ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យកសិកម្ម និងការរកទីផ្សារសម្រាប់លក់ផលិតផលកសិកម្មរបស់កសិករកម្ពុជា បានបំបែកក្រសួងយ៉ាងហោចចំនួន៥ គឺក្រសួងកសិកម្ម ក្រសួងធនធានទឹក ក្រសួងបរិស្ថាន ក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ និងក្រសួងពាណិជ្ជកម្មជាដើម ដែលបានចំណាយថវិកាជាតិយ៉ាងច្រើន ក៏ប៉ុន្តែវិស័យនេះនៅតែងើបមុខមិនរួច ធ្វើឱ្យកសិករកាន់តែច្រើនខាតឡុងចុង ជំពាក់បំណុលគេវ័ណ្ឌក មានខ្លះត្រូវបង្ខំចិត្តលក់ដីស្រែដីចម្ការ ហើយធ្វើចំណាកស្រុកទៅរកការងារធ្វើនៅប្រទេសថៃ ដែលនេះបង្ហាញថា ជាការបរាជ័យរបស់រដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន។
ស្ត្រីកសិករម្នាក់ និយាយនៅវាលស្រែដែលស្រូវកំពុងទុំថា នៅពេលនេះ ស្រូវទុំដល់ពេលត្រូវប្រមូលផលហើយប៉ុន្តែស្រូវ១គីឡូលក់បានតែ៦៣០រៀលប៉ុណ្ណោះ គឺមិនត្រឹមតែមិនចំណេញទេ គឺថែមទាំងខាតចូលដើមថែមទៀត តើឱ្យកសិកររំពឹងអ្វីទៀត។
ស្ត្រីកសិកររូបនោះ និយាយថា៖ «១គីឡូ៦៣០[រៀល] ឥឡូវយើងគិតយ៉ាងម៉េច? បានអីសងគេ សូមលោកថ្នាក់ខាងលើហ្នឹងជួយមើលរាស្ត្រផង រាស្ត្រធ្វើស្រូវកើតហើយ ១គីឡូ៦៣០ ហើយចុះជីក៏វាថ្លៃ ថ្នាំក៏វាថ្លៃ ប្រេងក៏វាថ្លៃ ហើយហេតុអីថ្លៃតែទំនិញទីផ្សារ ហើយស្រូវប្រជាពលរដ្ឋម៉េចក៏ថោកម៉េះ? បើលោកថ្នាក់ខាងលើ លោកជំទាវ ហើយសូមលោកឧកញ៉ា ហើយនឹងខាងក្រសួងកសិកម្មជួយមើលរាស្ត្រផង មើលប្រជាពលរដ្ឋផង បើប្រជាពលរដ្ឋសង្ឃឹមលើលោកថ្នាក់លើ ខាងក្រសួងកសិកម្មហើយលោកជំទាវ បើអស់លោកមិនជួយរាស្ត្រទេ រាស្ត្រត្រូវងាប់ពេលនឹងហើយ»។
កសិករម្នាក់ទៀត គឺអ្នកស្រី មុំ សុភី បានប្រាប់វីអូឌីនៅថ្ងៃទី៣ ខែវិច្ឆិកានេះថា យើងដឹងហើយថា ប្រទេសកម្ពុជាមានប្រជាពលរដ្ឋ៨៥ភាគរយជាកសិករ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលហាក់ដូចមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់លើកសិករឡើយ ពីព្រោះកសិករបានចំណាយធនធានធ្វើស្រែធ្វើចម្ការអស់ច្រើន ក្នុងនោះមានជី និងថ្មាំកសិកម្មជាដើម គឺមានតម្លៃថ្លៃ ប៉ុន្តែពេលបានស្រូវបែរជាធ្លាក់ថ្លៃ ធ្វើឱ្យកសិករខាតគ្រប់គ្នា។ អ្នកស្រីនិយាយថា ការដែលស្រូវធ្លាក់ថ្លៃនៅរដូវប្រមូលផលជារៀងរាល់ឆ្នាំ គឺដោយសាររដ្ឋាភិបាលមិនយកចិត្តទុកដាក់ ពីព្រោះបើបើរដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់ គ្មានឈ្មួញណាហ៊ានទម្លាក់តម្លៃស្រូវនោះទេ។
