សាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ ពន្យាពេលការបើកសវនាការលើសំណុំរឿងប្រឆាំងនឹងក្រុមយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិ និងយុវជនផ្សេងទៀតសរុបចំនួន ១០រូប ដែលគ្រោងធ្វើនៅថ្ងៃទី២៦ ខែមិថុនានេះ ទៅពេលក្រោយវិញ។
ក្នុងលិខិតជូនដំណឹងរបស់ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះនៃសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ លោក អ៊ិត សុធា ចុះថ្ងៃទី២៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ បានលើកឡើងថា សាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ គ្រោងនឹងបើកសវនាការពិភាក្សាដេញដោលលើសំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌ ពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើស ប្រមាថចំពោះអង្គព្រះមហាក្សត្រ ញុះញង់បង្កឱ្យមានភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម និងរួមគំនិតក្បត់ ដែលប្រព្រឹត្តដោយជនជាប់ចោទ ចំនួន ១០រូប នៃក្រុមចលនាមាតាធម្មជាតិ និងយុវជនសង្គម នៅថ្ងៃទី២៦ ខែមិថុនា ស្អែកនេះ។
ប៉ុន្តែដោយហេតុថា ជនជាប់ចោទ ឈ្មោះ អាឡិចហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ដេវិតសិន និងជាប់ជាប់ចោទមួយចំនួនទៀត អាជ្ញាសាលាបានបញ្ជាក់ថា ពុំអាចបញ្ជូនដីកាកោះដល់ជនជាប់ចោទទាំងនោះបាន ហើយបច្ចុប្បន្នជនជាប់ចោទដែលនៅក្រៅឃុំ មិនដឹងរស់នៅទីណា ខណៈសំណុំរឿងអង្គសេចក្តីនេះ ទើបតែដាក់កម្មវិធីជំនុំជម្រះជាលើកទី១ ដូច្នេះក្រុមប្រឹក្សាជំនុំជម្រះ សម្រេចលើកពេលសវនាការក្នុងសំណុំរឿងនេះទៅពេលក្រោយវិញ ដើម្បីគោរពគោលការណ៍ចំពោះមុខ និងទទួលបានការជម្រះក្តីដោយយុត្តិធម៌។
ទោះយ៉ាងណា នៅក្នុងលិខិតជូនដំណឹងនោះ មិនបានបញ្ជាក់ពីកាលបរិច្ឆេតថ្មី នៃការបើកសវនាការជំនុំជម្រះលើសំណុំរឿងទៅថ្ងៃណានោះទេ។
ក្រុមចលនាមាតាធម្មជាតិ និងយុវជនផ្សេងទៀតទាំង១០ ដែលជាជនជាប់ចោទក្នុងសំណុំរឿងទាំង៣នេះ មានដូចជា លោក អាឡិចហ្សង់ដ្រូ លោក យឹម លាងហ៊ី កញ្ញា ស៊ុន រដ្ឋា លោក លី ចាន់ដារ៉ាវុធ លោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ឡុង គន្ធា កញ្ញា ភួង កែវរស្មី កញ្ញា រ៉ៃ រក្សា លោក ពក ខើយ និងលោក ប៉ិញ ពិសិដ្ឋ។
កាលពីថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ សកម្មជនបរិស្ថាននៃចលនាមាតាធម្មជាតិចំនួន ១០នាក់ ត្រូវបានសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ផ្តន្ទាទោសដាក់ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារពី ៦ឆ្នាំ ដល់ ៨ឆ្នាំ ហើយអំឡុងពេលប្រកាសសាលក្រមនោះ សកម្មជនមាតាធម្មជាតិចំនួន ៤រូប គឺលោក ថុន រដ្ឋា កញ្ញា ឡុង គន្ធា កញ្ញា ភួន កែវរស្មី និងលោក លី ចាន់ដារ៉ាវុត ដែលមានវត្តមាននៅមុខតុលាការ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនយ៉ាងហិង្សាដោយកងកម្លាំងសន្តិសុខជាច្រើននាក់ ដើម្បីបញ្ជូនទៅឃុំខ្លួននៅពន្ធនាគារជាបណ្តោះអាសន្ន។
វីអូឌី មិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយជុំវិញករណីនេះ ពីអ្នកនាំពាក្យសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ លោក ឃុន លាងម៉េង បានទេនៅថ្ងៃពុធនេះ។
សម្រាប់ លោក សំ ចំរើន មេធាវីការពារសិទ្ធិឱ្យក្រុមយុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិ មិនមានយោបល់នៅឡើយទេជុំវិញការពន្យាពេលរបស់តុលាការ ក្នុងការបើកសវនាការលើសំណុំរឿងនេះ ដោយរងចាំមើលតុលាការកំណត់ថ្ងៃជាថ្មីសិន។
សម្រាប់ស្ថានភាពកូនក្តីរបស់លោកនៅក្នុងពន្ធនាគារវិញ លោកថា ពួកគេមានសុខភាពល្អធម្មតា ប៉ុន្តែសម្រាប់សុខភាពផ្លូវចិត្តយ៉ាងណានោះ លោកក៏ពុំអាចវាយតម្លៃបានដែរ។
ខណៈដែលកូនក្តីរបស់លោក កំពុងជាប់ឃុំនៅបណ្តាពន្ធនាគារតាមខេត្តផ្សេងៗគ្នា លោកបានស្នើដល់សាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ ជួយសម្របសម្រួលធ្វើយ៉ាងណាឱ្យបញ្ជូនពួកគេមកពន្ធនាគារម១ និងម២វិញ ដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការអនុវត្តនីតិវិធីការពារក្តី។
លោកមេធាវី សំ ចំរើន ថ្លែងថា៖ «សម្រាប់អ្នកទាំង៥នាក់ ដោយសារគាត់ស្ថិតនៅក្រោមសមត្ថកិច្ចរបស់សាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ ប្រសិនបើពួកគាត់ទាំងអស់គ្នាអាចមកជាប់ឃុំនៅម១ ឬម២ នោះជារឿងដែលមានប្រយោជន៍ទាំងអស់គ្នា ហើយវាសម្រួលដល់កិច្ចការហ្នឹងទាំងអស់គ្នា កិច្ចការដែលដំណើរការនីតិវិធីទាំងអស់គ្នាដែរ»។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា ការពន្យាពេលប៉ុន្មានថ្ងៃដើម្បីមានសវនាការលើកទី២នោះ គឺមិនមានកំណត់ ឬចែងក្នុងនីតិវិធីច្បាប់ទេ ប៉ុន្តែបើយោងតាមបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ការទទួលបានភាពយុត្តិធម៌ចំពោះមុខច្បាប់ ឬក៏ភាពស្មើគ្នាចំពោះមុខច្បាប់ សវនាការត្រូវតែធ្វើឱ្យបានលឿនតាមដែលអាចធ្វើទៅបាន ដើម្បីកុំឱ្យប៉ះពាល់ទៅដល់សិទ្ធិ និងសេរីភាពរបស់ពួកគាត់ ដែលបាននិងកំពុងទន្ទឹងរងចាំពន្លឺយុត្តិធម៌។
លោកថ្លែងថា៖ «ព្រោះពួកគាត់ប្តឹងទៅឧទ្ធរណ៍នេះ គឺចង់ឃើញភាពយុត្តិធម៌សម្រាប់ពួកគាត់ ការផ្តល់យុត្តិធម៌ពីសាលាឭឧទ្ធរណ៍សម្រាប់ពួកគាត់ ហើយការពន្យាពេលគឺធ្វើឱ្យពួកគាត់ហ្នឹងទន្ទឹងរងចាំសម្រាប់សវនាការហ្នឹងរយៈពេលបន្តទៅទៀតហើយ អាហ្នឹងគឺប៉ះពាល់ទៅដល់សិទ្ធិរបស់គាត់»។
បើតាមមន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ ការចាប់ខ្លួន ការចោទប្រកាន់ និងការឃុំខ្លួនយុវជនមាតាធម្មជាតិនេះ មានការរិះគន់ច្រើនពីសំណាក់សហគមន៍ជាតិ អន្តរជាតិ និងក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សជាដើម ដែលករណីនេះ លោកសង្ឃឹមថា តុលាការនឹងពិចារណាក្នុងការដោះលែងពួកគេឱ្យមានសេរីភាពវិញក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ។
លោកថា៖ «រឿងយុវជនមាតាធម្មជាតិនេះ យើងឃើញថា មានការរិះគន់ច្រើនទាំងសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិ រហូតដល់ក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្ស គេតែងតែទទូច និងទាមទារឱ្យដោះលែងអ្នកទាំងអស់ហ្នឹងឱ្យមានសេរីភាពពេញលេញវិញ ព្រោះការធ្វើការ ការបំពេញការងារ ឬក៏ធ្វើការលើបញ្ហាបរិស្ថាន មិនមែនជាបទល្មើសទេ ផ្ទុយទៅវិញ គួរតែត្រូវបានលើកទឹកចិត្ត ដើម្បីចូលរួមក្នុងកិច្ចគាំពារបរិស្ថានទៅវិញទេ អីចឹងហើយការបន្តឃុំខ្លួនយូរទៅទៀត អាចនឹងមានការរិះគន់ជាបន្តទៅទៀតទៅលើករណីនេះ អីចឹងសង្ឃឹមថា សាលាឧទ្ធរណ៍នឹងមានបើកកំណត់កាលបរិច្ឆេទនៃសវនាការ»។
មកដល់ពេលនេះ យុវជនចលនាមាតាធម្មជាតិទាំង ៥នាក់នោះ បានជាប់ពន្ធនាគារជិតមួយឆ្នាំមកហើយ បើគិតចាប់ពីថ្ងៃចាប់ខ្លួន កាលពីថ្ងៃទី០២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤។
លោក សាន់ ម៉ាឡា ប្រធានកម្មវិធីបណ្តាញនិងតស៊ូមតិ នៃអង្គការភាពជាដៃគូដើម្បីបរិស្ថាន និងការអភិវឌ្ឍ ដែលតាមដានរឿងនេះ ក៏បានទទូចដល់តុលាការពិចារណាក្នុងការដោះលែង និងទម្លាក់ចោលការបទចោទទៅលើសកម្មជនបរិស្ថានមកពីមាតាធម្មជាតិនោះដែរ ត្បិតសកម្មភាពរបស់ពួកគេធ្វើឡើងដើម្បីតែផលប្រយោជន៍សង្គម បរិស្ថាន និងការពារធនធានធម្មជាតិប៉ុណ្ណោះ។ លោកបន្តថា ការបន្តឃុំខ្លួនពួកគេ និងការពន្យាពេលសវនាការលើសំណុំរឿងនេះពីសំណាក់សាលាឧទ្ធរណ៍ នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិ និងសេរីភាពរបស់ពួកគេផងដែរ។
ជាមួយគ្នានោះ លោក សាន់ ម៉ាឡា ក៏បានជំរុញទៅរាជរដ្ឋាភិបាល និងតុលាការ បញ្ជូនដីកាកោះទៅលោក អាឡិច និងបើកផ្លូវឱ្យគាត់អាចធ្វើដំណើរចូលមកកម្ពុជាបាន តាមការស្នើរបស់គាត់ ដើម្បីមកតតាំងក្តីនៅក្នុងសវនាការ បើទោះជាលោក អាឡិច បានដឹងច្បាស់ថានឹងត្រូវប្រឈមនឹងលទ្ធផលយ៉ាងណាក៏ដោយនោះ។
លោកថា៖ «វាកាន់តែល្អប្រសើរថែមទៀត ប្រសិនបើតុលាការបង្ហាញនូវចំណាត់ការ ឬក៏បំណងដែលនឹងកោះអញ្ជើញ ឬក៏ស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែអនុញ្ញាតឱ្យ អាឡិច ត្រឡប់មកចូលរួមសវនាការ នោះវានឹងផ្តល់នូវភាពយុត្តិធម៌ត្រឹមត្រូវសម្រាប់ អាឡិច ផងហើយជាការបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាលមិនគួរទៅខ្លាចលោក អាឡិច ដែលគ្រាន់តែជាអ្នកធ្វើការងារបរិស្ថាន ឬក៏ការងារដើម្បីប្រយោជន៍សិទ្ធិមនុស្សនោះទេ»។
លោក អាឡិចហ្សង់ដ្រូ ហ្គន់សាឡេស ដេវិតសិន (Alejandro GonZalez Davidson) ជនជាតិអេស្បាញ ដែលជាស្ថាបនិកអង្គការចលនាមាតាធម្មជាតិ ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលដាក់ក្នុងបញ្ជីខ្មៅ និងបានបណ្តេញចេញពីទឹកដីកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៥។ លោក អាឡិច បានចូលមករស់នៅកម្ពុជាតាំងពីឆ្នាំ២០០៦មក ហើយលោកមានភាពសកម្មក្នុងការចូលរួមការពារព្រៃឈើនៅកម្ពុជា និងតែងតែដឹកនាំយុទ្ធនាការផ្សេងៗ ដើម្បីប្រឆាំងទៅនឹងគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅតំបន់អារ៉ែងក្នុងខេត្តកោះកុង។
បើតាមអត្ថបទខ្លីមួយរបស់អង្គការលីកាដូ ដែលចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី២៣ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥ លើកឡើងថា សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ បានប្រឈមមុខនឹងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ការគំរាមកំហែង និងការចោទប្រកាន់ពីបទព្រហ្មទណ្ឌ ចំពោះសកម្មភាពនិយមផ្នែកបរិស្ថាន ដែលរួមមានការតស៊ូមតិការពារឧទ្យានជាតិគិរីរម្យ និងព្រៃឈើនៅឧទ្យានជាតិបូកគោក្នុងខេត្តកំពត និងកោះកុងក្រៅ និងផ្លូវទឹកក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ និងខេត្តព្រះសីហនុ។
ប្រភពដដែលបន្តថា សកម្មជនមាតាធម្មជាតិទាំងនោះ ឋិតក្នុងចំណោមមនុស្សប្រមាណ ៧០នាក់ ដែលបច្ចុប្បន្នកំពុងជាប់ឃុំដោយការប្រើប្រាស់សិទិ្ធរបស់ខ្លួននៅកម្ពុជា តាមរយៈការបញ្ចេញមតិ ឬសកម្មភាពការពារសិទិ្ធមនុស្ស៕
