អ្នកតាមដានមួយចំនួន បានរំលេចពីភាពស្អាតស្អំរបស់ លោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ទៅនឹងការខំប្រឹងប្រែងរបស់ប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ ដែលបានជួយអន្តរាគមន៍ឱ្យមានបទឈប់បាញ់ រវាងកម្ពុជា-ថៃ ជុំវិញជម្លោះព្រំដែន ខណៈលោក កឹម សុខា ត្រូវតុលាការដកសិទ្ធិធ្វើនយោបាយជិត១០ឆ្នាំ ក្រោមបណ្តឹងបក្សកាន់អំណាច ដែលចោទប្រកាន់អាមេរិក។
លោក កឹម សុខា ត្រូវសមត្ថកិច្ចប្រដាប់ដោយអាវុធឆ្មក់ចូលចាប់ខ្លួនទាំងយប់ កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ ដែលលោក ហ៊ុន សែន ពេលនោះទម្លាយថា លោកជាអ្នកបញ្ជាឱ្យចាប់ខ្លួន ដោយចោទថា មេបក្សប្រឆាំងរូបនេះគប់គិតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល។
ប្រមាណជា៣ខែក្រោយមក គណបក្សសង្គ្រោះជាតិរបស់លោក ដែលមានអាសនៈក្នុងសភា និងឃុំសង្កាត់ប្រហាក់ប្រហែលនឹងគណបក្សកាន់អំណាចដែរនោះ ត្រូវបានគេរឹបអូសយកអាសនៈទាំងអស់ ទៅចែកឱ្យគណបក្សផ្សេង ដែលពលរដ្ឋមិនបានបោះឆ្នោតផ្តល់ទំនុកចិត្ត។
យ៉ាងណា ក្រុមអ្នកនយោបាយប្រឆាំង និងមេធាវីការពារក្តី បានរំលេចភាពស្អាតស្អំ លោក កឹម សុខា ដោយប្រឆាំងនឹងបទចោទនេះជាថ្មី ក្រោយប្រធាធិបតីសហរដ្ឋមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ កាលពីថ្ងៃទី២៦ខែតុលានេះ បានចុះហត្ថលេខា ធ្វើជាសាក្សីក្នុងនាមជាប្រទេសមហាអំណាចលោកសេរី លើសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមលើបទឈប់បាញ់ កម្ពុជា ថៃ ក្រោមយន្តការអាស៊ាន នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។
សហមេធាវីការពារក្តីមួយរូប គឺលោក ផែង ហេង ឱ្យវីអូឌីដឹងនៅថ្ងៃទី២៧ខែតុលានេះថា រឿងក្តីលោក កឹម សុខា តាមរយៈប្រធានាធិបតីលោក ដូណាល់ ត្រាំ ផ្ញើមកមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច លោក ហ៊ុន សែន និងថ្មីៗនេះ ផ្ញើមកនាយករដ្ឋមន្ត្រីអាណត្តីថ្មី លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ជុំវិញឥរិយាបទអាមេរិកដែលខំប្រឹងជួយ ដើម្បីបញ្ចប់ជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន បញ្ជាក់ថា អាមេរិកជាមិត្តកម្ពុជាពិតប្រាកដ មិនមែនជាមិត្តទាញចំណេញពីលើកម្ពុជា ហើយក៏មិនមែនជាមិត្តប៉ុនប៉ងផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដោយប្រើលោក កឹម សុខា ជាឈ្នាន់ដូចការចោទប្រកាន់នោះទេ។
ជ្រុងមួយទៀត លោកថា ក៏មិនមែនបុគ្គលចង់ឡើងទៅកាន់អំណាច តាមរយៈហិង្សាដែរ តែផ្ទុយទៅវិញលោកថា ជាបុគ្គលចង់ប្រកួតអំណាចតាមយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ ឬតាមគោលនយោបាយ ដោយមិនយកខ្មែរណាធ្វើជាសត្រូវ។ ដែលការណ៍នេះ លោកថា បក្សកាន់អំណាចចាំបាច់វិលទៅរកការផ្សះផ្សាជាតិ ដើម្បីស្តារមុខមាត់ប្រទេស តាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងបំណងអន្តរជាតិ។
