើសនេះ ក្រោយពីមេបញ្ជាការកងទ័ពរបស់កម្ពុជា អះអាងថា កងទ័ពថៃ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា បានបើកការវាយប្រហារទៅលើលេណដ្ឋានឈរជើងរបស់កម្ពុជា ក្នុងតំបន់មុំ៣ ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ បណ្តាលឱ្យទាហានខ្មែរម្នាក់ស្លាប់ គឺលោកព្រឹន្ធបាលឯក សួន រ៉ោន។
នៅថ្ងៃទី៦ ខែមិថុនានេះ នាយករដ្ឋមន្រ្តីថៃ អ្នកស្រី ផែផងថាន ស៊ីណាវ៉ាត្រ បានបញ្ជាក់ប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានជាថ្មីទៀតថា ថៃមិនទទួលស្គាល់យុត្តាធិការតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ ក្នុងជម្លោះណាមួយទេ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៦០ រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា ភាគីថៃនៅតែប្រកាន់ខ្ជាប់យន្តការចរចាទ្វេភាគី ស្របតាមគណៈកម្មការព្រំដែនចម្រុះ JBC ដែលភាគីទាំងពីរតែងតែយល់ព្រមរក្សាទំនាក់ទំនងល្អរវាងប្រទេសទាំងពីរ ដើម្បីស្ថេរភាព។
អ្នកស្រីសង្កត់ធ្ងន់ថា រដ្ឋាភិបាលថៃនឹងប្រើគ្រប់កលវិធីជំរុញកម្ពុជាចរចាត្រឹមទ្វេភាគី តាមរយៈគណៈកម្មការព្រំដែនរួម (JBC) និងគណៈកម្មាធិការព្រំដែនទូទៅ (GBC) ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែននេះ។
អ្នកស្រីថា៖ «រឿងការចរចាទ្វេភាគីរវាងកម្ពុជានិងថៃ យើងភាគីថៃរក្សាជំហរប្រើយន្តការគណៈកម្មការព្រំដែនរួម (JBC) ដោយយើងមិនទទួលស្គាល់ICJ តាំងពីដើម ដូច្នេះភាគីថៃប្រកាន់ខ្ជាប់យន្តការទ្វេភាគី ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែននេះ»។
បន្ថែមពីនេះ រដ្ឋមន្ត្រីការពារជាតិថៃ លោក ភូមិធម្មៈ វេឆ័យយៈឆៃ ថ្លែងប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានថា បើការចរចាទ្វេភាគី មិនទទួលបានលទ្ធផល ថៃនឹងត្រៀមខ្លួនបិទច្រកព្រំដែន ហើយនឹងផ្តល់ច្បាប់អាជ្ញាសឹកឱ្យមេបញ្ជាការកងទ័ពភូមិភាគទី២ លោក ប៊ុនស៊ិន ផាតខ្លាង ជាអ្នកសម្រេចថា«ប្រយុទ្ធ ឬដកថយ»។
លោកអះអាងថា ភាគីថៃព្រមជានិច្ចប្រសិនបើមានការប៉ះទង្គិចគ្នា ព្រោះភាគីថៃ ត្រូវការពារដែនអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន នៅតំបន់ប្រាសាទតាមាន់តូច តាមាន់ធំ បើការចរចាទ្វេភាគីមិនទទួលផល ហើយថា ថៃដាច់ខាតមិនទទួលស្គាល់យុត្តាធិការតុលាការ ICJ នោះទេ។
លោកថា៖ «យើងបានត្រៀមរួចជាសម្រេច ក្នុងការការពារដែនអធិបតេយ្យរបស់ថៃ ទោះលទ្ធផលចរចាយ៉ាងណាក៏ដោយ ភាគីថៃរក្សាជំហរជំរុញឱ្យមានដំណោះស្រាយទ្វេភាគី តាមយន្តការគណៈកម្មការព្រំដែនរួម រវាងប្រទេសទាំងពីរកម្ពុជា-ថៃ»។
