រតនគិរីគឺជាខេត្តមួយរបស់កម្ពុជាស្ថិតនៅភាគភាគឦសាននៃប្រទេស ជាតំបន់ខ្ពង់រាបសំបូរទៅដោយភ្នំ សត្វ និងព្រៃឈើសំបូរបែប។ ខេត្តនេះក៏ជាទីតាំងមួយ ក្នុងចំណោមទីតាំងផ្សេងទៀតរបស់កម្ពុជា ដែលមានជនជាតិដើមភាគតិចរស់នៅតំបន់នោះច្រើនជាងគេ។
នៅរតនគិរីមាន៨ជនជាតិដើមភាគតិច រួមមាន ជនជាតិពូនង(ព្នង) ទំពួន ចារ៉ាយ គ្រឹង កាវ៉ែត លន់ កាចក់ និងជនជាតិព្រៅ សរុបមានជាង១៣០ ០០០នាក់។ ក្នុងចំណោមជនជាតិទាំងនោះ គឺជនជាតិទំពួន មានច្រើនជាងគេ។ នេះបើតាមរបាយការណ៍អង្គការខ្មែរលើ។
តាមរបាយការណ៍នានារួមទាំងអង្គការខ្មែរលើ មន្ត្រីអង្គការអាដហុកប្រចាំខេត្តនេះ និងការអះអាងរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចផ្ទាល់ឲ្យដឹងថា នៅប្រមាណ១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ជនជាតិដើមភាគតិចទាំងនោះ បានបោះបង់មុខរបរបែបប្រពៃណីដែលពឹងផ្អែកអនុផលព្រៃឈើ និងធនធានធម្មជាតិផ្សេងៗ មកធ្វើកសិកម្មតាមបច្ចេកទេស ស្វែងរកការងារធ្វើតាមវិស័យឯកជន និងការងាររដ្ឋវិញ។
កត្តាប្រែប្រួលស្ថានភាពរស់នៅដោយសារអនុផលព្រៃឈើ និងធនធានធម្មជាតិថយចុះនេះ បានធ្វើឲ្យប្រែប្រួលផ្នត់គំនិតដែរ គឺជនជាតិដើមទាំងនោះ បានខិតខំបញ្ជូនកូន របស់ពួកគាត់ទៅសាលារៀន បើទោះជាឪពុកម្តាយខ្លះមិនចេះអក្សរ មិនចេះនិយាយភាសាខ្មែរ ក៏ពួកគាត់ ជំរុញឲ្យកូនរៀនសូត្រនិងរៀបចំខ្លួនរស់នៅតាមបែបសម័យថ្មី។
បើទោះជាពួកគាត់នៅតែស្រលាញ់ប្រពៃណីដូនតា ប៉ុន្តែការរស់នៅបែបថ្មី បានចូលទៅដល់ស្រុកភូមិរបស់ពួកគាត់ហើយ។ នៅក្នុងភូមិមិនមានម៉ូតផ្ទះ ឬ ការស្លៀកពាក់បែបប្រពៃណីទៀតទេ ហើយថែមទាំងមានទូរសព្ទដៃទំនើប មានម៉ូតូ ទូរទស្សន៍ ហើយតំបន់ខ្លះមានទាំងផ្ទះថ្ម និងរថយន្តទៀតផង។
ប៉ុន្តែ បំណងប្រាថ្នាក្នុងការបញ្ជូនកូនទៅសាលារៀន ដើម្បីរៀបចំជីវិតរស់នៅតាមបែបសម័យថ្មីនេះ កំពុងតែជួបការភ័យខ្លាចដល់សិស្សស្រី ដោយសារ មានការរំលោភសម្លាប់។
ករណីរំលោភសម្លាប់នៅក្នុងស្រុកលំផាត់
ពីទីរួមខេត្តរតនគិរីទៅដល់ភូមិចាងរ៉ា ឃុំបាតាង ស្រុកលំផាត់ មានចម្ងាយប្រមាណ៣០គីឡូម៉ែត្រ ហើយផ្លូវឡើងភ្នំចុះភ្នំ កាត់ដងអូរ មានភាពស្ងាត់ជ្រងំ មានសុទ្ធតែចំការកៅស៊ូ និងចំការដំណាំផ្សេងៗអមតាមផ្លូវ។