លោកថា៖ «ចឹងខ្ញុំយល់ថា ការចោទប្រកាន់មកលើឯកឧត្ដម កឹម សុខា ហើយរំលាយគណបក្សរបស់ឯកឧត្ដម កឹម សុខា ជាគណបក្សជំទាស់តែមួយគត់នៅកម្ពុជា មិនឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីការដឹកនាំបែបប្រជាធិបតេយ្យ និងការប្រកួតប្រជែងបែបគោលនយោបាយទេ និយាយមួយផ្នែកទៀតចំពោះទស្សនៈនយោបាយខ្ញុំយល់ថា ឯកឧត្ដម កឹម សុខា មិនមានបទល្មើសដូចការចោទប្រកាន់ ហើយរដ្ឋាភិបាលគួរតែរកវិធីដើម្បីងាកទៅរកការផ្សះផ្សាជាតិ និងរួបរួមជាតិឱ្យបាន»។
ក្នុងពិធីចុះហត្ថលេខាលើឯកសារសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនៅទីក្រុងកូឡាឡាំពួ ដែលមានការចូលរួមធ្វើជាសាក្សីដោយប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក Donald J. Trump និងលោក អាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីម(Anwar Ibrahim) នាយករដ្ឋមន្ត្រីម៉ាឡេស៊ី នៅថ្ងៃទី២៦ខែតុលានោះ នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា ក៏បានឡើងថ្លែងអំណរគុណ ដល់មេដឹកនំាអាស៊ានប្តូរវេន លោក អាន់វ៉ា អ៊ីប្រាហ៊ីម និងលោក ដូណាល់ ត្រាំ ផងដែលថា បានខំប្រឹងប្រែង រហូតមានពិធីចុះហត្ថលេខាលើឯកសារនៃសេចក្តីថ្លៃងការណ៍រួមនេះផងដែរ។
មន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក ហ៊ីង សុខសាន្ត ចាត់ទុកការខំប្រឹងប្រែងរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ រហូតមានការឈប់បាញ់ ខណៈដែលថៃមិនគោរពសូម្បីអាស៊ាន និងក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិផងនោះ បញ្ជាក់ថា សហរដ្ឋអាមេរិក មិនមែនជាសភាវៈអាក្រក់ដូចគណបក្សកាន់អំណាចចោទប្រកាន់ថា សហរដ្ឋអាមេរិកនៅពីក្រោយក្រុមប្រឆាំង ហើយប៉ុនប៉ងធ្វើបដិវត្តពណ៌ចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះទេ។
ក្នុងន័យនេះ លោកគូសបញ្ជាក់ថា ជម្រើសដោះលែង លោក កឹម សុខា គឺជាការលាងជម្រះការចោទប្រកាន់ខុសលើសហរដ្ឋអាមេរិក និងទី២ជាដឹងគុណអាមេរិកដែលបានជួយឱ្យមានបទឈប់បាញ់ ដោយលោកគូសបញ្ជាក់ថា មានតែសហរដ្ឋអាមេរិកទេដែលអាចទប់ថៃ ឱ្យឈប់បាញ់បាន ខណៈថៃមិនគោរពសូម្បីយន្តការអាស៊ាន និងការអំពាវនាវពីក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ។
លោកថា៖ «បើយើងមើលឃើញថា អ្វីដែលសហរដ្ឋអាមេរិកពុំមែនជាសភាវៈអាក្រក់ដូចការចោទប្រកាន់ពីមុនរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក៏ដូចជាគណបក្សកាន់អំណាច ចឹងអ្វីដែលចោទប្រកាន់ លោក កឹមសុខា នោះក៏វាខុសស្រឡះដែរ។ ចឹងជាការលុបលាងកំហុសទី១។ ទី២ ដើម្បីបង្ហាញថា ជាការដឹងគុណឬជាការថ្លែងអំណរគុណដល់សហរដ្ឋអាមេរិក ពិសេសលោកប្រធានាធិបតី ដូណាល់ ត្រាំ ផងនោះ ចឹងគឺអត់មានជម្រើសអីក្រៅពីដោះលែង លោក កឹម សុខា ដែលគាត់ជាមនុស្សស្អាតស្អំ ដូចសហរដ្ឋអាមេរិកដែរ ព្រោះសហរដ្ឋអាមេរិក គឺជាប្រទេសមួយស្អាតស្អំ ដែលពុំដូចការចោទប្រកាន់របស់រដ្ឋាភិបាល