ក្រុមគណបក្សប្រឆាំងនៅក្រៅប្រទេស ហាក់បានគាស់រំលើងរឿង លោក ហ៊ុន សែន ដោយថា មិនស្មោះត្រង់ចំពោះអតីតព្រះមហាក្សត្រ ជុំវិញការប្តេជ្ញាចិត្ត ការពារបូរណភាពទឹកដី តបតាមកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលធ្វើឱ្យវៀតណាម សម្រេចមហិច្ឆតាលេបទឹកដីខ្មែរ រហូតបច្ចុប្បន្ន។
ការរំឮកនេះ ចំពេលខួប៣៤ឆ្នាំនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពក្រុងប៉ារីស ដែលត្រូវគេមើលឃើញថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ជាអាវក្រោះសម្រាប់ការពារទឺកដីខ្មែរដ៏មានប្រសិទ្ធភាព តែលោក ហ៊ុន សែន ព្យាយាមកប់ចោល ព្រោះតែខ្លាចបាត់អំណាច បើទោះជាត្រូវកាត់ទឹកដីឱ្យប្រទេសជិតខាងក្តី។
បើតាមខ្លឹមសារសំខាន់ៗនៃកិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១ ដែលមានប្រទេសចំនួន១៨ ជាសាក្សី រួមមាន ប្រទេសបារាំង និងឥណ្ឌូនេស៊ី ជាសហប្រធាន គឺបង្កើតឡើងដើម្បីផ្សះផ្សាជាតិ ការពារបូរណភាពទឹកដីខ្មែរ រៀបចំការបោះឆ្នោតសេរីត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌។
ជុំវិញរឿងនេះ តំណាងរាស្រ្តគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោក អ៊ុំ សំអាន រំឮកថាលោក ហ៊ុន សែន បានរំលោភបំពានកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីសយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ដោយគំរាមរំលាយរបបរាជានិយម បើព្រះមហាក្សត្រមិនឡាយព្រះហស្តលេខាលើសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមឆ្នាំ២០០៥ ដែលយកតាមសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនខុសច្បាប់ឆ្នាំ១៩៨៥ សម័យវៀតណាមត្រួតត្រាកម្ពុជា។
ក្នុងន័យនេះ លោកថា លោក ហ៊ុន សែន បានកាត់ទឹកដីខ្មែរឱ្យទៅវៀតណាម ដើម្បីសងគុណវៀតណាមដែលបានលើកបន្តុបគាត់ តាំងពីទសវត្សរ៍ទី៨០មក ធ្វើឱ្យពលរដ្ឋខ្មែរនៅតាមព្រំដែនបាត់បង់ដីស្រែចម្ការ រួមទាំងកោះត្រល់ និងចង្កោមកោះក្រចកសេះជាដើម។
លោកថា៖ «បើសិនជាត្រកូលហ៊ុន នៅតែបន្តកាន់អំណាចតទៅទៀត គឺនឹងបន្តកាត់ទឹកដីខ្មែរយើងសងគុណវៀតណាម ដែលវៀតណាមលើកបន្តុបឱ្យ លោក ហ៊ុន សែន កាន់អំណាចតាំងពីទសវត្សរ៍ទី៨០ហ្នឹងបន្តទៀត។ អ៊ីចឹងធ្វើឲ្យទឹកដីខ្មែរយើងបាត់បង់បន្ថែមទៀត ហើយមួយទៀត នឹងកាត់ទឹកដីខ្មែរយើងទៅឲ្យថៃ ដើម្បីដូរយកសន្តិភាពនៃអំណាចផងដែរ។ ដូច្នេះបើ យើងមិនផ្លាស់ប្ដូរត្រកូលហ៊ុនចេញ ពីការដឹកនាំប្រទេសនោះទេ កម្ពុជាយើងនឹងក្លាយទៅជាកម្ពុជាក្រោមទី២។ ប្រទេសថៃ និងប្រទេសវៀតណាម និងចែកប្រទេសកម្ពុជា ដូចជាពីរចម្រៀក គឺខាងលិចទន្លេមេគង្គថៃយកទៅខាងកើត ទន្លេមេគង្គវៀតណាមយកទៅ»។
អំឡុងឆ្នាំ២០០៥ លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់គំរាមចំៗថា នឹងប្តូររបបរាជានិយមទៅជាសាធារណរដ្ឋ បើព្រះមហាក្សត្រមិនព្រមឡាយព្រះហស្ថលេខា លើសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនខុសច្បាប់ ដែលគូសវាសដោយវៀតណាមនៅឆ្នាំ១៩៨៥ ឱ្យរស់ឡើងវិញ ដែលគេចាត់ទុកថាជាសន្ធិសញ្ញាខុសច្បាប់ ផ្ទុយនឹងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលតម្រូវឱ្យមោឃភាពចោល។
លោកថា៖ «ខ្ញុំនិយាយជាមួយសម្តេចក្រុមព្រះហើយ ខ្ញុំថាព្រះអង្គ និយាយប្រាប់ឯកឧត្តម ស៊ុន ចាន់ថុល កុល ផែង ស៊ីសុវត្ថិ សន្ថារ៉ា នៅលើយន្តហោះ ហើយខ្ញុំប្រាប់សម្តេចក្រុមព្រះ ពេលដែលជួបតាមទូរសព្ទថា ព្រះអង្គបើលើកនេះវាពិបាកស៊ីញ៉េ ត្រូវពិនិត្យឡើងវិញ យើងគួរទុករាជានិយម ឬធ្វើសាធារណរដ្ឋឱ្យវាមានប្រធានាធិបតី»។
ក្រោយពីលោក ហ៊ុន សែន គំរាមព្រះមហាក្សត្របានជោគជ័យ គណបក្សប្រឆាំងដែលមានអាសនៈប្រហាក់ប្រហែលនឹងបក្សកាន់អំណាចដែរ គឺបក្សសង្រ្គោះជាតិ ត្រូវបានរំលាយចេញពីឆាកនយោបាយនៅឆ្នាំ២០១៧ ដែលធ្វើឱ្យប្រទេសវៀតណាមសម្រេចមហិច្ឆតាកំណត់ខ្សែបន្ទាត់ព្រំដែនជិត១០០ភាគរយ ទាំងខ្មែរមានជម្លោះផ្ទៃក្នុងជាតិ។
បន្ថែមពីនេះ អ្នកដែលរិះគន់បញ្ហាព្រំដែននេះ ត្រូវចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ មានតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំង លោក អ៊ុំ សំអាន លោក ហុង សុខហួរ និងអតីតសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃ្លាំមើលកម្ពុជា លោក រ៉ុង ឈុន ជាដើម។
យ៉ាងណា ចំពេលខួប៣៤ឆ្នាំ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីសនេះ លោក ហ៊ុន សែន លោកបានរំឮកលើហ្វេសប៊ុកលោកដែរថា មុននឹងឈានទៅមានកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស គឺលោកបានពិភាក្សាដំបូងជាមួយអតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ សម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ ក្នុងឆ្នាំ១៩៨៧ នៅប្រទេសបារាំង។
លោកថា ការចរចាពេលនោះ មានសេចក្តីប្រកាសរួម ដែលហៅថាជំនួបចរចា សីហនុ-ហ៊ុន សែន តែលោកថាទោះមានកិច្ចព្រមព្រៀងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១ ពិតមែន ប៉ុន្តែសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជា នៅបន្តដែលបង្កដោយភាគីប៉ុលពត។
ក្នុងន័យនេះ លោកថា ក្រោមនយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ របស់លោកទៅវិញទេ ដែលបានបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលទាំងស្រុង នៅឆ្នាំ១៩៩៨ ដែលកម្ពុជាបានស្គាល់នូវសន្តិភាពពេញលេញ និងសម្បូរសប្បាយរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។
ប៉ុន្តែអ្នកនយោបាយជំទាស់ លោក អ៊ុំ សំអាន យល់ថា នយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ លោក ហ៊ុន សែន ធ្វើឱ្យខ្មែរបែកបាក់ តាមរយៈការរំលាយបក្សសង្គ្រោះជាតិ ចាប់មន្រ្តីបក្សប្រឆាំង សកម្មជនសង្គម ដាក់ពន្ធនាគារតាមទំនើងចិត្ត ដែលលោកថាជាគ្រោះថ្នាក់ដល់ពលរដ្ឋតជំនាន់ រួមទាំងបូរណភាពទឹកដីខ្មែរ។
លោកថា៖ «នយោបាយឈ្នះៗរបស់លោក ហ៊ុន សែន ហ្នឹងគឺវៀតណាមជាអ្នកឈ្នះ ហើយក្រុមបក្ខពួកលោក ហ៊ុន សែន ជាអ្នកឈ្នះ ប៉ុន្តែអ្នកដែលចាញ់ គឺប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ហើយអ្នកដែលចាញ់គឺកម្ពុជាដែលបាត់បង់ទឹកដី ដោយសារតែ លោក ហ៊ុន សែន កាត់ទឹកដីខ្មែរយើងទៅឱ្យវៀតណាម។ ដូច្នេះឈ្នះសម្រាប់តែក្រុមគ្រួសារត្រកូលហ៊ុនតែប៉ុណ្ណោះឯង មិនមែនឈ្នះសម្រាប់ខ្មែរទូទាំងប្រទេសនោះទេ។ ឃើញលោក ហ៊ុន សែន ព្យាយាមកម្ទេចបក្សប្រឆាំងសង្គមស៊ីវិល សកម្មជនបរិស្ថាន កម្ទេចគេដើម្បីឈ្នះតែខ្លួនឯង»។
នៅថ្ងៃខួបនេះដែរ គណបក្សកម្លាំងជាតិវិញ ក៏បានប្រារព្ធទិវាខួប៣៤ឆ្នាំ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស នៅស្នាក់ការរបស់ខ្លួន ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ គោរពសិទ្ធិមនុស្ស ផ្សះផ្សាជាតិឡើងវិញស្របតាមស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងក្រុងប៉ារីស។
ទីប្រឹក្សាគណបក្សកម្លាំងជាតិ លោក រ៉ុង ឈុន និយាយក្នុងពិធីនោះថា បើខ្មែរបែកបាក់ជាឱកាសបរទេសឈ្លានពានដីខ្មែរ។
លោកថា៖ «ពលរដ្ឋខ្មែរទាំងអស់ យើងត្រូវតម្កល់នូវស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀង២៣តុលានេះ។ហើយសុំឲ្យខ្មែរយើងត្រូវតែមានការឯកភាព! ឯកភាព សាមគ្គីភាព ដើម្បីខ្មែរយើងខ្លាំង បើសិនជាយើងបែកបាក់ យើងគ្មានការឯកភាព យើងនឹងជួបបញ្ហាប្រឈមធ្វើឲ្យប្រទេសជិតខាងគេមើលស្រាលមកលើកម្ពុជាយើង ចឹងដើម្បីខ្មែរទាល់តែខ្មែរសាមគ្គីហើយខ្មែរឯកភាពគ្នា»។
ដោយឡែក ស្ថានទូតបារាំងនៅកម្ពុជាវិញ រំឭកថា កាលពី៣៤ឆ្នាំមុន កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស៍ត្រូវបានចុះហត្ថលេខា ដែលកិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានបិទបញ្ចប់ជម្លោះដែលកើតមានជាច្រើនឆ្នាំ ហើយបានបើកផ្លូវទៅកាន់ការវិលត្រលប់មកវិញនៃសន្តិភាព និងការកសាងប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ។
ប្រភពថា ប្រទេសបារាំងដែលបានស្វាគមន៍ និងធ្វើជាសហប្រធានសន្និសីទដែលនាំទៅដល់ការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ គូសបញ្ជាក់សារជាថ្មីនូវការប្រកាន់ខ្ជាប់យ៉ាងពេញលេញនូវមរតកនៃគោលការណ៍នានា នៃកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស៍ ដែលចារឹកក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃប្រទេសកម្ពុជា។ គោលការណ៍ទាំងនេះ នៅតែជាតម្លៃសំខាន់សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍប្រកប ដោយស្ថិរភាព ចីរភាព និងដែលគោរពសិទ្ធិ និងសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន។
រីឯ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូដឹកនាំដោយ លោក សម រង្ស៊ី ក៏បានប្រកាសជាផ្លូវការនូវរដ្ឋាភិបាលក្រៅប្រទេសឈ្មោះ «រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឯករាជ្យ ២៣តុលា»។
តាមរយៈសេចក្តីថ្លែងការណ៍កម្រាស់២ទំព័រ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិតស៊ូ កត់សម្គាល់ថា របបលោក ហ៊ុន សែន បានបំផ្លាញឬសគល់នៃលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ហើយបំផ្លាញការធានាពីអន្តរជាតិក្នុងការការពារអធិបតេយ្យភាពជាតិ និងបូរណភាពទឹកដីកម្ពុជា។
ជាងនេះទៀត រយៈពេល២ទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ កម្ពុជាបានក្លាយទៅជារដ្ឋម៉ាហ្វីយ៉ា ជាពិសេស ក្នុងរយៈពេល៥ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ មានការរីកដុះដាលយ៉ាងខ្លាំងនូវសកម្មភាពឆបោកតាមប្រព័ន្ធអនឡាញ ទាក់ទងបណ្តាញឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែន ក្រោមការការពារពីរដ្ឋអំណាចថែមទៀត។
ក្នុងន័យនេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឯករាជ្យ២៣តុលា នឹងធ្វើឲ្យស្មារតីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស៍ រស់ឡើងវិញដើម្បីកសាងស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យ ធានានីតិរដ្ឋពិតប្រាកដ និងប្រគល់សងអំណាចជូនប្រជារាស្ត្រខ្មែរវិញ ដែលជាម្ចាស់ទឹកម្ចាស់ដីតែមួយគត់។
ការបោះបង្គោលព្រំដែនជាមួយវៀតណាម នាសម័យលោក ហ៊ុន សែន គ្រប់គ្រងបានធ្វើឡើងចាប់ពីដើមឆ្នាំ២០0៦ ពោលគឺតាមសន្ធិសញ្ញាបំពេញបន្ថែមឆ្នាំ២០០៥លេចជារូបរាង។
ចាប់ពីពេលនោះ លោក ហ៊ុន សែន រងការរិះគន់ថា ធ្វើឱ្យរបូតចង្កោមកោះក្រចកសេះ កោះត្រល់ រួមទាំងដែនដីគោកច្រើនទៀតតាមព្រំដែន ធ្លាក់ក្នុងដៃវៀតណាមគ្រប់គ្រង តាមរយៈសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនខុសច្បាប់ឆ្នាំ២០០៥នេះ ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា មាត្រា៥៥ ចែងថា សន្ធិសញ្ញា និងកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងឡាយណា ដែលមិនស្របនឹងឯករាជ្យអធិបតេយ្យ បូរណភាពទឹកដី អព្យាក្រឹតភាព និងឯកភាពជាតិរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ត្រូវលុបចោល។
មាត្រា៤៤០ នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ចែងថា បទប្រគល់ឱ្យរដ្ឋបរទេសនូវដែនដីជាតិទាំងស្រុង ឬមួយផ្នែក ជាអំពើក្បត់ជាតិ ត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារអស់មួយជិវិត៕