កសិករឈ្មោះ ឆែម ពៅ បានឱ្យដឹងថា បើគិតពីការចំណាយលើការធ្វើស្រែលើផ្ទៃដី១ហិកតា គឺត្រូវជួលគេភ្ជួរលើកទីមួយ ១៤ម៉ឺនរៀល ភ្ជូរលើកទីពីរ ១៣ម៉ឺនរៀលទៀត ជួលគេព្រោះ៤ម៉ឺនរៀល ថ្លៃថ្នាំបាញ់ស្មៅនិងជួលគេបាញ់លើកទីមួយ ៣៤ម៉ឺនរៀល បាញ់ថ្នាំស្មៅលើកទីពីរលាយនឹងថ្នាំសត្វល្អិតបំប៉នដាក់ជី៤ការ៉ុងទៀត៧៦ម៉ឺនរៀល ថ្លៃច្រូត៣០ម៉ឺនរៀល និងថ្លៃដឹក៣០ម៉ឺនរៀលជាដើម នេះនៅមិនទាន់គិតពីថ្លៃជួលគេបូមទឹកដាក់ស្រែផងទេ។
យោងតាមផេកឈ្មោះ ផលិតផលកសិកម្ម(Agricultural Production) បានឱ្យដឹងថា នៅថ្ងៃទី២ ខែវិច្ឆិកាឆ្នាំ២០២៥ នៅស្រុកបាភ្នំ ខេត្តព្រៃវែង ស្រុកភ្នំស្រុក ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ និងស្រុកសន្ទុក ខេត្តកំពង់ធំ ស្រូវ OM5451 ត្រូវឈ្មួញប្រមូលទិញក្នុងតម្លៃពី ៦១០ទៅ៦៥០រៀល។
លោក ឌិត ទីណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់ និងនេសាទ បានថ្លែងកាលពីថ្ងៃទី១ ខែវិច្ឆិកា ដោយអរគុណដល់ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមបណ្តាញសង្គម ដែលមួយរយៈនេះ បានជួយបង្ហោះនិងជួយចែករំលែក អំពីតម្លៃស្រូវ និងការលំបាករបស់កសិករ ហើយលោកបានអំពាវនាវឱ្យមានការរួមគ្នាជួយកសិករ។
លោកថា៖ «អ៊ីចឹងមួយផ្នែកឈ្មួញដែលប្រមូលទិញ សូមជួយឱ្យតម្លៃឱ្យបានសមរម្យ ដោយសាររដូវនេះ គឺយើងប្រមូលផល កន្លែងនេះគឺយើងប្រមូលផលនាងអំ ប៉ុន្តែនៅកន្លែងផ្សេងៗទៀតទូទាំងប្រទេសភាគច្រើនគឺស្រូវផ្ការំដួល។ ពេលនេះគឺពេលខ្មែរជួយកសិករយើងទាំងអស់គ្នាហើយ។ អ៊ីចឹងមួយផ្នែកអំពាវនាវឱ្យបងប្អូនយើង ដែលជាឈ្មួញជួយទិញបងប្អូនប្រជាកសិករយើង ក្នុងតម្លៃសមរម្យទៅ ដូចជា ស្រូវផ្ការំដួលនេះក្នុងរង្វង់១០០០រៀល គឺជាតម្លៃសមរម្យមែនទែន ខ្ញុំបានជជែកជាមួយសហព័ន្ធស្រូវអង្ករដូចគ្នា គឺត្រៀមក្នុងខែ១១ ឥឡូវថ្ងៃនេះថ្ងៃ១ ខែ១១ហើយ យុទ្ធនាការប្រមូលទិញស្រូវរបស់យើងក្នុងតម្លៃសមរម្យនេះ»។
