អ្នកឃ្លាំមើល ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលលុបបំបាត់និទណ្ឌភាពចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មលើអ្នកសារព័ត៌មាននៅកម្ពុជាដោយថាប្រមាណជា៣០ឆ្នាំមកនេះ អ្នកសារព័ត៌មានយ៉ាងហោចណាស់១៥នាក់ ត្រូវបានសម្លាប់ រីឯការស៊ើបអង្កេតប្រកបដោយការជឿជាក់ ដើម្បីនាំជនដៃដល់មកកាត់ទោសមិនត្រូវបានធ្វើឡើងនោះទេ។
បើតាមប្រភពនោះ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩៤មក យ៉ាងហោចណាស់ មានអ្នកសារព័ត៌មានចំនួន ១៥នាក់ ត្រូវបានសម្លាប់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារការបំពេញការងាររបស់ខ្លួន ក្នុងនោះក៏មានមួយករណីកើតឡើងនៅចុងឆ្នាំ២០២៤ ។
នៅកំឡុងនៃការស្លាប់នោះ ជនរងគ្រោះចំនួន១២នាក់ ស្លាប់ដោយសារពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពរាយការណ៍ព័ត៌មានដែលបានប៉ះពាល់ដល់បុគ្គលមានអំណាចនៅកម្ពុជា។ នេះបើតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ចុះថ្ងៃទី២៨ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៥នេះ។
ប្រភពដដែលបន្តថា មកដល់បច្ចុប្បន្ន ការស៊ើបអង្កេតប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ឯករាជ្យភាព និងតម្លាភាព មិនត្រូវបានដំណើរការដើម្បីនាំជនល្មើសដែលបានប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋមកផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់នៅឡើយ ដែលធ្វើឱ្យជនរងគ្រោះមិនទាន់ទទួលបានយុត្តិធម៌។ ហើយថា ជនល្មើសនៅតែបន្តរួចផុតពីការផ្តន្ទាទោសចំពោះអំពើឧក្រិដ្ឋរបស់ខ្លួន។
នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) លោក សេង សុវឌ្ឍនា បានលើកឡើងក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានថា បញ្ហានិទណ្ឌភាព មិនត្រឹមតែមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរដល់ជនរងគ្រោះនៃឧក្រិដ្ឋកម្មប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែវាក៏បានបង្កផលប៉ះពាល់ដោយផ្ទាល់ទៅលើសិទ្ធិដឹងឮរបស់សាធារណជនផងដែរ។
លោកបន្តថា៖ «និទណ្ឌភាពចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មលើអ្នកសារព័ត៌មាន គឺជាសារគំរាមកំហែងដល់អ្នកសារព័ត៌មាន និងបង្កើននូវការដាក់កំហិតសេរីភាពខ្លួនឯង។ រដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធត្រូវចាត់វិធានការប្រកបដោយអត្ថន័យ តម្លាភាព និងធ្វើការស៊ើបអង្កេតដោយឯករាជ្យ ដើម្បីនាំយកជនល្មើសមកទទួលខុសត្រូវចំពោះបទល្មើសរបស់ខ្លួន និងផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ជនរងគ្រោះ»។