ចំណែក មេបញ្ជាការយោធភូមិភាគទី២ លោក ប៊ុនស៊ិន ផាត់ខ្លាង បានបញ្ជាក់ម្តងទៀត ក្នុងដំណើរបំពេញទស្សនកិច្ចរបស់លោកនៅតំបន់ឆុងប៊ុកថា «កងទ័ពថៃប្តេជ្ញាការពារអធិបតេយ្យភាព ដោយប្រកាន់ខ្ជាប់នូវផែនទីប្រទេស ១៥០,០០០ (មួយសែនប្រាំម៉ឺនតារាង) ជាគោលការណ៍សំខាន់»។
លោកបន្តថា ចំពោះសកម្មភាពផ្សេងៗទៀត ដែលភាគីកម្ពុជានឹងលើកយកបញ្ហាជម្លោះព្រំដែន ស្នើទៅតុលាការអន្តរជាតិICJនោះ ទុកឱ្យតួនាទីរបស់ក្រសួងការបរទេស និងនាយករដ្ឋមន្រ្តីថៃ ចរចាទ្វេភាគី។
ប៉ុន្តែយ៉ាងណា លោក ផាត់ខ្លាង អះអាងថា «ប្រាសាទតាមាន់ធំ តាមាន់តូច និងតាក្របី ជាកម្មសិទ្ធិរបស់ថៃ ដូច្នេះកងទ័ពមានសិទ្ធិពេញលេញក្នុងការការពារដែនអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួន បើមានការឈ្លានពាន។
លោកថា៖ «ក្នុងនាមយើងទាហានការពារជាតិ ប្តេជ្ញាការពារដែនអធិបតេយ្យរបស់ជាតិ ដែលមានកំណត់ក្នុងផែនទីប្រទេសថៃ ដោយប្រាសាទតាមាន់តូច តាមាន់ធំ ជារបស់ថៃស្ថិតនៅក្នុងដែនដីថៃ»។
លើសពីនេះ ប្រធានគណបក្សកម្លាំងប្រឆារដ្ឋ លោក ប្រវីធ វង្សសុវណ្ណ បង្ហោះសារផ្ញើទៅនាយករដ្ឋមន្រ្តីថៃថា កុំទន់ភ្លន់ជាមួយកម្ពុជា ថៃព្រមជានិច្ចក្នុងការទប់ទល់ការពារដែនអធិបតេយ្យថៃនៅតំបន់ព្រំដែន។
លោកបន្តថា បើកម្ពុជាហ៊ានឈ្លានពានដែនអធិបតេយ្យប្រទេសថៃ ភាគីថៃត្រូវទប់ទល់ពេញទំហឹងដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិ ការពារទឹកដី គឺមិនឱនលំទោនជាដាច់ខាតចំពោះករណីឈ្លានពានណាមួយ។
លោកនិយាយក្នុងសម្តីដើមថា៖ «ភាពអត់ធ្មត់មិនមែនមានន័យថាជាភាពទន់ខ្សោយឡើយ»។
មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់អះអាងក្នុងសមាជសភា នៅថ្ងៃទី២ខែមិថុនានេះថា ថៃបានប្រើផែនទីគូសដោយឯកតោភាគី បំពានលើបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា ដែលលោកហៅថា ជាផែនទីចោរ។
លោកថា៖ «អ្នកមិនអាចគូសផែនទី តាមចិត្តចង់បានរបស់អ្នក ហើយបំពានលើអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាទេ កម្ពុជាមិនមែនជាក្មេងបៀមដៃ សម្រាប់អ្នកប្រមាថ និងបោកបញ្ឆោតឈ្លានពានតាមអំពើចិត្តទេ ផែនទីចោរដែលឈ្លានពានយើងតាំងពីឆ្នាំ២០០៨ យើងមិនគម្បីត្រូវប្រើប្រាស់ទៀតទេ»។
តំណាងរាស្រ្តបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក អ៊ុំ សំអាន ប្រាប់VODនៅថ្ងៃទី៦ ខែមិថុនានេះថា នេះជានយោបាយផ្ទៃក្នុងថៃ ដែលថៃចង់ទម្លាក់គ្រួសារថាក់ស៊ីន ពីអំណាច ដោយយកលេសជំរុញឱ្យការពារទឹកដី។
លោកបន្តថា ការដែលមេដឹកនាំថៃបដិសេធមិនព្រមទៅតុលាការ(ICJ)ជុំវិញបញ្ហាព្រំដែននេះ ដោយសារតែថៃដឹងខ្លួនច្បាស់ថា មិនឈ្នះខ្មែរទេ ដោយថាតាមផែនទីបារាំង-សៀម ដែលទទួលស្គាល់ដោយអង្គការសហប្រជាជាតិ តំបន់ដែលថៃអះអាងថារបស់ខ្លួន តាមពិតស្ថិតក្នុងដែនដីកម្ពុជា។
លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា ហេតុផលនេះហើយ ទើបថៃព្យាយាមលួងលោម និងបន្ទន់ឥរិយាបទស្នើសុំចរចាជាមួយកម្ពុជា ត្រឹមកម្រិតទ្វេភាគី។
សម្រាប់ លោក អ៊ុំ សំអាន យល់ថា កម្តៅផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃនាពេលនេះ អាចកើតចេញពីក្រុមពួកអាវលឿងដែលមានការគាំទ្រពីពួកយោធាថៃ ដើម្បីចង់ដាក់សម្ពាធគ្រួសារថាក់ស៊ីនឱ្យចុះចេញពីអំណាច បើការពារទឹកដីមិនបាន។
លោកថា៖ «បើសិនជាកម្ពុជានៅតែបន្តជំហររឹងប៉ឹងអ៊ីចឹង គឺប្ដឹងទៅកាន់តុលាការយុត្តិធម៌អន្ដរជាតិ ផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃអាចនឹងមានបញ្ហា ព្រោះយើងយល់ថាសព្វថ្ងៃពួកយោធានិងពួកអាវលឿងទេ ហើយនិងឥឡូវនេះពួកអាវក្រហមរួមដៃជាមួយពួកអាវលឿង ដើម្បីដាក់សម្ពាធទៅលើត្រកូលថាក់ស៊ីន ហើយត្រកូលថាក់ស៊ីនមិនចង់មានជម្លោះជាមួយត្រកូលហ៊ុន ដែលជាបងប្អូនធម៌នឹងគេ ក៏ប៉ុន្តែដើម្បីឲ្យជាតិ ហើយដើម្បីការពារទឹកដីផង ហើយកុំឲ្យពួកយោធាពួកអាវលឿងពណ៌ក្រហមដាក់សម្ពាធផង គាត់ក៏បង្ហាញគំនិតស្នេហាជាតិ ដើម្បីទប់នឹងអំណាចរបស់ខ្លួន»។
ចំណែក ពលករខ្មែរនៅប្រទេសថៃ លោក វ៉ាន់ តេ សង្កេតឃើញថា សម្រែកក្រុមបាតុករថៃ ភាគច្រើន គឺមានទំនោរមិនគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលត្រកូលថាក់ស៊ីន ដោយមិនទុកចិត្តនាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃ ជុំវិញការការពារដែនអធិបតេយ្យថៃ និងប្រាសាទជាប់ព្រំដែនជាមួយខ្មែរ។
លោកថា ការចូលរួមឈឺឆ្អាលរឿងបូរណភាពទឹកដី ជាសិទ្ធិនិងជាកាតព្វកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋគ្រប់រូប ដែលស្រឡាញ់ទឹកដី ជាតិ មាតុភូមិ ដូច្នេះកម្ពុជាក៏ត្រូវរក្សាជំហរការពារដែនអធិបតេយ្យរបស់ខ្លួនផងដែរ។
លោកថា៖ «រឿងធ្វើបាតុកម្មមែនទែនទៅគាត់ធ្វើបាតុកម្មនេះ គឺជាចេតនាគេបំផុសបំផុល មានគំនិតជាតិនិយមរបស់ពលរដ្ឋគេ ខ្ញុំគិតថា វាជារឿងល្អសម្រាប់ពួកគេ ជាធម្មតាប្រទេសគេប្រកាន់គោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ ចឹងពលរដ្ឋចេញធ្វើបាតុកម្មគ្រាន់តែជាមតិរបស់ពលរដ្ឋ»។
ដោយឡែក ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា លោក ម៉ែន ណាត យល់ថា កម្តៅជាតិនិយមរបស់ថៃ ជាចេតនាចង់ទាញទម្លាក់គ្រួសារថាក់ស៊ីនពីអំណាច ព្រោះពួកយោធាសង្កេតឃើញថា គ្រួសារថាក់ស៊ីន មានទំនាក់ទងជិតស្និទជាមួយគ្រួសារហ៊ុន មិនអាចការពារទឹកដីនៅជាប់ព្រំដែនបានទេ។