ទាក់ទងនឹងប្រាក់កម្ចី លោករដ្ឋមន្ត្រី បានអំពាវនាវដល់ម្ចាស់ប្រាក់កម្ចី សូមកុំទាន់អាលទារប្រាក់ដែលកសិករបានខ្ចី ពីព្រោះបច្ចុប្បន្នការលក់ស្រូវរបស់កសិករក្នុងតម្លៃទីផ្សារ គឺពិបាកនឹងសងបានណាស់ ហើយបើទារក៏មិនទាន់អាចមានប្រាក់សងបានដែរ។ ជាមួយគ្នានេះ លោកបានជំរុញឱ្យកសិករនៅតាមឃុំឬនៅតាមតំបន់នីមួយៗ រួមគ្នាបង្កើតជាសហគមន៍កសិកម្មទំនើប ដើម្បីងាយស្រួលរៀបចំឯកសារខ្ចីប្រាក់យកមកអភិវឌ្ឍន៍សហគមន៍ ខណៈបច្ចុប្បន្នកម្ពុជាមានកសិករ១លាន៧សែនគ្រួសារ និងមានផ្ទៃដីដាំដុះជាង៣លានហិកតា។
បើតាម លោក ឌិត ទីណា នៅក្នុងរដូវប្រមូលផលកសិករប្រមូលផលស្រូវប្រមាណជិត៣ម៉ឺនតោនក្នុង១ថ្ងៃ។ បន្ថែមពីនេះ លោករដ្ឋមន្ត្រី លើកឡើងថា នៅពេលដែលឈ្មួញជួយតម្លើងថ្លៃបន្តិច អ្នកទិញហូបជួយទិញបន្ថែម ហើយក្រសួងសេដ្ឋកិច្ចនិងហិរញ្ញវត្ថុ ក៏បានទម្លាក់ថវិកាឱ្យជួយទិញបន្ថែមទៀត ដើម្បីឱ្យតម្លៃវាកើនឡើង នៅពេលនោះនឹងអាចជួយកសិករបានមួយផ្នែកហើយ។
នាពេលថ្មីៗនេះ មានការលើកឡើងថា នៅតាមបណ្តាខេត្តនីមួយៗ គឺសុទ្ធតែមានឈ្មួញកណ្តាលប្រមូលទិញស្រូវផ្តាច់មុខ ទើបស្រូវរបស់កសិករលក់មិនបានថ្លៃ ដោយសារតែគ្មានការប្រកួតប្រជែងទីផ្សារ។
ប៉ុន្តែលោក ភារម្យ ដែលជាឈ្មួញកណ្តាលម្នាក់អះអាងថា រឿងស្រូវគ្មានទីផ្សារបញ្ហាចំបង គឺវាអាស្រ័យទៅលើក្រសួងកសិកម្ម និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ មិនមែនមកពីឈ្មួញកណ្តាលនោះទេ ពីព្រោះក្រសួងកសិកម្ម និងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម ត្រូវរកទីផ្សារនៅក្រៅប្រទេសឱ្យបានទូលំទូលាយទើបអាចលក់ស្រូវអង្ករបានថ្លៃ ខណៈបច្ចុប្បន្នទីផ្សារស្រូវនៅកម្ពុជា គឺវាអាស្រ័យទាំងស្រុងទៅលើមាត់ឈ្មួញវៀតណាម។
ជាមួយគ្នានេះ លោក ច័ន្ទ សុផល នាយកមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាគោលនយោបាយ (CPS) ថ្លែងថា នៅពេលនេះអង្ករផ្ការំដួលនៅតែថ្លៃដដែល។ ចំណែកតម្លៃស្រូវផ្សេងទៀតដែលធ្លាក់ចុះទាបខ្លាំង លោកថា គឺមិនមែនដោយសារអ្នកណាម្នាក់កំណត់ថ្លៃនោះទេ គឺវាបណ្តាលមកពីកត្តាទីផ្សារសាកល ពីព្រោះស្រូវ-អង្ករ ជាទំនិញសាកល។
