អ្នកឃ្លាំមើលព្រមានពីវិបត្តិគ្មានការងារធ្វើ ក្រោយមានចរន្តពលករខ្មែរដែលចំណាកស្រុកនៅប្រទេសថៃវិលចូលស្រុកវិញ បើប្រព័ន្ធច្បាប់កម្ពុជានៅទន់ខ្សោយញាំញីដោយអំពើពុករលួយ ដែលជាដើមចមបង្កការភ័យខ្លាចដល់អ្នកវិនិយោគល្អៗចង់មករកស៊ីនៅកម្ពុជា។
ការព្រមាននេះ ចំពេលមានជម្លោះព្រំដែនជាមួយថៃ ជំរុញឱ្យប្រធានព្រឹទ្ធសភា លោក ហ៊ុន សែន អំពាវនាវឱ្យពលករខ្មែរឆាប់ត្រឡប់មកស្រុកវិញ ឱ្យបានមុនថៃបណ្តេញចេញ និងរងការមាក់ងាយ។
ជុំវិញរឿងនេះ ប្រធានចលនាខ្មែរដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ អ្នកស្រី មួរ សុខហួរ មើលឃើញថា កម្ពុជានឹងប្រឈមវិបត្តិអត់ការងារធ្ងន់ធ្ងរ បើពលករខ្មែរជាង១លាននាក់នៅថៃវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ។
ក្នុងន័យនេះ អ្នកស្រីថា ដើម្បីទាក់ទាញក្រុមអ្នកវិនិយោគល្អៗពីសហគមន៍អន្តរជាតិបាន ទាមទារឱ្យកម្ពុជាជាប្រទេសស្អាតស្អំ គ្មានអំពើពុករលួយ និងប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋរឹងមាំ រួមទាំងបោសសម្អាតបទឧក្រិដ្ឋឆ្លងដែនជាដើម។
អ្នកស្រីថា៖ «អ្វីដែលជាសុវត្ថិភាព ការធានាទៅដល់អ្នកវិនិយោគធំៗ គឺការបំបាត់ចោលអំពើពុករលួយហើយនិងធនធានមនុស្សដែលមានសក្ដានុពលដែលមានមុខជំនាញ។ មុខជំនាញហ្នឹង មិនមែនជំនាញការងារធម្មតាទេ! បច្ចេកទេសខ្ពស់ឥឡូវហ្នឹង។ នៅប្រទេសវៀតណាម ខាងគេ គេមានទាំងអស់នេះ នីតិរដ្ឋ ធនធានមនុស្សដែលមានមុខជំនាញរហូតទៅដល់មុខវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ ហើយគេមានតុលាការ បើមានបញ្ហាអី តុលាការគេមិនមែនជាតុលាការនយោបាយ តុលាការពុករលួយដូចនៅប្រទេសកម្ពុជា»។
បើតាមអ្នកស្រី មួរ សុខហួរ ការវិលត្រលប់របស់ពលករខ្មែរនៅពេលនេះ គួរតែជាការវិលចូលស្រុកជារៀងរហូត មិនគួរឱ្យចាកចេញបែកបាក់គ្រួសារនៅប្រទេសថៃទៀតនោះឡើយ។
ក្នុងន័យនេះ អ្នកស្រីថា នៅចំពោះមុខនេះ ពួកគេគួរទទួលបានការងារមានប្រាក់ឈ្នួលសមរម្យ ការតម្រង់ទិសវិជ្ជាជីវៈ ជម្រកស្នាក់នៅ ម្ហូបអាហារ ជំនួយគាំទ្រផ្នែកសន្តិសុខសង្គមផ្សេងទៀត ដើម្បីកសាងជីវិតឡើងវិញប្រកបដោយសេចក្តីថ្លៃថ្នូរ។
តាមរយៈការថ្លែងសារពិសេសថ្ងៃទី១៦ ខែមិថុនានេះ លោក ហ៊ុន សែន ប្រធានព្រឹទ្ធសភា បានប្រកាសជាថ្មីដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលកំពុងរស់នៅ ឬធ្វើការនៅក្នុងប្រទេសថៃ ត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ ដោយមិនអាចនៅឲ្យក្រុមជ្រុលនិយមថៃប្រមាថមើលងាយបានឡើយ។
លោកថា ពលរដ្ឋខ្មែរដែលគ្មានលិខិតស្នាម អាចធ្វើដំណើរមកកម្ពុជាវិញបាន គឺរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទទួលយកទាំងអស់ ដោយមិនត្រូវការលិខិតស្នាមនោះទេ ហើយក្នុងករណីពលរដ្ឋខ្មែរធ្វើការនៅថៃ ហើយគ្មានលិខិតស្នាម អាចទៅរកលិខិតស្នាមនៅស្ថានទូត ឬកុងស៊ុលកម្ពុជាប្រចាំនៅប្រទេសថៃបាន។
យ៉ាងណា ចលនាខ្មែរដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យរបស់ អ្នកស្រី មួរ សុខហូរ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែមិថុនាថា ការធ្វើមាតុភូមិនិវត្តន៍នេះ អាចជាចំណុចរបត់មួយសម្រាប់ជំរុញកំណែទម្រង់អភិបាលកិច្ចក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដើម្បីបង្កើនការវិនិយោគក្នុងស្រុកដែលនឹងនាំទៅដល់ការបង្កើនការងារមានប្រាក់ឈ្នួលអាចចិញ្ចឹមគ្រួសារ និងរស់នៅដោយភាពថ្លៃថ្នូរ រួមចំណែកដល់ការកាត់បន្ថយការធ្វើចំណាកស្រុក ដើម្បីស្វែងរកការងារនៅក្រៅប្រទេស។
