ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជា-ថៃដោយសព្វាវុធលើកនេះ ហាក់មានសភាពខ្ទេចខ្ទាំធ្ងន់ធ្ងរទាំងលើផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្ត បើធៀបកាលពី១៧ឆ្នាំមុន ហើយវិវាទនេះ ត្រូវគេរំពឹងថាប្រហែលជាត្រូវចាយពេលយូរដើម្បីផ្តល់ទំនុកចិត្តឱ្យគ្នាឡើងវិញ ខណៈភាពប្រេះឆាលើកនេះមានទំហំធំ ដែលបង្ខំឱ្យភាគីទាំងពីរ ត្រូវផ្តាច់ទំនាក់ទំនងស្ទើរទាំងស្រុងលើផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម និងកាទូតដែលជាជំរើសចុងក្រោយរៀងៗខ្លួន។
នៅក្រោយពេលយោធាខ្មែរម្នាក់ ត្រូវបានទាហានថៃបាញ់សម្លាប់នៅក្នុងភូមិសាស្រ្តនៃតំបន់មុំបី ដែលស្ថិតក្នុងខេត្តព្រះវិហារ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ភាពប្រឈមមុខដាក់គ្នា និងភាពតានតឹងនៅតាមព្រំដែន ក៏ផ្ទុះឡើងសារជាថ្មីទៀត។
ដោយសារភាគីទាំងពីរ មានស្នាមរបួសស្រាប់ទាំងសង្ខាង ក៏ចាប់បង្ខំឱ្យភ្លើងសង្រ្គាម ចាប់ឆាបឆេះភ្លាមដែរ កាលពីព្រឹកថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥។ ការពើបប្រទះគ្នាដោយសព្វាវុធធុនធ្ងន់ និងស្រាលលើកនេះ ត្រូវប្រើពេលប្រមាណ៥ថ្ងៃ និង៦យប់ ទើបផ្អាកជាបណ្តោះអាសន្ន។ បើជាផែនការរបស់មេដឹកនាំយោធាថៃ គឺនឹងត្រូវវាយយកទីតាំងឈរជើងឱ្យបាន នៅតាមគោលដៅសំខាន់ៗមួយចំនួន ក្រៅពីតួប្រាសាទ ដូចជាភ្នំខ្មោច ភ្នំទ្រព្យ វាលឥន្រ្ទីយ៍ និងច្រកអានសេះជាដើម។
ប៉ុន្តែ ក្រោយមានបទឈប់បាញ់ ដែលកំណត់ដោយប្រធានប្តូរវេនអាស៊ាន របស់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ដែលសម្របសម្រួលដោយលោក អាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីម ទើបភាគីជម្លោះទាំងសង្ខាង ព្រមទម្លាក់អាវុធចុះ។
យ៉ាងណា នៅចន្លោះឱសានវាទដែលផ្តួចផ្តើមពីសហរដ្ឋអាមេរិក និងមានការអង្កេតដោយផ្ទាល់ពីភាគីចិនផង ក្រោយម៉ោង១២រំលងអធ្រាត្រ ភាគីថៃនៅបន្តផ្លោងប្រភេទអាវុធធុនធ្ងន់ និងមានរយៈចម្ងាយឆ្ងាយ ចូលដីកម្ពុជាមួយៗនៅឡើយ។ សំណួរសួរថា តើប្រាកដទេ ដែលភាគីថៃនឹងអនុវត្តដោយពេញលេញនូវបទឈប់បាញ់ ដែលកំណត់ដោយប្រទេសម៉ាឡេស៊ី នៅពេលនេះ?។
គេហាក់នឹងមិនពិបាកឆ្លើយទេ ទាក់ទងជំហររបស់ភាគីថៃ នៅក្នុងជម្លោះប្រដាប់អាវុធជាមួយកម្ពុជាលើកនេះទៀត។ ក្នុងន័យនេះ មានន័យថា វាពុំមែនជារឿងថ្មីទេ ដែលកម្ពុជា និងថៃមានវិវាទជាមួយគ្នាដោយសព្វាវុធនោះ។ រាល់បញ្ហាតាំងពីក្នុងអតីតកាល និងរហូតដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន គឺផ្តើមចេញពីភាគីថៃសឹងគ្រប់រឿង ហេតុនេះប្រាកដណាស់បទឈប់បាញ់ ដែលមានជាធរមាននេះ ភាគីថៃប្រហែលជានឹងមិនអនុវត្តដោយពេញលេញនោះទេ។
ក្រោយម៉ាឡេស៊ី កំណត់យកម៉ោង១២អធ្រាត្រ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ ជាការបញ្ចប់ទៅនៃសំឡេងផ្ទុះដាក់គ្នា យោធាថៃនៅតែបន្តវាយឆ្មក់ចូលដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា មួយៗនៅឡើយ។ ការអនុវត្តដោយបំពានប៉ុណ្ណេះ សម្រាប់ភាគីថៃ នៅតែមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ទេ។
របាយការណ៍ពីយោធាកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ថា មានយោធាខ្មែរប្រមាណ២០នាក់ ត្រូវបានយោធាថៃ ចាប់ខ្លួនធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំង មួយថ្ងៃបន្ទាប់ពីបទឈប់បាញ់នេះ ចូលជាធរមាន។
ការចាប់ខ្លួនក្រុមន្រ្តីយោធាខ្មែរទាំងនោះ ទំនងក្នុងហេតុផលដើម្បីដាក់គំនាប ឬធ្វើឱ្យមានប្រៀបក្នុងការចរចា ហើយការចាប់ខ្លួននេះ ធ្វើឡើងក្នុងទឹកដីកម្ពុជាទៅទៀត។ រហូតមកដល់ពេលនេះ ក្នុងចំណោមយោធាដែលត្រូវយោធាថៃចាប់ខ្លួនទាំងនោះ មានតែមនុស្ស២នាក់ និងសាកសពមួយទេ ដែលត្រូវបានបញ្ជូនមកឱ្យកម្ពុជាវិញ។ ក្រៅពីនេះ ពួកគេត្រូវរក្សាទុកនៅក្នុងទឹកដីថៃនៅឡើយ។
នៅមុនការចរចាទ្វេភាគី កម្រិតគណៈកម្មាធិការព្រំដែនទូទៅ២ថ្ងៃ នៅតំបន់អានសេះ យោធាថៃបានបន្តសកម្មភាពដោយបំពានជាថ្មីម្តងទៀត។
ការអនុវត្តដោយមិនខ្វល់ពីបទឈប់បាញ់នេះម្តងជាពីរដង ថៃបានរាយបន្លាលួសហ៊ុំព័ន្ធ ចូលដែនអធិបតេយ្យភាពកម្ពុជា ដោយមិនគិតអ្វីទាំងអស់ថាខុសឬត្រូវឡើយ។ ការមិនអនុវត្តយុត្តាធិការអន្តរជាតិលើកនេះ ក៏មិនខុសគ្នាពីលើកមុនប៉ុន្មានដែរ។
កាលពីជម្លោះលើផ្ទៃដី ៤.៦គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ក្នុងឆ្នាំ២០០៨ ត្រង់បរិវេណប្រាសាទព្រះវិហារ នោះក៏មកពីភាគីថៃជាអ្នកបង្កដូចគ្នាដែរ។ កាលណោះ នរណាក៏បានដឹងហើយថា ប្រាសាទ និងដីនៅជុំវិញនោះ គឺជាកម្មសិទ្ធិផ្តាច់មុខតែមួយគត់របស់កម្ពុជា។
ប៉ុន្តែទាំងស្មារតី និងធម្មនុញ្ញអន្តរជាតិ ថៃមិនដែលទុកក្នុងចិត្តឡើយ។ ដូចគ្នាលើកនេះដែរ ក្នុងពេលកម្ពុជាគំរាមបញ្ជូនរឿងក្តីនេះ ទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ICJ ភ្លាម រដ្ឋាភិបាលថៃ បានប្រកាសជំហរភ្លែតថា ខ្លួនមិនដែលទាំងខ្វល់ ការសម្រេចរបស់ភាគីទីបីម្តងណាឡើយ។
ការមិនអើពើ ថៃបានបញ្ជាក់ក្នុងសេចក្តីថ្លែងហេតុរបស់ខ្លួនថា តាំងពីក្រោយការសម្រេចឱ្យកម្ពុជាឈ្នះក្តីលើប្រាសាទព្រះវិហារក្នុងឆ្នាំ១៩៦២មក យុត្តាធិការអន្តរជាតិមួយនេះគ្មានក្នុងចិត្តថៃសូម្បីបន្តិចណាឡើយ។
បើទោះជាឥឡូវនេះ បទឈប់បាញ់បានចូលជាធរមានហើយក៏ដោយចុះ សម្រាប់គូភាគីទាំងពីរដែលស្ថិតនៅក្នុងជម្លោះ ត្រូវរស់ដោយបន្តពាក់មុខយក្សដាក់គ្នានៅឡើយទេ។
ជម្លោះដោយសព្វាវុធលើកនេះ មិនត្រឹមតែធ្វើឱ្យជីវិតមនុស្សទាំងយោធា ជនស៊ីវិលមានស្លាប់ របួស និងពិការប៉ុណ្ណោះទេ ស្ថានភាពនេះ បានរុញឱ្យពលរដ្ឋរបស់ប្រទេសទាំងពីរ កើតជាតិនិយម កាន់តែធ្ងន់ធ្ងរ និងខ្លាំងជាងពេលណាៗទាំងអស់។
កើតពីការឈឺចាប់ ក្រុមហ៊ុនធំៗដែលជាប្រេនរបស់ថៃ ធ្លាប់បណ្តាក់ទុនរកស៊ីនៅកម្ពុជា ត្រូវបង្ខំចិត្តបិទទ្វារ ហើយគ្រោងនឹងលុបឈ្មោះចេញ ដូចជា ស្ថានីយ៍ប្រេងឥន្ធនៈ ភីធីធី ជាដើម។ ការទម្លាក់ផ្លាកយីហោ និងប្រេនល្បីៗរបស់ថៃទាំងនោះ ស្របពេលចរន្តនៃការប្រឆាំង របស់ពលរដ្ឋកម្ពុជា នៅលើបណ្តាញសង្គម កាន់តែមានរូបភាពធំទៅៗពីមួយថ្ងៃទៅមួយថ្ងៃ។ អ្នកប្រើប្រាស់បានដាក់សម្ពាធទៅម្ចាស់ប្រេន នៅចំពេលក្រុមយោធាកម្ពុជា ត្រូវបានគេផ្សព្វផ្សាយ ពីសោកនាដកម្ម ពលី និងរបួសជាហូរហែ ដោយការឈ្លានពានពីភាគីថៃលើកនេះ។
បើគេពិនិត្យមើលមួយភ្លែត ពីសភាពខាងក្រៅ ទំនងជាគូជម្លោះមានសន្តិភាព ក្រោមក្រសែភ្នែករបស់អាមេរិក និងចិន។ តែប្រហែលជាសន្តិភាពដែលមាននេះ ទំនងជាសន្តិភាពដែលមិនទាន់ឆ្លុះបញ្ចាំងពីការពិតប៉ុន្មានឡើយ។ ថៃបើមើលទៅ ទំនងជានឹងមិនសុខចិត្តទេ ព្រោះអ្វីដែលខ្លួនចង់បាន ត្រូវរបូតពីដៃ ទាំងដែលបានចំណាយដើមទុន ច្រើនជាងពេលណាៗទាំងអស់។
ដូច្នេះភាគីថៃនៅពេលនេះ នៅមានសន្លឹកបៀមួយសន្លឹកទៀតនៅក្នុងដៃ ដែលនឹងបន្តលេងជាមួយកម្ពុជា។ យ៉ាងណា សន្លឹកបៀមួយចុងក្រោយនេះ គឺជាសន្លឹកអាតដែលធំ ហើយក៏ត្រូវប្រើដើមទុនធំដែរ មុននឹងត្រូវសម្រេចឈ្នះ ឬចាញ់។ យោធាកម្ពុជាទាំង១៨នាក់ ដែលជាចំណាប់ខ្មាំងនៅក្នុងដៃថៃពេលនេះ គឺជាដើមទុនធំណាស់ ដែលនឹងត្រូវកំណត់ជោគជ័យវាសនា ក្នុងល្បែងមួយនេះ។ នៅនាទីចុងក្រោយ ប្រសិនបើកម្ពុជាដើរមិនប្រយ័ត្នទេ អាចនឹងអស់ដើមទុន ហើយប្រហែលជានឹងមិនងាយស្តារឡើងវិញទៀតផង។ តែអ្វីៗក៏អាចមានការប្រែប្រួល នៅនាទីចុងក្រោយបានដែរ។
ថ្វីបើពេលនេះ កម្ពុជាមានត្រឹមសន្លឹកបៀកញ្ចាស់មួយនៅក្នុងដៃ ក៏ពិតមែន ក៏មិនប្រាកដថាអាចចាញ់បានដែរទេ។
បើភាគីថៃពេលនេះ កំពុងកាន់សន្លឹកអាត នៅក្នុងដៃក្តី ក៏មិនប្រាកដថាអាចឈ្នះដែរ។ រឿងនេះ ប្រហែលជាត្រូវស៊ីសងគ្នាលើសំណាងច្រើនជាង។ បើថៃហ៊ានចេញសន្លឹកអាតនៅលើ និងទុកទឹកដែលតូចនៅក្រោម បើជាសំណាងល្អ កម្ពុជាប្រើសន្លឹកកញ្ចាស់ចាក់ត្រូវចំទឹក នោះប្រហែលជាអ្នកឈ្នះគឺកម្ពុជា។
តែបើសន្លឹកបៀដែលថៃលេង ប្រើទឹកតូចចេញ ហើយទុកអាតបង្កប់នៅក្រោម បើជាសំណាងល្អ ទឹកតូចដែលថៃប្រើនេះ ចំសន្លឹកកញ្ចាស់ដែលកម្ពុជាមាន នោះកម្ពុជានឹងគប់ ហើយបើសំណាងមិនល្អ សន្លឹកបៀនៅខាងក្រោម ខុសទឹកដែលថៃមាន នោះកម្ពុជាប្រហែលនឹងមានភាគរយឈ្នះច្រើនជាងទៀត ដូច្នេះក្នុងច្បាប់បៀនេះ ប្រហែលក៏នឹងមិនឆ្ងាយគ្នាប៉ុន្មានដែរទេ ពីយុទ្ធសាស្រ្តសង្រ្គាម។
ជាសេនារីយោ កម្ពុជាអាចមាន២ជម្រើស ក្នុងការដោះឃ្លែក្នុងរឿងចំណាប់ខ្មាំងនៅពេលនេះ។ ជម្រើសទី១ កម្ពុជាអាចប្រើប្រាស់យុទ្ធសាស្រ្ត ចាប់ត្រីបណ្តោយទឹក ក្នុងន័យថា ដើម្បីមានប្រៀបក្នុងការចរចា កម្ពុជាអាចចាប់យោធាថៃធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំងដែរ។ ប៉ុន្តែ ធ្វើក្នុងរូបភាពមួយដែលធំជាងនេះ ដើម្បីមានឥទ្ធិពលលើដៃគូ។
បើទោះជាបែបណា សេនារីយោនេះ មើលទៅហាក់លំបាកបន្តិច ស្រួលមិនស្រួល អាចនឹងធ្លាក់ចូលក្នុងភ្លើងសង្រ្គាមធំជាងនេះក៏ថាបាន។ តែបើយុទ្ធសាស្រ្តនេះ អាចជាសម្ពាធសម្រាប់ដៃគូសន្ទនា នោះទំនងជាទទួលបានលាភច្រើនជាងគ្រោះ។ ក៏ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងវិវាទនេះ គេអាចនៅមានសេនារីយោទី២ ដើម្បីដើរដែរ។
ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនចង់ចំណាយកម្លាំង ឬមិនចង់ឱ្យមានតានតឹង ដូចដែលចង់បានរឿងសន្តិភាព ភាគីកម្ពុជាអាចអនុវត្តតាមការចង់បាន គឺការចរចាជាលក្ខខណៈទ្វេរភាគីជាមួយថៃ ហើយបើកម្ពុជាដើរតាមយុទ្ធសាស្រ្តនេះមែន ប្រហែលជាហុចផលចំណេញឱ្យថៃបានច្រើន។
ព្រោះតាំងពីដើមទីមក ភាគីថៃ តែងចង់បានការចរចា ដែលគ្មានភាគីបីចូលរួម ហើយរឹតតែមិនចង់ទៅទៀតនោះ គឺលើកយកវិវាទនេះ ទៅដោះស្រាយគ្នាទៅកម្រិតអន្តរជាតិ។ អ្វីដែលថាថៃ អាចនឹងចំណេញ គឺប្រាកដណាស់ ភាគីថៃនឹងល្បួងកម្ពុជា ឱ្យប្រើខ្នាតផែនទីដែលខ្លួនគូសជាឯកតោភាគី។ បើមិនអញ្ចឹងទេ តម្រូវឱ្យដាក់កម្លាំងឈរជើងរួមគ្នាដដែល នៅលើទីតាំងដីរបស់កម្ពុជា ដូចដែលថៃធ្លាប់ធ្វើរួចមកហើយ នៅក្នុងភូមិសាស្រ្ត បរិវេណប្រាសាទព្រះវិហារ។
ជារួម បើទោះជាការចរចាកម្រិតទ្វេភាគី ឬដោះស្រាយតាមយន្តការអន្តរជាតិក៏ដោយ ប្រសិនបើថៃមិនទទួលបានផលចំណេញទេ ទំនងជាបទឈប់បាញ់នេះ នឹងមិនមានប្រៀបលើការសម្រេចចិត្តរបស់ភាគីថៃប៉ុន្មានឡើយ ហើយការអនុវត្តដោយពេញលេញ ក៏មិនមានក្នុងចិត្តថៃនោះដែរ។ ជាងនេះទៀត យុត្តាធិការទាំងថ្នាក់តំបន់ក្តី និងអន្តរជាតិក្តី ប្រហែលគ្រាន់តែជាក្រដាសសមួយសន្លឹក ដែលគ្មានតម្លៃសម្រាប់ភាគីថៃប៉ុណ្ណោះនោះទេ៕