ក៏ដូចជាបក្សកាន់អំណាច កន្លងមក ដែលមើលក្នុងក្រសែភ្នែកថា ជាសភាវៈអាក្រក់នោះ។ ឥឡូវសហរដ្ឋអាមេរិកអត់មានកំហុសទេល្អ។ ហើយជួយកម្ពុជា ដូច្នេះលោក កឹម សុខា ក៏ដូច្នេះដែរ អត់មានកំហុសទេ។ ហើយបើលែង លោក កឹម សុខា គឺនឹងទទួលបានការជួយពីសហរដ្ឋអាមេរិកបន្ថែមទៀត ព្រោះកន្លងមកយើងដឹងហើយ ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា ពីរបីនាក់ ចុងក្រោយនេះ តែងតែថ្លែងក្ដែងៗថា ពេលដែលដោះលែង លោក កឹម សុខា នឹងទទួលបានផលប្រយោជន៍ច្រើនទៀត សម្រាប់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា»។
លើសពីនេះ លោក អ៊ុំ សំអាន តំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រឆាំងម្នាក់ទៀត ចាត់ទុកទង្វើសហរដ្ឋអាមេរិកតាមរយៈប្រធានាធិបតី ត្រាំ នេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងអាមេរិកគ្មានចេតនានៅពីក្រោយ លោក កឹម សុខា ដើម្បីចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដូចដែលលោក ហ៊ុន សែន ចោទនោះទេ។
សម្រាប់ លោក អ៊ុំ សំអាន បើមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចពិតជាដឹងគុណអាមេរិក ដែលបានជួយអន្តរាគមន៍ឱ្យមានបទឈប់បាញ់នេះ មេដឹកនាំត្រូវដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយទាំងអស់នៅកម្ពុជា រួមទាំងសកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស មានកញ្ញា សេង ធារី ជាដើមឱ្យមានសេរីភាព និងបើកលំហប្រជាធិបតេយ្យ ឱ្យមានការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ឡើងវិញ។
លោកថា៖ «បើសិនជាអាមេរិកគប់គិតជាមួយ លោក កឹម សុខា ដើម្បីផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល រឿងអីអាមេរិកទៅជួយកម្ពុជាឲ្យមានបទឈប់បាញ់ ឲ្យមានសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមពីម្សិលមិញ សហរដ្ឋអាមេរិកមិនទៅជួយទេ មានតែធ្វើម៉េចឲ្យមានសង្គ្រាមបន្ថែមទៀត ដើម្បីទម្លាក់ត្រកូលហ៊ុនពីអំណាចអាហ្នឹងវាគួរតែអ៊ីចឹង»។
ជុំវិញបញ្ហានេះ លោកព្រមានថា បើមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាច មិនងាកទៅគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងបំណងអន្តរជាតិទាន់ពេលនេះ វិបត្តិសង្គមដែលអាចនឹងកើតឡើងនៅពេលខាងមុខ ជាការទទួលខុសត្រូវរបស់គ្រួសារហ៊ុន។
លោកថា៖ «ចឹងខ្ញុំយល់ថា បើសិនជាមិនបើកលំហប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិសេរីភាពសម្ដែងមតិ និងរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយសេរីនិងយុត្តិធម៌ទេ នឹងមានទណ្ឌកម្មបន្ថែមទៀត ពីសហគមន៍អន្តរជាតិដែលនឹងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋនឹងទទួលថ្មបាក់ ពីការកាន់អំណាចផ្ដាច់ការហ្នឹង ដែលមានទណ្ឌកម្មពីសហគមន៍អន្តរជាតិ នឹងធ្វើឲ្យជីវភាពរបស់ពួកគាត់ហ្នឹងកាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនទៅ ជំពាក់លុយធនាគារវ័ណ្ឌកអត់ការងារធ្វើទៅស្រុកគេ»។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ជា ធីរិទ្ធ មិនឆ្លើយតបទៅនឹងសំណួរវីអូឌី ដែលបានផ្ញើតាមបណ្តាញសង្គមតេឡេក្រាម គិតត្រឹមម៉ោងផ្សាយនេះ។
យ៉ាងនេះ ក្រោយមានពិធីចុះហត្ថលេខាលើសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមកម្ពុជា ថៃ ដែលមានសហរដ្ឋអាមេរិកធ្វើជាសាក្សីដឹងឮនេះ លោក ហ៊ុន សែន ប្រធានគណបក្សកាន់អំណាច បានបង្ហោះថា នេះជាការប្រមូលផលដើមរដូវនៃយុទ្ធសាស្ត្រ(ស្ងាត់តែមិនស្ងៀម)របស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត។
លោកថា៖ «ការរក្សាឲ្យបាននូវសន្តិភាពទាំងនៅផ្ទៃក្នុងប្រទេស ទាំងជាមួយប្រទេសជិតខាង គឺជាអាទិភាពកំពូលរបស់យើង»។
ចំណែក ប្រធានអង្គការប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរ លោក ស៊ឹង សែនករុណា និយាយថា ការខំប្រឹងប្រែងរបស់មេដឹកនាំអាមេរិក ជុំវិញវិធានទប់ស្កាត់បទបាញ់ជារឿងល្អមួយ តែថាមិនអាចជំរុញការកែលម្អមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចបានទេ បើអាមេរិកមិនភ្ជាប់ពិធីចុះហត្ថលេខានេះ ទៅនឹងការសង្គ្រោះប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជានោះ។
លោកថា៖ «សហគមន៍អន្តរជាតិគេច្បាស់ណាស់ថា អ្វីដែលជាការដឹកនាំរបស់មេដឹកនាំបច្ចុប្បន្ន កំពុងតែដើរផ្ទុយ និងប្រាស់ចាកអំពីច្បាប់កំពូលរបស់ប្រទេសខ្លួនផង អំពីគោលការណ៍ដឹកនាំតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ បែបជាលក្ខណៈសកល ជាលក្ខណៈអន្តរជាតិដឹងផង»។
សម្រាប់ លោក ស៊ឹង សែនករុណ ច្រើនឆ្នាំមកនេះ បន្ទាត់នយោបាយបក្សកាន់អំណាចបានប្រើប្រព័ន្ធតុលាការចោទប្រកាន់សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងគណបក្សប្រឆាំងតាមទំនើងចិត្ត ដើម្បីសម្រេចមហិច្ឆតាដឹកនាំបែបឯកបក្ស រំលោភរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងកតិការសញ្ញាអន្តរជាតិស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិនយោបាយ រហូតកម្ពុជា ត្រូវបានគេរកឃើញថា ជាទីជម្រកពួកឧក្រិដ្ឋជន។
រីឯពលរដ្ឋច្រើនលាននាក់រួមរឹតដោយវិបត្តិបំណុលទាំងអស់នេះ លោកបារម្ភថា ពលរដ្ឋនៅតែមិនហ៊ានប្រើសិទ្ធ ដើម្បីរើសមេដឹកនាំ ដែលការពារប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យទេនោះ ពលរដ្ឋនឹងជួបភាពអយុត្តិធម៌ និងរងគ្រោះពីអំពើពុករលួយធ្ងន់ជាងនេះទៅថ្ងៃអនាគត។
លោកថា៖ «បើសិនជាប្រជាពលរដ្ឋដទៃភ័យខ្លាច នៅតែមិនអាចរួមគ្នាទាមទារតវ៉ា ឬក៏ធ្វើសកម្មភាពអីឲ្យខ្លាំងក្លាបានទេ ចឹងអ្នកនយោបាយ ឬក៏ស្ថាប័នអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ហ្នឹង នឹងមិនខ្លាចញញើតនៅប្រើប្រាស់នូវអំណាចដដែលៗជិះជាន់គាបសង្កត់ នឹងប្រព្រឹត្តនូវអំពើពុករលួយកេងប្រវ័ញ្ចពីទ្រព្យសម្បត្តិជាតិនោះទេ»។
ជុំវិញបញ្ហានេះដែរ គណបក្សជាតិនិយម ដែលគេមិនសូវឮឈ្មោះ បានទាញភ្ជាប់បន្ទាត់នយោបាយដើរលើផ្លូវខុសរបស់គណបក្សកាន់អំណាច ទៅនឹងស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងបំណងអតីតព្រះមហាក្សត្រ។
បើតាមគណបក្សនោះ និយាយកាលពីថ្ងៃទី២៣ខែតុលាថា៖ «កិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព ទីក្រុងប៉ារីស២៣ តុលា ១៩៩១ ជាសន្តិភាពពិត មិនក្រឡៃប្រវត្តិសាស្ត្រ។ វាជាសន្តិភាពបញ្ចប់ការសម្លាប់ខ្មែរគ្រប់ភាគី។ ប្រភពនោះបញ្ជាក់ថា យ៉ាងនេះហើយ ទើបព្រះករុណា នរោត្តម សីហនុ ព្រះអង្គបំភ្លេចអតីតកាលដ៏ជូរចត់ យកខ្មែរគ្រប់ភាគីចូលតុចរចា ដោយមាន UN គាំទ្រពេញទំហឹង»។
សម្រាប់គណបក្សជាតិនិយម ចោទជាសំណួរថា បច្ចុប្បន្ន តើការចាប់មេបក្សជំទាស់ លោក កឹម សុខា ដាក់គុក និងរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ជាអ្វីដែលហៅថា សន្តិភាព និងផ្សះផ្សាជាតិ ដូចសម្តេចឳបានធ្វើដែរឬទេ? តែថាទង្វើនេះផ្ទុយពីស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាព និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣។
លោក កឹម សុខា ប្រធានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ត្រូវបានតុលាការទីក្រុងភ្នំពេញ ចេញសាលក្រមចុះថ្ងៃទី៣ ខែមិនា ឆ្នាំ២០២៣ ផ្តន្ទាទោស ដោយឃុំខ្លួនៅក្នុងផ្ទះ ចំនួន២៧ឆ្នាំ ខណៈសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនគាត់ ទាំងពាក់កណ្តាលអាធ្រាត្រ ឆ្លងចូលថ្ងៃទី៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧។
លោកត្រូវបានតុលាការចោទប្រកាន់ពីបទក្បត់ជាតិ ពាក់ព័ន្ធនឹងសំណុំរឿងដ៏ចម្រូងចម្រាស់ ដែលចោទថាគប់គិតជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ចង់ផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាល ដែលដឹកនាំដោយ លោក ហ៊ុន សែន។
យ៉ាងណា ភ្លាមៗ ក្រោយតុលាការប្រកាសសាលក្រមផ្តន្ទាទោស លោក កឹម សុខា សហរដ្ឋអាមេរិកតាមរយៈស្ថានទូតប្រចាំកម្ពុជា ចាត់ទុកដំណើរការច្រើនឆ្នាំ ដើម្បីបំបិទសំឡេង លោក កឹម សុខា ដោយផ្អែកលើបទសមគំនិត ប្រឌិត គឺជាបរាជ័យនៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជា។
លើសពីនេះ អាមេរិកថា ការបដិសេធសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងធ្វើនយោបាយរបស់ លោក កឹម សុខា និងអ្នកនយោបាយផ្សេងទៀត ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា បំណងអន្តរជាតិ និងវឌ្ឍនភាពកន្លងមក ដើម្បីក្លាយជាសង្គមពហុបក្សប្រកបដោយបរិយាបន្នមួយ។
អាមេរិកចង់ឃើញអាជ្ញាធរអនុញ្ញាត ឱ្យប្រជាជនកម្ពុជាទាំងអស់ ប្រើប្រាស់សិទ្ធិមនុស្សជាសាកលក្នុងការប្រមូលផ្តុំគ្នាដោយសន្តិវិធី និងសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ព្រមទាំងការចូលរួមកសាងប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដមួយ៕