លោក ច័ន្ទ សុផល បានសរសេរលើបណ្តាញសង្គមរបស់លោក នៅថ្ងៃទី៣ ខែវិច្ឆិកានេះថា ពេលខ្វះស្រូវអង្ករនៅប្រទេសផ្សេងៗ ស្រូវថ្លៃខ្ពស់ខ្លាំងនៅឆ្នាំ២០២៣ និង២០២៤។ បន្ទាប់មកថ្លៃស្រូវអង្ករក៏ធ្លាក់ចុះខ្លាំងនៅឆ្នាំ២០២៥ ដោយសារប្រទេសឥណ្ឌាផលិតបានច្រើន និងបញ្ចេញអង្ករ២០លានតោនលក់ថោកៗ លើទីផ្សារពិភពលោក។
លោក អ៊ុំ សំអាន អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ថ្លែងថា បើដូចកាលពីមុន គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមានតំណាងរាស្ត្រនៅក្នុងរដ្ឋសភា នឹងកោះហៅរដ្ឋមន្ត្រីកសិកម្ម និងរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងពាក់ព័ន្ធ ទៅសាកសួរមិនខាន ចំពោះការបរាជ័យក្នុងការរកទីផ្សារលក់ស្រូវ-អង្កររបស់កសិករនេះ។ លោកនិយាយថា បច្ចុប្បន្ននៅអាមេរិក និងនៅប្រទេសដទៃទៀត គឺមានការពិបាកមែនទែនក្នុងការរកទិញអង្ករខ្មែរ ប៉ុន្តែបើអង្ករវៀតណាម ឬអង្ករថៃ គឺមានច្រើន ដែលនេះបង្ហាញពីអសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលគ្រួសារហ៊ុន ក្នុងការដឹកនាំប្រទេស អសមត្ថភាពក្នុងការរកទីផ្សារឱ្យប្រជាពលរដ្ឋលក់ស្រូវ-អង្កររបស់ពួកគាត់ក្នុងតម្លៃថ្លៃ។ លោកថា ប្រទេសថៃ និងប្រទេសវៀតណាម គេនាំចេញច្រើនដោយផ្ទាល់ទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិ ហើយកម្ពុជា គឺពឹងផ្អែកទៅលើទីផ្សារថៃនិងវៀតណាម ដោយមិនលក់ទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិដោយផ្ទាល់នោះទេ ទើបស្រូវអង្ករកម្ពុជាលក់បានថោក ពីព្រោះវាអាស្រ័យទៅលើឈ្មួញវៀតណាម និងថៃ ជាអ្នកកំណត់តម្លៃ។
លោកថា៖ «ដោយសារតែអំពើពុករលួយ ហើយការមិនគិតពីការរកទីផ្សារឱ្យប្រជាពលរដ្ឋ គិតតែពីចុះមូលដ្ឋានពង្រឹងបក្ស ពង្រឹងអំណាចជាជាងការគិតពីសុខទុក្ខរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយអាងតែពឹងទៅលើទីផ្សារវៀតណាមនិងថៃ។ តាមដែលខ្ញុំដឹងមិត្តភក្តិខ្ញុំភាគច្រើន គាត់ថា ការរកស៊ីហ្នឹងគឺត្រូវសហការជាមួយឈ្មួញថៃ និងវៀតណាម ដល់ចឹងដល់យើងលក់ លក់តែតាមឈ្មួញវៀតណាមនិងថៃ អត់លក់ទៅទីផ្សារអន្តរជាតិទេ ដល់ចឹងវាអត់ពឹងលើសកម្មភាពខ្លួនឯង ដែលនាំទៅទីផ្សារអន្តរជាតិទី១។ ទី២អាកុងតឺន័រដែលដឹកនាំចេញនឹងកន្លងមក គឺយើងទិញកុងតឺន័រពីសាំងហ្គាពួពីអីចឹងទៅ យើងអត់មានអាកុងតឺន័រដាយរិកទៅទីផ្សារអន្តរជាតិ ដល់ចឹងការបង់កុងតឺន័រក៏ថ្លៃ ដល់ចឹងត្រូវពឹងទីផ្សាររបស់វៀតណាមនិងថៃ យើងមិនអាចធ្វើខ្លួនឯងបាន ដោយសារតែអសមត្ថភាព និងអត់មានគំនិតដើម្បីរកទីផ្សារទៅកាន់ទីផ្សារអន្តរជាតិ យើងពឹងរកស៊ីតែជាមួយឈ្មួញថៃនិងវៀតណាម ដល់ចឹងហើយបានជាតម្លៃស្រូវអង្ករមិនបានថ្លៃ»។