សម្រាប់ លោក ប៉ា ងួនទៀង នាយកប្រតិបត្តិវិទ្យុសំឡេងប្រជាធិបតេយ្យ វីអូឌី មានប្រសាសន៍ស្រដៀងគ្នានេះដែរថា បញ្ហានិទណ្ឌភាពនៃឧក្រិដ្ឋកម្មលើអ្នកសារព័ត៌មាន មិនត្រឹមតែប៉ះពាល់ដល់អ្នកសារព័ត៌មានប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ប៉ះពាល់ទៅដល់សេរីភាពសារព័ត៌មាន និងសិទ្ធិទទួលបានព័ត៌មានរបស់ពលរដ្ឋ ហើយវាក៏ជាស្រមោលបង្កការភ័យខ្លាចដល់អ្នកសារព័ត៌មានទូទៅជាអចិន្ត្រៃយ៍ផងដែរ។
លោកសង្កេតឃើញថា បញ្ហានិទណ្ឌភាពដែលបន្តកើតមាននៅកម្ពុជា អាចមកពីកត្តានយោបាយ ឬក៏មានរដ្ឋាភិបាលឬអ្នកមានអំណាច នៅពីក្រោយខ្នងជនល្មើសដែលប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋលើអ្នកសារព័ត៌មាន នោះទើបពួកគេមិនត្រូវបានចាប់ខ្លួន ឬក៏ត្រូវផ្តន្ទាទោសទៅតាមច្បាប់ ដែលធ្វើឱ្យពន្លឺយុត្តិធម៌របស់អ្នកសារព័ត៌មានដែលបានស្លាប់ ត្រូវបានកប់បាត់សូន្យឈឹង។
លោកថា៖ «រូបភាពនៃការកើនឡើងនូវនិទណ្ឌភាពនេះ វាធ្វើឱ្យអ្នកសារព័ត៌មានភ័យខ្លាច វាធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសង្គមទាំងមូលហ្នឹង មានការភ័យខ្លាច ហើយគិតថា ឃើញទេ! អ្នកសារព័ត៌មាន ឬក៏អ្នកដែលផ្តល់ព័ត៌មាន ត្រូវបានគេចាប់ ត្រូវបានគេសម្លាប់ ត្រូវបានគេគំរាមកំហែង ដោយជនល្មើសហ្នឹងគ្មានទោសពៃ[…] កាលណានិទណ្ឌភាពនៅតែបន្ត មានន័យថា ពន្លឺនៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ នៅតែងងឹងសូន្យសុង ហើយទីបំផុត ប្រទេសជាតិទាំងមូលធ្លាក់ក្នុងភាពងងឹត មានន័យថា អំពើពុករលួយ ឬក៏អំពើទុច្ចរិតទាំងឡាយ គឺវាត្រូវបានកើតឡើងនៅក្នុងភាពអាថ៌កំបាំង ហើយត្រូវបានការពារដោយក្រុមអ្នកកាន់អំណាច ហើយទីបំផុតគឺប្រជាពលរដ្ឋ និងសង្គមទាំងមូលជាអ្នករងគ្រោះ»។
បើតាមលោក ប៉ា ងួនទៀង ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមានឆន្ទៈគិតគូរ និងចង់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋមានការយល់ដឹង និងចូលរួមការអភិវឌ្ឍសង្គម នោះរដ្ឋាភិបាល ត្រូវមានឆន្ទៈលុបបំបាត់នូវវប្បធម៌និទណ្ឌភាពនេះឱ្យអស់ ហើយចាប់ជនល្មើសបញ្ជូនទៅតុលាការ ដើម្បីផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់ បើពុំនោះទេបញ្ហានៅតែបន្តកើតមានមិនអាចដោះស្រាយបាន។
កាលពីឆ្នាំ២០១៣ សន្និបាទអង្គការសហប្រជាជាតិ បានអនុម័ត និងប្រកាសយកថ្ងៃទី២ ខែវិច្ឆិកា ជាទិវាអន្តរជាតិដើម្បីបញ្ចប់និទណ្ឌភាពនៃឧក្រិដ្ឋកម្មលើអ្នកសារព័ត៌មាន ដោយសេចក្តីសម្រេចនោះបានថ្កោលទោសគ្រប់ទម្រង់នៃការវាយប្រហារ និងការប្រើអំពើហិង្សាលើអ្នកសារព័ត៌មាន និងធ្វើការក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ និងជំរុញឱ្យរដ្ឋជាភាគី ត្រូវចាត់វិធានការទប់ស្កាត់នូវរាល់អំពើហិង្សាលើអ្នកសារព័ត៌មាន និងអ្នកធ្វើការក្នុងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ព្រមទាំងធានានូវគណេនេយ្យភាព ដោយនាំជនល្មើសយកមកកាត់ទោស និងធានាថាជនរងគ្រោះទទួលបានសំណងសមរម្យផងដែរ។