បើធ្វើដំណើរតាមរថយន្តជិត២ម៉ោងទើបឆ្លងផុតផ្លូវចម្ងាយ៣០គីឡូម៉ែត្រដល់ភូមិចាងរ៉ា។ ភូមិនេះ មានផ្ទះមួយៗ ដាច់ពីគ្នានៅក្បែរជើងភ្នំ ទីនេះជាភូមិរបស់ជនជាតិទំពូន។ ក្នុងភូមិនេះ មានសាលាបឋមសិក្សា ចំណែកសិស្សដែលរៀនដល់អនុវិទ្យាល័យ និងវិទ្យាល័យត្រូវបញ្ជូនឲ្យទៅរៀននៅទីរួមខេត្ត។
ពេលរំឭកដល់ការបញ្ជូនកូនទៅសាលារៀន លោក ឃឹម ឡាកេល វ័យ៥២ឆ្នាំ នឹកដល់កូនស្រីរបស់លោកឈ្មោះ កេល ស្រីលាភ រៀនថ្នាក់ទី១១ នៅវិទ្យាល័យសម្តេចឪសម្តេចម៉ែ ស្ថិតនៅទីរួមខេត្តរតនគិរី។
រឿងរ៉ាវដែលធ្វើឲ្យលោកចងចាំទាំងថ្ងៃទាំងយប់ ធ្វើឲ្យលោកពិបាកចិត្តដល់សព្វថ្ងៃនេះគឺ កូនស្រីជាក្តីរំពឹងរបស់លោកត្រូវបុរសមួយក្រុមរំលោភនិងសម្លាប់ កាលពីរសៀលថ្ងៃទី១៨ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៧។ ហេតុការណ៍នេះកើតឡើងនៅពេលដែលកូនរបស់លោកត្រឡប់ពីទីរួមខេត្ត ជាកន្លែងស្នាក់នៅនិងរៀនសូត្រ មកលេងផ្ទះ។
បុរសវ័យ៥២ឆ្នាំរូបនេះ នៅតែមានភាពសោកសៅនឹកដល់កូនស្រី ដែលស្លាប់ទៅកាលពីចុងឆ្នាំមុន ហើយក៏កំពុងតែព្រួយបារម្ភពីសុវត្ថិភាពកូនស្រីម្នាក់ទៀតរៀនថ្នាក់ទី១១ នៅទីរួមខេត្ត ខ្លាចជួបរឿងអាក្រក់ដូចបងស្រីនាងទៀត។
លោក ឃឹម ឡាកេល៖ «ទៅមកទៅមក ឲ្យតែថ្ងៃសុក្រមក ថ្ងៃសៅរិ៍នៅផ្ទះ ថ្ងៃអាទិត្យថ្ងៃរសៀលទៅទៀតហើយ ថ្ងៃចន្ទរៀន សព្វថ្ងៃនេះ ខ្ញុំភ័យព្រួយ ឲ្យជំរុញសមត្ថកិច្ច ថាខ្ញុំភ័យព្រួយ…ចង់ឲ្យសមត្ថកិច្ចបោសសំអាត»។
ចំណែក ម្តាយជនរងគ្រោះ អ្នកស្រី តត ដូច ឯណោះវិញថ្លែងថា ពេលខ្លះគាត់ចង់ស្លាប់ ដោយសារតែនឹករលឹកនិងអាណិតកូនស្រីដែលគេធ្វើបាប។
អ្នកស្រី តត ដូច៖ «អត់ចង់ទៅចំការទេ នៅចំការឃើញស្រូវ ឃើញដំឡូង កូនខ្ញុំធ្លាប់ជួយ ធ្លាប់ធ្វើ ខ្ញុំនឹកតែឃើញ ខ្ញុំចង់ស្លាប់ មិនចង់រស់នៅទេ នឹកតែកូន»។
ប្តីប្រពន្ធវ័យជាង៥០ឆ្នាំនេះ បានសម្រេចចិត្តរុះរើផ្ទះពួកគាត់ចោលព្រោះថា ឃើញផ្ទះនេះ ពួកគាត់នឹកឃើញគ្រប់សកម្មភាពរបស់កូន ហើយកាន់តែឈឺចាប់។
អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា៖ «ខ្ញុំរុះចោល ខ្ញុំឃើញបន្ទប់ ធ្លាប់ឲ្យវាមក ឲ្យវាជូតផ្ទះ…ឃើញបន្ទប់ខ្ញុំនឹក ក្នុងមួយខែ ខ្ញុំអត់បានដេក អត់បានហូបបាយទេ នៅផ្ទះនេះ [ផ្ទះពេលមិនទាន់រុះ]»។