ប្រភពនោះ បានយោងតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងការងារ និងបណ្ដុះបណ្ដាលវិជ្ជាជីវៈ មកបញ្ជាក់ថា មានពលករខ្មែរចំណាកស្រុកធ្វើការស្របច្បាប់នៅបរទេស បានផ្ញើប្រាក់មកផ្ទះរហូតដល់ ២.៩៥ពាន់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ២០២៤។ តួលេខនេះ មិនបានបញ្ចូលពលករចំណាកស្រុកជាច្រើនទៀត ដែលធ្វើការមិនស្របច្បាប់នៅបរទេស ក្នុងនោះមានប្រទេសថៃផងដែរ។
សម្រាប់ចលនាខ្មែរដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ចាត់ទុកចំនួនពលករខ្មែរចំណាកស្រុកនេះច្រើនបែបនេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីការគ្មានការងារធ្វើ កង្វះការងារមានប្រាក់ឈ្នួលអាចចិញ្ចឹមគ្រួសារ និងរស់នៅដោយភាពថ្លៃថ្នូរ ភាពក្រីក្រ និងកង្វះអភិបាលកិច្ចនៅមាតុភូមិកំណើត។
យ៉ាងណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការងារ និងបណ្តុះបណ្តាលវិជ្ជាជីវៈ លោក ហេង សួរ បានអះអាងកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនាថា ក្រសួងបានត្រៀមរួចរាល់ទាំងការផ្តល់ឱកាសការងារ និងការបណ្តុះបណ្តាលជំនាញបច្ចេកទេស និងវិជ្ជាជីវៈដល់ប្រជាពលរដ្ឋ និងពលករខ្មែរនៅប្រទេសថៃ ដែលមានបំណងវិលត្រឡប់មកស្រុកកំណើតវិញ។
លោកថា៖ «យើងមានបងប្អូនយើងនៅទីនោះ[ថៃ]ប្រហែលជាង ១លាននាក់ ហើយឥឡូវនេះយើងមានកម្មវិធីបណ្តុះបណ្តាលរបស់យើង ១លាន៥សែននាក់ អីចឹងបើសិនជាមានករណីណាមួយ ដែលបងប្អូនចង់ត្រឡប់មកវិញ បងប្អូនចង់ស្វែងរកការងារធ្វើក៏បាន ដូចដែលក្រសួងបានបញ្ជាក់ជូនយប់មិញចឹង ឥឡូវនេះ នៅទូទាំងប្រទេស យើងគិតត្រឹមម៉ោង៦ថ្ងៃម្សិលមិញ យើងមានការងារជាង២៣ម៉ឺនកន្លែងនៅក្នុងប្រទេសរបស់យើង ហើយក្រសួងនឹងបន្តសម្របសម្រួលប្រមូលព័ត៌មាននេះបន្ថែមទៀត ដែលវាសមល្មមអាចទទួលយកបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋយើងដែលចង់ត្រឡប់មកវិញ»។
ប្រធានគ្រប់គ្រងកម្មវិធីការងារអង្គការសង់ត្រាល់ លោក ឃុន ថារ៉ូ និយាយថា បញ្ហាសេដ្ឋកិច្ច បញ្ហាបំណុល និងប្រាក់ឈ្នួលទាប ជាដើមចមបង្ខំឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរចំណាកស្រុកទៅប្រទេសថៃទាំងប្រឈមការលំបាក។
សម្រាប់ លោក ថារ៉ូ កត់សម្គាល់ថា មកទល់ពេលនេះ ទោះមានការអំពាវនាវឱ្យពលករខ្មែរត្រលប់មកកម្ពុជាវិញក្តី តែលោកថាពួកគេមួយចំនួនហាក់នៅរារែកចិត្ត មិនទាន់វិលត្រលប់មកកម្ពុជាទេ ដោយសារតែបារម្ភអត់ការងារ គ្មានលុយបង់ធនាគារ។
លោកថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ខណៈពេលដែលទីផ្សាររបស់យើង វានៅមានកម្រិត ហើយប្រាក់ឈ្នួលរបស់យើងនៅមានកម្រិត ប្រព័ន្ធគាំពារសង្គមរបស់យើងនៅខ្សោយប្រសិទ្ធភាព នៅក្នុងការស្វែងរកការងារធ្វើហ្នឹងនៅមានកម្រិត ដើម្បីធានាថាពួកគាត់ត្រលប់មកវិញ មានការងារធ្វើទាន់ពេលវេលា ព្រោះធម្មតាការសម្ភាសន៍នីតិវិធី ទោះបីតែក្រសួងមានការដាក់ចល័តទីភ្នាក់ងារ(TVET) ទៅតាមតំបន់ទីតាំងឲ្យ ប៉ុន្តែដំណើរការនៃការសម្ភាសន៍ ឬក៏ទីតាំងដែលគាត់ធ្វើការងារ ឬក៏ទីកន្លែងការងារហើយនិងជំនាញនេះក៏ជាឧបសគ្គដែរ»។