បន្ថែមពីនេះ ទិវានេះ ក៏អំពានាវដល់រដ្ឋជាភាគី លើកកម្ពស់នូវសុវត្ថិភាព និងបង្កបរិយាកាសដែលអ្នកសារព័ត៌មានអាចបំពេញការងាររបស់ខ្លួនដោយឯករាជ្យ និងមិនមានការជ្រៀតជ្រែតផងដែរ។
នាយិកាមជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជាដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ CCIM អ្នកស្រី ឆន សុគន្ធា កត់សម្គាល់ដែរថា ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៩៥មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកសារព័ត៌មានដែលត្រូវបានគេសម្លាប់នៅមិនទាន់ទទួលបានយុត្តិធម៌នៅឡើយទេ ហើយបញ្ហានិទណ្ឌភាពទៅលើសកម្មជនសិទិ្ធមនុស្ស និងអ្នកនយោបាយ ក៏ពិបាកនឹងទទួលបានយុតិ្ថធម៌ផងដែរ។ អ្នកស្រី បន្តថា កត្តាចម្បងដែលធ្វើឱ្យការស្វែងរកយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះ ត្រូវបានទុកកប់ចោលជាច្រើនឆ្នាំនោះ គឺបញ្ហាឯករាជ្យភាពរបស់តុលាការ។
អ្នកស្រី សុគន្ធា បន្តថា ប្រសិនបើបញ្ហានិទណ្ឌភាពនេះនៅតែបន្តកើតមាន វានឹងធ្វើឲ្យយុវជនជំនាន់ក្រោយ ដែលមានបំណងចង់ក្លាយខ្លួនជាអ្នកសារព័ត៌មានអាជីព មានការខ្លាចរអាក្នុងការរាយការណ៍ព័ត៌មានពិត ព័ត៌មានរសើបដែលកើតមានក្នុងសង្គម ដូចជា បញ្ហាដីធ្លី បញ្ហាធនធានធម្មជាតិ ព្រៃឈើ ឧក្រិដ្ឋកម្មអនឡាញ ឬការជួញដូរជាដើម ដោយពួកគេខ្លាចប្រឈមនឹងការចោទប្រកាន់តាមផ្លូវតុលាការ ការដកអាជ្ញាប័ណ្ណ ឬការបាញ់សម្លាប់ជាដើម ។
អ្នកស្រីបានគូសបញ្ជាក់ក្នុងសំណេរដើមតាមតេឡេក្រាមថា៖ «ឯផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងនេះទៀត គឺពលរដ្ឋខ្វះព័ត៌មានពិត និងពិបាកក្នុងការបញ្ចេញសំឡេង ឬបញ្ហារបស់ពួកគាត់ ដើម្បីឲ្យថ្នាក់ដឹកនាំបានដឹង និងដោះស្រាយបញ្ហា ក៏ដូចជាទុក្ខកង្វល់ផងដែរ។ ដូច្នេះដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សូមកុំធ្វើទុក្ខបុកម្នេញដល់អ្នកសារព័ត៌មានដែលហ៊ានរាយការណ៍ព័ត៌មានបែបរិះគន់ ឬបែបរសើប ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសជាតិទាំងមូល ក្នុងនោះតុលាការក៏ពន្លឿននីតិវិធី ក្នុងការកាត់ទោសជនប្រព្រឹត្តិ ក្នុងការស្វែងរកយុត្តិធម៏ជូនជនរងគ្រោះ និងគ្រួសារ»។
សម្រាប់បញ្ហានិទណ្ឌភាពនេះ មិនមែនមានតែនៅក្នុងវិស័យសារព័ត៌មាននោះទេ សម្រាប់រឿងក្តីរបស់សកម្មជនផ្សេងទៀត ដូចជា ករណីស្លាប់របស់លោក ឈុត វុទ្ធី សកម្មជនបរិស្ថាន លោក ជា វិជ្ជា មេដឹកនាំសហជីព លោកបណ្ឌិត កែម ឡី អ្នកវិភាពសង្គមនិងនយោបាយជាដើម ក៏ត្រូវបានអ្នកឃ្លាំមើលសង្កេតឃើញថា មិនដែលឃើញមានពន្លឺយុត្តិធម៌ម្តងណាឡើយ ហើយការស្លាប់របស់ពួកគេ សុទ្ធសឹងតែពាក់ព័ន្ធនឹងការរិះគន់ និងការឆ្លុះបញ្ចាំងពីការអនុវត្តគោលនយោបាយ ដែលមានភាពអសកម្មរបស់រដ្ឋាភិបាល។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ ថ្លែងក្នុងកម្មវិធីវិទ្យុសិទ្ធិមនុស្សរបស់ CCHR នៅព្រឹកថ្ងៃទី២៨ខែតុលានេះដែរថា