ជាមួយគ្នានេះ លោកបណ្ឌិត មាស នី ថ្លែងថា ជាការពិត ជាទូទៅគឺតម្លៃស្រូវនៅឆ្នាំនេះ វាធ្លាក់ចុះពី៨០០មកត្រឹម៧០០រៀល មានកន្លែងខ្លះធ្លាក់មកដល់ត្រឹម៥៥០-៥៧០រៀលទៅតាមប្រភេទស្រូវ និងទៅតាមតំបន់មានការពិបាក ឬក៏ងាយស្រួលក្នុងការដឹកជញ្ជូន។ តម្លៃស្រូវមិនបានកើនឡើងទេ ក្នុងរយៈពេល៣-៤ឆ្នាំនេះ តែសម្រាប់ស្រូវពូជល្អ គឺមិនទាន់ធ្លាក់ខ្លាំងទេ។ តែទោះយ៉ាងណា ជាទូទៅតម្លៃស្រូវឆ្នាំនេះ គឺធ្លាក់ចុះខ្លាំង។ លោកលើកឡើងថា រដ្ឋាភិបាលបានជំរុញឱ្យមានការផលិតនៅក្នុងស្រុកឱ្យបានច្រើន ហើយនៅពេលនេះ កសិករខំផលិតបានច្រើនហើយ ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលត្រូវខិតខំប្រឹងបន្តទៀត ដើម្បីរកទីផ្សារឱ្យកសិករ។
លោកថា៖ «រដ្ឋាភិបាលត្រូវបន្តប្រឹងប្រែងរកទីផ្សារឱ្យផលិតផលកសិកម្ម ពីព្រោះយើងដឹងហើយថា នៅពេលនេះយើងបិទជាមួយនឹងថៃ ប៉ុន្តែថាតើយើងបង្វិលទៅកន្លែងណាវិញ។ ស្រូវខ្ញុំគិតថា ស្រូវយើងមិនសូវទៅតាមថៃប៉ុន្មានទេ គឺទៅតាមវៀតណាម។ អ៊ីចឹងយើងគ្រាន់តែបង្វិលពីថៃទៅវៀតណាម បើយើងមិនរកច្រកចេញរកទីផ្សារដោយខ្លួនឯងទេ តម្លៃស្រូវរបស់កម្ពុជានឹងត្រូវកុងត្រូលដោយវៀតណាម»។
បើតាមលោកបណ្ឌិត មាស នី ទោះបីជាបច្ចុប្បន្នក្រសួងកសិកម្មបានអំពាវនាវឱ្យកសិករ ចូលរួមរៀបចំបង្កើតជាសហគមន៍កសិកម្មទំនើបក្តី ក៏អ្វីដែលលោកមើលឃើញ គឺថាសហគមន៍កសិកម្មទំនើបនេះ វាហាក់ដូចជាកសិករក្រីក្រធម្មតា មិនបានចូលទៅក្នុងសេវាកម្មថ្មីនេះប៉ុន្មានទេ ភាគច្រើនជាអ្នកមានដែលមានលទ្ធភាពចូលទៅក្នុងសមាជិកនៃក្រុមកសិកម្មទំនើបនេះបាន។ នេះជារឿងដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវតែពិនិត្យមើលចំណុចនេះដើម្បីជួយកសិករ។ លោកទទួលស្គាល់ថា កសិករត្រូវរួមគ្នាធ្វើ ប៉ុន្តែបើធ្វើមិនចំកន្លែងទេ ផលនឹងវានឹងបានទៅតែកសិករអ្នកមាន ឯកសិករក្រីក្រធម្មតាមិនអាចចូលបានទេ៕