លោកថា៖ «ថៃនឹងប្រឈមហើយរដ្ឋាភិបាល អ្នកស្រី ផែផងថាន់ ស៊ីណាវាត្រ នឹងប្រឈមការធ្វើរដ្ឋប្រហារពីពួកយោធាហើយ ពីព្រោះពួកយោធាគេចង់ការពារបូរណភាពទឹកដីពេញលេញ ហើយដល់ពួកយោធានិងចង់បានលេសថាអ្នកស្រី ផែផងថាន់ នឹងធ្វើអីមិនបានសម្រេច សម្រុះសម្រួលជាមួយកម្ពុជាមិនបានជោគជ័យ អ៊ីចឹងគេបំផុសទឹកចិត្តប្រជាពលរដ្ឋថា ត្រូវតែទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលហ្នឹងចោល ព្រោះរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងអ្នកគប់គិតជាមួយក្រុមគ្រួសារលោក ហ៊ុន សែន ព្រោះគេអត់ទុកចិត្ត»។
កម្តៅព្រំដែននេះ នៅថ្ងៃសុក្រនេះដែរ ពលរដ្ឋថៃជាច្រើន បានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅមុខស្ថានទូតកម្ពុជាប្រចាំនៅទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ។ ការប្រមូលផ្តុំនេះ ពួកគេស្រែកបំពងសំឡេងនៅមុខស្ថានទូតកម្ពុជា ទាមទារឱ្យមានការចរចាទ្វេភាគី រវាងកម្ពុជា និងថៃ ដូចគ្នាទៅនឹងការលើកឡើងរបស់ក្រុមយោធា។
ក្នុងសម្រែកនោះផងដែរ ពលរដ្ឋថៃបានអះអាងថា កងទ័ពកម្ពុជា បានទន្រ្ទានចូលដីថៃ២០០ម៉ែត្រ និងអះអាងថា ភាគីកម្ពុជា ចង់រំលោភយកប្រាសាទតាមាន់តូច ប្រាសាទតាមាន់ធំរបស់ថៃ។
ជាការឆ្លើយតប ភាគីកម្ពុជា តាមរយៈអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា លោក ជុំ សន្ទរី ប្រកាសទាត់ចោលការអះអាងរបស់ភាគីថៃ។ លោកថា ការចោទប្រកាន់របស់ភាគីថៃ ជាទង្វើផ្ទុយពីការពិត។
លោកបញ្ជាក់ថា ករណីផ្ទុះអាវុធមួយបានកើតឡើងនៅថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ គឺនៅពេលដែលកងកម្លាំងយោធាថៃ បានបើកការបាញ់ប្រហារ មកលើទីតាំងកងទ័ពកម្ពុជា ក្នុងភូមិតេជោមរកត ឃុំមរកត ស្រុកជាំក្សាន្ត ខេត្តព្រះវិហារ ដែលជាតំបន់ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាប៉ុស្តិ៍យោធាកម្ពុជាជាយូរមកហើយ។ ការផ្ទុះអាវុធនេះ បានបណ្តាលឱ្យទាហានខ្មែរម្នាក់បាត់បង់ជីវិត។
លើសពីនេះ កម្ពុជាបានបញ្ជាក់ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ចុះថ្ងៃទី៤ខែមិថុនាថា កម្ពុជានឹងមិនដកថយក្នុងការប្តឹងថៃទៅតុលាការអន្តរជាតិ ICJ ជុំវិញការរំលោភបំពានប្រាសាទតាមាន់តូច តាមាន់ធំ តាក្របី និងតំបន់មុំបី ក្នុងខេត្តព្រះវិហារ ទោះភាគីថៃបោះដៃសុំដោះស្រាយត្រឹមកម្រិតទ្វេភាគីក្តី។
កម្ពុជាសំអាងថា ការមិនដកថយនេះ ជាការប្រឆាំងនឹងការប្រើប្រាស់កម្លាំងដោយមិនញញើតដៃ រំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើអធិបតេយ្យភាព បូរណភាពទឹកដីរបស់កម្ពុជា ហើយថា ការប្រើប្រាស់យន្តការអន្តរជាតិនេះ គឺដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ការធានាបាននូវដំណោះស្រាយដោយយុត្តិធម៌ មិនលំអៀង និងនិរន្តរភាព៕