បញ្ហានិទណ្ឌភាពនៅក្នុងសង្គមបច្ចុប្បន្ន នៅតែបន្តកើតមាន ដោយសារតែអ្នកប្រព្រឹត្តរួចទោស ហើយអ្នករងគ្រោះនៅមិនទាន់ទទួលបានយុត្តិធម៌ ដែលចំណុចនេះវាពាក់ព័ន្ធនឹងកង្វះឯករាជ្យភាពក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ ខណៈអង្គនីតិបញ្ញតិ ឈរទៅតាមស្មារតីបក្ស មិនឈរលើជំហររបស់ពលរដ្ឋដែលបោះឆ្នោតឆ្នោតឱ្យ ដែលធ្វើឱ្យការដឹកនាំរដ្ឋ មិនអាចឈានទៅរកនីតិរដ្ឋ(ការប្រកាន់នូវគោលការណ៍ច្បាប់)បាន។
លោកបន្តថា៖ «សង្គមយើង បើនិយាយពីភាពនិទណ្ឌភាពនេះ គឺវានៅៗកើតបន្ត ដោយសារតែប្រព្រឹត្តរួចទោស ហើយអ្នកដែលរងគ្រោះមិនទាន់ទទួលបានយុត្តិធម៌[…] កន្លែងហ្នឹងវាពាក់ព័ន្ធនឹងឯករាជ្យភាពតុលាការ នេះជាកិច្ចការដែលយើងមើលឃើញ[…]ចំណុចមួយទៀត វាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងគេហៅថា អង្គនីតិបញ្ញត្តិ សភា ព្រឹទ្ធសភាយើងអត់ឯករាជ្យទេ វាតាមតែមេបក្សថាឆ្វេងៗ ស្តាំៗ វាអត់តាមជំហរដែលពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឱ្យ មែនទែនអាហ្នឹងជាយន្តការដែលធ្វើឱ្យ គេហៅថាប្រព័ន្ធតុលាការយើងខ្វះឯករាជ្យភាព»។
តាមរបាយការណ៍របស់អង្គការអ្នកសារព័ត៌មានគ្មានព្រំដែន ហៅកាត់ RSF ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី០២ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥នេះ បានទម្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់សេរីភាពសារព័ត៌មានរបស់កម្ពុជា ចំនួន១០លេខ ពោលធ្លាក់ពីចំណាត់ថ្នាក់ទី១៥១ នៅឆ្នាំ២០២៤ មកទី១៦១ នៅឆ្នាំ២០២៥។
មូលហេតុដែលអង្គការនេះ ទម្លាក់ចំណាត់ថ្នាក់សេរីភាពសារព័ត៌មានរបស់កម្ពុជា គឺដោយយោងលើចំណុចសំខាន់ៗមួយចំនួន ដូចជា បរិយាកាសនៃប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ បរិបទនយោបាយ ក្របខណ្ឌច្បាប់ បរិបទសេដ្ឋកិច្ច បរិបទសង្គម វប្បធម៌ និងបញ្ហាសុវត្ថិភាព។
វីអូឌី មិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយជុំវិញបញ្ហានេះ ពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក សេង ឌីណា បានទេ គិតត្រឹមរសៀលថ្ងៃអង្គារ៍នេះ។
បើតាមអ្នកឃ្លាំមើលសង្គម និងសង្គមស៊ីវិលផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស យល់ឃើញស្រដៀងគ្នាថា ដើម្បីលុបបំបាត់និទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជា ទាល់តែតុលាការមានឯករាជ្យភាព មិនចំណុះឱ្យគណបក្សនយោបាយ និងកែសម្រួលប្រព័ន្ធច្បាប់មួយចំនួន, ចាប់ជនល្មើសដែលប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋយកទៅផ្តន្ទាទោស, អង្គនីតិបញ្ញត្តិ(រដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភា)ត្រូវឈរលើតម្រូវការរបស់ពលរដ្ឋ មិនមែនឈរតាមជំហររបស់គណបក្សខ្លួន និងលុបបំបាត់អំពើពុករលួយនិងបក្ខពួកនិយមជាដើម៕