ដោយឡែក សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា ធ្លាប់ប្រាប់វីអូឌីថា ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ខ្សោយ ជាដើមហេតុមិនអាចទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយបាន ដែលទីបំផុតវានឹងគំរាមកំហែងជីវភាពពលរដ្ឋ និងវិនិយោគិន ដែលជាប្រភពឆ្នាំងបាយពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេស។
លោកថា៖ «ឯករណីមួយទៀត គួរតែកែប្រែគោលការណ៍ច្បាប់មួយចំនួននៅកម្ពុជា ដែលខ្វះខាតដូចជាច្បាប់ប្រកួតប្រជែងដោយសេរី យន្តការតម្លាភាព ដូចជាការអំពើពុកលួយហ្នឹង គួររឹតត្បិតកាត់បន្ថយឱ្យច្រើនមែនទែន ហើយអាហ្គេមអនឡាញដែលល្បីល្បាញ ចាប់ជំរិត គួរលុបបំបាត់ ដើម្បីកុំឱ្យអ្នកវិនិយោគិនគេខ្លាចរអាមកកម្ពុជា ហើយប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជាគួរពង្រឹងឲ្យមានយុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ ដែលជាទីពឹងរបស់អ្នកវិនិយោគិន»។
ជិត១០ឆ្នាំមុន ពោលគឺក្នុងឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលមានអ្នកគាំទ្រជិតពាក់កណ្តាលប្រទេស ក៏ត្រូវបានតុលាការកំពូល ដែលមានចៅក្រមកាត់ក្តីជាសមាជិកបក្សកាន់អំណាចផងនោះ បានចេញសាលដីការំលាយបក្សប្រឆាំងមួយនេះ ចេញពីទីលាននយោបាយ។ មេដឹកនាំបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក កឹម សុខា ត្រូវឃុំខ្លួន ក្រោមការចោទថាគប់គិតជាមួយបរទេសផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល រីឯលោក សម រង្ស៊ី ត្រូវនិរទេសខ្លួននៅក្រៅប្រទេសរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។
ក្នុងស្ថានភាពនោះ សហគមន៍អន្តរជាតិ បានដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA និង GSP ២០% ពីកម្ពុជា ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការមិនអើពើស្តារប្រជាធិបតេយ្យ ពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាលគណបក្សកាន់អំណាច។
បើគេសង្កេតទៅលើរបាយការណ៍នានា ត្រឹមរយៈពេល១០ឆ្នាំ បានបង្ហាញថា កម្ពុជានៅបន្តស្អុយឈ្មោះលើឆាកអន្តរជាតិ ពីការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សជាប្រព័ន្ធ ប្រព័ន្ធនីតិរដ្ឋទាប និងមានអំពើពុករលួយខ្ពស់ ជាប់គ្នាជិត១០ឆ្នាំ បើបៀបធៀបនឹងប្រទេសក្នុងតំបន់អាស៊ាន ធ្វើឱ្យពលរដ្ឋច្រើនលាននាក់ ញាំញីដោយវិបត្តិបំណុល រួមទាំងការរីករាលដាលនៃបទឧក្រិដ្ឋចាប់ជំរិត។
របាយការណ៍ថ្មីមួយរបស់អង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិ ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៥នេះ រកឃើញថា កម្ពុជាជាប់ចំណាត់ថ្នាក់អំពើពុករលួយកាន់តែអាក្រក់ក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ដែលទាមទារឱ្យកម្ពុជាដោះស្រាយបញ្ហានេះជាប្រព័ន្ធ និងទ្រង់ទ្រាយធំ។
បើតាមរបាយការណ៍នេះ កម្ពុជា ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់មានអំពើពុករលួយអាក្រក់ជិត១០ឆ្នាំជាប់គ្នា ដោយសារតែឥទ្ធិពលនយោបាយ ជ្រៀតជ្រែកប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌៕
