អង្គការចលនាមាតាធម្មជាតិ បានចោទសួរទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជាថ្មី ជុំវិញការបណ្តែតបណ្តោយឱ្យទូកនេសាទថៃជាង ៣៤០គ្រឿង និងទូកនេសាទវៀតណាមជាង ១០០០គ្រឿង ចូលមកធ្វើសកម្មភាពនេសាទក្នុងដែនសមុទ្រកម្ពុជា ដោយមិនមានការទប់ស្កាត់ ដែលបញ្ហាទាំងនេះ បាននិងកំពុងបង្កឱ្យមានក្តីបារម្ភពីវិនាសកម្មជីវៈចម្រុះ និងធនធានសមុទ្រនៅពេលខាងមុខ។
នៅចន្លោះពីថ្ងៃទី១៩ដល់ថ្ងៃទី២៣ ខែកញ្ញានេះ ចលនាមាតាធម្មជាតិ បានបង្ហោះវីដេអូ និងសារខ្លីៗមួយចំនួន ជុំវិញរបាយការណ៍របស់អង្គការ EJF (Environmental Justice Foundation) ដែលបានរកឃើញទូកនេសាទថៃចំនួន ៣៤៦គ្រឿង ដែលមិនបានរាប់បញ្ចូលទូកនេសាទដែលមិនភ្ជាប់ប្រព័ន្ធ AIS ដែលប្រាប់ពីអត្តសញ្ញាណទូកនៅឡើយ និងទូកនេសាទវៀតណាមជាង ១០០០គ្រឿង បាននិងកំពុងធ្វើសកម្មភាពយ៉ាងសកម្មក្នុងដែនសមុទ្រកម្ពុជា ដោយគ្មានប្រតិកម្មអ្វីទាំងអស់ពីអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ។
ក្នុងវីដូអូដែលមានរយៈពេលជាង ៣នាទី អង្គការចលនាមាតាធម្មជាតិបានលើកឡើងទៀតថា៖ «យើងមិនដឹងទេថាតើមានរឿងអ្វីនៅពីក្រោយបញ្ហានេះ បានជារដ្ឋាភិបាលមិនអើពើ ឬមួយរដ្ឋាភិបាលមិនបានរកឃើញពីទូកទាំងនេះ ខណៈពេលដែលបរទេសកំពុងឈ្លានពាន និងជញ្ជក់ធនធានសមុទ្ររបស់យើងជារៀងរាល់ថ្ងៃ»។
សំណួររបស់ចលនាមាតាធម្មជាតិនៅបន្តចោទសួរទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដដែលថា តើការនេសាទទាំងនេះ ស្របច្បាប់ ឬខុសច្បាប់? ប្រសិនបើស្របច្បាប់ តើមានកិច្ចព្រមព្រៀងអ្វីខ្លះ? ប្រសិនបើខុសច្បាប់ ហេតុអ្វីបានជាមិនមានវិធានការម៉ឺងម៉ាត់ដើម្បីការពារដែនសមុទ្រ និងអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា?
អង្គការនេះ បានគូសបញ្ជាក់ទៀតថា៖ «១វិនាទីដែលយើងមិននិយាយអំពីការបំផ្លិចបំផ្លាញធនធានសមុទ្ររបស់យើង មហន្តរាយនឹងមានដល់ពលរដ្ឋរបស់យើងជាក់មិនខាន[…] កម្សោយក្នុងការអនុវត្តច្បាប់របស់អាជ្ញាធរកម្ពុជា រួមនិងអំពើពុករលួយជាប្រព័ន្ធ បាននិងកំពុងបំផ្លិចបំផ្លាញធនធានសមុទ្រខ្មែរយ៉ាងសម្បើម។ ប្រសិនបើមិននិយាយគ្នាពេលនេះ ចូលរួមទាមទារយុត្តិធម៌ជូនដែនសមុទ្រយើងពេលនេះ នោះធនធានសមុទ្ររបស់យើងដែលកំពុងរុំព័ទ្ធដោយអំពើពុករលួយ និងភាពអសមត្ថភាពរបស់អាជ្ញាធរ នឹងមិនសេសសល់សម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយឡើយ»។
កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ ចលនាមាតាធម្មជាតិ ធ្លាប់បានបង្ហាញនូវវីដេអូឯកសារម្តងរួចមកហើយ ជុំវិញករណីទូកវៀតណាមជាង ១០០០គ្រឿង (១០៦៦គ្រឿង) បានឆ្លងដែននេសាទក្នុងសមុទ្រកម្ពុជា នៅខេត្តព្រះសីហនុ កំពត និងកែប ហើយទិន្នន័យទូកទាំងនេះ ពួកគេទទួលបានពីប្រព័ន្ធ AIS មានភ្ជាប់ជាមួយទូកនីមួយៗ ដែលបានបញ្ជាក់ពីទង់ជាតិ ទំហំ ប្រភេទ និងទីតាំងនៃកប៉ាល់ ផងដែរ។ ទូកនេសាទវៀតណាមទាំងនោះ ភាគច្រើនប្រើប្រាស់អួន – មានអួនអូសជាគូរ អួនអូសមានភ្ជាប់អគ្គិសនី និងអួនប្រភេទផ្សេងទៀត ឆ្លងកាត់បាតសមុទ្រកម្ពុជា ដែលមានសមត្ថភាពអាចទាញយក និងសម្លាប់ត្រីគ្រប់ទំហំ គ្រប់ប្រភេទ ធ្វើឲ្យរហែកថ្មប៉ប្រះទឹក បំផ្លាញស្មៅសមុទ្រ ហើយប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីទាំងមូលនឹងត្រូវបានបំផ្លាញក្នុងរយៈដ៏ខ្លី។
អង្គការដែលធ្វើការផ្នែកបរិស្ថាននេះ ក៏ធ្លាប់បានលើកឡើងកាលពីចុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥ដែរថា ជនជាតិវៀតណាម តាមរយៈការចូលនេសាទក្នុងដែនសមុទ្រកម្ពុជាដោយខុសច្បាប់នេះ បានជួយស្រូបទាញកំណើនឧស្សាហកម្មគ្រឿងសមុទ្ររបស់ខ្លួន កើនដល់ ១០ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ពីប្រទេសបញ្ជាទិញនានាក្នុងពិភពលោក។
តំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលតុលាការរំលាយ លោក អ៊ុំ សំអាន យល់ឃើញថា ការដែលទូកនេសាទថៃ និងវៀតណាម ចូលមកធ្វើសកម្មភាពនេសាទដោយសេរីនៅក្នុងដែនសមុទ្រកម្ពុជា អាចដោយសារតែការប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយរបស់មន្ត្រីខ្មែរ ដែលយកលុយពីទូកនេសាទទាំងនោះ និងការមិនអនុវត្តច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍។ ករណីនេះ លោកបានជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាល ត្រូវរឹតបន្តឹងការអនុវត្តច្បាប់អន្តោប្រវេសន៍ឱ្យបានតឹងរឹង និងលុបបំបាត់អំពើពុករលួយ ដោយត្រូវហ៊ានវះកាត់សាច់ស្អុយ ឬមន្ត្រីដែលពុករលួយចេញ ទើបអាចការពារធនធានសមុទ្ររបស់ខ្មែរបាន។
លោកថា៖ «តាមពិតខ្មែរយើងមាននាវាប្រដេញមួយចំនួន ដែលល្បាតនៅដែនសមុទ្រនោះ បើសិនជាគាត់ចង់ចាប់ គឺចាប់បានភ្លាម ព្រោះប្រសិនជាទូកណាមិនបង់លុយ គឺគេចាប់បានភ្លាមតើ។ យើងមើលមើរ គាត់តឹងរឹងចំពោះទូកនេសាទខ្មែរយើង ក៏ប៉ុន្តែបែរជាធូររលុងចំពោះទូកនេសាទរបស់ជនជាតិវៀតណាម ជនជាតិថៃទៅវិញ ដោយសារពួកគាត់ទទួលសំណូក ពីទូកនេសាទរបស់ជនជាតិថៃ និងជនជាតិវៀតណាមទាំងអស់នោះ។ ដូច្នេះជាសរុបមក រដ្ឋាភិបាលត្រូវហ៊ានអាកាត់សាច់ស្អុយចេញ គឺត្រូវធ្វើម៉េចចាប់មន្ត្រីដែលគប់គិតឱ្យមានបទល្មើសនេសាទពីសំណាក់ជនជាតិវៀតណាម ជនជាតិថៃហ្នឹង យកទៅដាក់ពន្ធនាគារ ហើយនិងដកតំណែងពួកគេផងដែរ អាហ្នឹងជាការព្រមានដល់មន្ត្រីដទៃទៀត កុំឱ្យហ៊ានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយរបៀបហ្នឹង»។
បើតាមលោក អ៊ុំ សំអាន ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅតែបណ្តែតបណ្តោយឱ្យទូកនេសាទថៃ និងវៀតណាម ចូលមកនេសាទក្នុងដែនសមុទ្រកម្ពុជាដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់បែបនេះទៀត នឹងធ្វើឱ្យមច្ចាជាតិ ឬធនធានសមុទ្រនៅកម្ពុជា រងនូវការបាត់បង់ធ្ងន់ធ្ងរ ប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរបស់ប្រជានេសាទខ្មែរ និងប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិផងដែរ។
វីអូឌី មិនអាចស្វែងរកការបញ្ជាក់ពីរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងការពារជាតិ និងជាប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិសន្តិសុខលម្ហសមុទ្រ លោក ទៀ សីហា និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងការពារជាតិ លោក ឈុំ សុជាតិ បានទេនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះ។
ចំណែក អ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថានកម្ពុជា លោក ខ្វៃ អាទិត្យា បានឆ្លើយតបតាមប្រព័ន្ធតេឡេក្រាមថា លោកមិនបានទទួលព័ត៌មានដូចការលើកឡើងរបស់អង្គការចលនាមាតាធម្មជាតិនោះទេ។
តែយ៉ាងណា លោកថា ក្រសួងមានផែនការការពារទប់ស្កាត់បទល្មើសធនធានធម្មជាតិ ដោយធ្វើការអនុវត្តច្បាប់ ១០០% ប្រសិនបើរកឃើញ។ លោកបន្ថែមថា កម្ពុជាកំពុងចូលរួមជាមួយសហគមន៍អន្តរជាតិ ចូលជារដ្ឋភាគី The Sea treaty ដើម្បីឆ្ពៅះទៅការចូលរួមចំណែកការពារធនធានជីវៈចម្រុះសមុទ្រនៅក្រៅដែនក្របខណ្ឌជាតិ។
លោកបានបញ្ជាក់ក្នុងសំណេរដើមថា៖ «ការពង្រឹងកិច្ចសហការពីសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធ រួមទាំងអ្នកច្បាប់ និងអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ ធ្វើការគ្រប់គ្រងធនធានជីវៈចម្រុះ ការពារ និងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ នៅតាមតំបន់ការពារ ទប់ស្កាត់ការបំពុលទឹក ដី និងខ្យល់ ការលើកកម្ពស់ជីវភាពសហគមន៍ ដើម្បីចូលរួមការពារព្រៃឈើ សត្វព្រៃ ចីវៈចម្រុះ»។
ក្នុងពិធីបើកសន្និសីទរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីមហាសមុទ្រលើកទី២ (UNOC3) នៅទីក្រុងនីស ប្រទេសបារាំង កាលពីថ្ងៃទី០៩ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៥ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត ក៏ធ្លាប់បានថ្លែងពីសារសំខាន់នៃមហាសមុទ្រចំពោះសុខុមាលភាព និងភាពរុងរឿងនៃមនុស្សជំនាន់ក្រោយ និងលើកឡើងពីក្តីបារម្ភចំពោះការគំរាមកំហែងនានា ដល់មហាសមុទ្រ ក្នុងនោះមានទាំងការថយចុះយ៉ាងលឿននូវជីវចម្រុះក្នុងសមុទ្រ និងការប្រើប្រាស់ធនធានសមុទ្រជ្រុលហួសកម្រិត។
លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា៖ «បញ្ហាប្រឈមទាំងនេះ ទាមទារឱ្យមានសកម្មភាពជាបន្ទាន់ និងម៉ឺងម៉ាត់ ព្រមទាំងកិច្ចសហការដែលឥតងាករេ។ នេះគឺជាពេលវេលាដែលយើងត្រូវធ្វើសកម្មភាពរួមគ្នា! កម្ពុជាប្តេជ្ញាពង្រឹងសមត្ថភាពជាតិរបស់ខ្លួន ក្នុងការការពារមហាសមុទ្រ កម្ពុជាបានពង្រីកតំបន់ការពារក្នុងដែនសមុទ្ររបស់ខ្លួន បានពង្រឹងបទប្បញត្តិស្តីពីការគ្រប់គ្រងការនេសាទប្រកដោយចីរភាព និងបានបង្កើននូវគំនិតផ្តួចផ្តើមថ្នាក់ជាតិ ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងការបំពុលសមុទ្រ»។
បើយោងតាមច្បាប់ស្ដីពីជលផល សកម្មភាពទាំងនេះសុទ្ធតែជាអំពើខុសច្បាប់ ដែលនាំឱ្យមានការបំផ្លិចបំផ្លាញធនធានសមុទ្រជាខ្លាំង។ ចលនាមាតាធម្មជាតិ បានព្រមានពីមហន្តរាយនៃធនធានសមុទ្រក្នុងដែនសមុទ្រកម្ពុជា ក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីខាងមុខនេះ ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាល មិនទប់ស្កាត់ជាបន្ទាន់ និងប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាពទេនោះ៕