បច្ចុប្បន្នទាំងប្តីទាំងប្រពន្ធពួកគាត់រស់នៅផ្ទះជាមួយកូនទី១នៅក្បែរនោះ ហើយមិនអាច ធ្វើស្រែចំការកើតទេ គឺរស់នៅដោយភាពអស់សង្ឃឹមនិងសោកសៅ។
លោក លាវ ខាំ ជាអ្នកភូមិដែលបានដឹងរឿងនេះថ្លែងថា ជនសង្ស័យ៤ទៅ៥នាក់ ពាក់ព័ន្ធករណីនេះ។ លោកថា រូបលោក និងអ្នកភូមិផ្សេងទៀតកាន់តែព្រួយបារម្ភខ្លាំង ពីសុវត្ថិភាព កូនស្រីគ្រប់ពេល ពិសេសពេលទៅសាលារៀន។
លោកបារម្ភថា៖ «ក្រោយពីកើតហេតុ…កូនៗយើងក្មេងៗ ពូមីងនៅក្នុងស្រុកភូមិ អ្នកខ្លះគេឈប់រៀន លែងចង់រៀន ខ្លាចក្មេងអាយុ១២ ទៅ១៣ឆ្នាំ»។
អ្នកស្រី កេល វណ្ណា បងស្រីជនរងគ្រោះក៏បានសម្តែងការព្រួយបារម្ភដូចអ្នកភូមិផ្សេងៗទៀតដែរ។ អ្នកស្រីចង់ ឲ្យមានសាលារៀននៅជិតផ្ទះ និងស្នើឲ្យមានការពង្រឹងសន្តិ សុខ ទើបគាត់មិនបារម្ភ ក្នុងការ បញ្ជូនកូនស្រីទៅសាលារៀន។
លោកបារម្ភថា៖ «ធ្លាប់ជួបករណីប្អូនខ្ញុំ ខ្ញុំភ័យខ្លាចមែនទែន បារម្ភខ្លាំងមែនទែន បារម្ភខ្លាចប្អូនអនាគតប្អូនខ្ញុំទៅមុខ កូនខ្ញុំទៅមុខ ខ្លាចដូចករណី…ខ្ញុំចង់ឲ្យមានសាលាជិត ឬក៏អ្នកណាក៏បានដែរជួយពួកខ្ញុំ ដូចជា តំបន់ដាច់ស្រយាលជួយដោះស្រាយ ជួយការពារផង ព្រោះខ្ញុំធ្លាប់ជួបប្រទះច្រើនហើយ»។
ករណីសិក្សានៅក្រុងបានលុង ខេត្តរតនគិរី
បើយើងក្រឡេកទៅមើលករណីសិក្សាមួយទៀតនៅក្រុងបានលុងឯណោះវិញ ជនជាតិដើមភាគតិចរៀនថ្នាក់ទី១២ បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត ដោយសារការរំលោភនិងសម្លាប់ផងដែរ។
លោក ស៊ុត អាក់ ដែលជាជនជាតិគ្រឹង រស់នៅភូមិ៤ សង្កាត់តាចាញ ក្រុងបានលុង បានរៀបរាប់ថា កូនស្រីគាត់ឈ្មោះ អាក់ ស៊ីង អាយុ១៨ឆ្នាំ រៀនថ្នាក់ទី១២ នៅវិទ្យាល័យភូមិថ្មី ខេត្តរតនគិរី។ ជារៀងរាល់ថ្ងៃ កូនស្រីគាត់តែងតែជិះម៉ូតូម្នាក់ឯងទៅរៀនគួរនៅពេលយប់ ទើបត្រឡប់មកផ្ទះវិញ ញាំបាយនិងងូតទឹករួច ចុះទៅគេងនៅតូបលក់គ្រឿងទេសម្នាក់ឯងក្បែរផ្លូវជាតិជារៀងរាល់យប់ ខណៈឪពុកម្តាយនិងប្អូនៗ ស្នាក់នៅផ្ទះក្រោយតូបលក់នោះប្រហែលជា៣០ម៉ែត្រ។
លោក អាក់ បញ្ជាក់ថា នៅថ្ងៃទី០១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៨ កូនស្រីរបស់គាត់ត្រឡប់មកពីរៀនគួរនៅម៉ោងប្រហែលជា៧និង៣០នាទីយប់ រួចឈប់ម៉ូតូនៅក្បែរតូបលក់គ្រឿងទេស។ លោកថា ក្រោយមកនៅម៉ោងប្រហែលជា៩យប់ ឃាតករបានចាប់កូនស្រីគាត់រំលោភនិងសម្លាប់ក្បែរតូបនោះ។
ឪពុកជនរងគ្រោះរូបនោះបន្តថា ក្រោយពីឃាតកម្មសម្លាប់កូនស្រី សមត្ថកិច្ចបានឃាត់ខ្លួនបុរសពោះមាយម្នាក់វ័យប្រហែល៤០ឆ្នាំរស់នៅភូមិជាមួយគ្នា ដើម្បីសួរនាំ។ ករណីនេះ លោកអំពាវនាវទៅតុលាការ និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធជួយរកយុត្តិធម៌ឲ្យផង។
លោកអំពាវនាវថា៖ «ខ្ញុំគ្រាន់តែសង្ឃឹមថាឲ្យតុលាការ ស្រាវជ្រាវរកឃាតករដែលស្លាប់កូនខ្ញុំ ហើយចង់ឲ្យគេរកឃាតករឃើញ ហើយចាប់ឃាតករបានដាក់គុកតាមច្បាប់»។
ម្តាយជនរងគ្រោះ អ្នកស្រី ប្រាំង សល់ ថា គាត់នៅតែអាឡោះអាឡៃកូនស្រីរបស់គាត់ ដោយសារគាត់ជាមនុស្សស្លូតបូតល្អ ។
អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «កូនខ្ញុំ វាធំហើយ មួយទៀតវាស្លូតមិនដែលដើរទៅណាទេ មកពីរៀនវិញនៅតែផ្ទះ»។
លោក ចិន ខ្មៅ រស់នៅជាប់ផ្ទះជនរងគ្រោះ ដែលអះអាងថា ជាសាក្សីដឹងរឿងនេះ និយាយថា កញ្ញា ស៊ីង តែងតែជិះម៉ូតូម្នាក់ឯងចេញពីផ្ទះទៅរៀនគួរនៅវិទ្យាល័យសម្តេចម៉ែនិងសម្តេចឪ ដែលមានចម្ងាយប្រហែល៦គីឡូម៉ែត្រពីផ្ទះ។
លោកបង្ហាញក្តីបារម្ភថា កូនចៅអ្នកភូមិនិងកូនចៅរបស់លោកអាចនឹងជួបបញ្ហាប្រឈមដូចកញ្ញា ស៊ីង ដែរ ដោយថា បើអាជ្ញាធរមិនទប់ស្កាត់ឲ្យបានទាន់ពេល។
លោកបារម្ភថា៖ «ខ្ញុំសូមសំណូមពរដល់អស់លោកទាំងអស់ [អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ]ធ្វើម៉េចទប់ស្កាត់កុំឲ្យមានសកម្មភាពដូចហ្នឹងទៀត ដើម្បីឲ្យកូនចៅក្រោយៗទៅរៀនបានសុខសប្បាយទាំងអស់គ្នា»។
ក្តីកង្វល់របស់យុវតីកំពុងសិក្សានៅក្រុងបានលុង
កេល ស្រីតូច ដែលអះអាងថា ជាប្អូនស្រីបង្កើតជនរងគ្រោះ កេល ស្រីលាភ បានរៀបរាប់ថា បច្ចុប្បន្ននេះកញ្ញារៀនថ្នាក់ទី១១ នៅវិទ្យាល័យអន្ទេរវិសឹកដ្ឋានក្រុងបានលុង។ កញ្ញាស្នាក់នៅសាលារៀន ប៉ុន្តែថា នៅថ្ងៃសៅរ៍ និងថ្ងៃអាទិត្យ តែងតែធ្វើដំណើរទៅស្រុកកំណើតជួយការងារឪពុកម្តាយ។
អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សំគាល់ កញ្ញាអះអាងថា នៅពេលធ្វើដំណើរទៅស្រុកកំណើតម្តងៗនៅតែព្រួយបារម្ភពីសុវត្ថិភាព ដោយសារផ្លូវធ្វើដំណើរពីសាលារៀនទៅផ្ទះឆ្ងាយ ស្ងាត់ និងពិបាកធ្វើដំណើរ។
កញ្ញាបារម្ភដូចនេះថា៖ «សាលារៀនឆ្ងាយពីភូមិ យើងធ្វើដំណើរគ្នាតិច ហើយតាមផ្លូវ ក៏កម្មករច្រើនជក់គ្រឿងញៀន ខ្លាចគេប្លន់តាមផ្លូវ ខ្លាចគេធ្វើបាបរាងកាយយើង ហើយខ្លាចម៉ូតូគេជិះតាមផ្លូវមានស្ទាវច្រើន ក៏គេអាចធ្វើបាបយើង ខ្ញុំខ្លាច»។
ជនជតិដើមភាគតិចនៅភូមិចាងរ៉ា ស្រុកលំផាត់ កញ្ញា ថាំ សាំផាន់ណា អះអាងថា រៀនថ្នាក់ទី១០ នៅវិទ្យាល័យអន្ទេរវិសឹកដ្ឋានក្រុងបានលុង បានស្នើទៅរដ្ឋាភិបាលបង្កើតសាលារៀននៅក្នុងភូមិ ឃុំរបស់គាត់ ដោយថា ដើម្បីកុំឲ្យជនជាតិដើមជួបបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់នានា ចំណេញពេលវេលា និងថវិកាជាដើម។
កញ្ញានិយាយថា៖ «ចង់ឲ្យមានសាលារៀននៅក្នុងភូមិខ្លួនឯង ងាយស្រួលកុំឲ្យអស់លុយ កុំឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់នៅតាមផ្លូវ»។
ជនជាតិដើមភាគតិចនៅ ភូមិលុងឃុង ស្រុកបរកែវ កញ្ញា ភួន ចែ រៀនថ្នាក់ទី១១ នៅវិទ្យាល័យ អន្ទេរវិសឹកដ្ឋានក្រុងបានលុង ថា គាត់នៅតែបារម្ភពីសុវត្ថិភាព នៅពេលធ្វើដំណើរទៅស្រុកកំណើតម្តងៗ ដោយសារផ្លូវធ្វើដំណើរទៅផ្ទះគាត់ មានសភាពស្ងាត់។
កញ្ញារៀបរាប់ថា៖ «ពេលទៅស្រុកកំណើតគឺមានមិត្តភក្តិ ម្នាក់ឯងឪពុកម្តាយអត់ឲ្យទៅម្នាក់ទេ ម៉ោងរៀនមានមិត្តភក្តិពីរនាក់ ព្រោះអីផ្លូវហ្នឹង ស្ងាត់មនុស្ស អត់សូវមានមនុស្សនៅ…ដើរផ្លូវស្ងាត់ចឹងពិបាកដែរ ខ្លាច »។
ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ
ស្នងការនគរបាលខេត្តរតនគិរី លោក ងួន គឿន មានប្រសាសន៍ថា បទល្មើសរំលោភសម្លាប់នៅខេត្តរតនគិរី មិនមានច្រើនករណីទេ។ នៅពេលសួរថា ករណីរំលោភសម្លាប់នេះមានប៉ុន្មានករណីនៅឆ្នាំនេះ ហើយកើនឡើងឬថយចុះ? លោកសុំមិនធ្វើការបកស្រាយជុំវិញបញ្ហានេះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «វាមិនសូវមានច្រើនករណីនេះទេ ខ្ញុំមិនផ្តល់តួលេខហ្នឹងឲ្យទេ ឥឡូវឆែករកលេខខ្លួនឯង»។
ពេលដែលក្រុមការងារយើងខ្ញុំព្យាយាមសាកសួរពីវិធានការផ្សេងៗដើម្បីទប់ស្កាត់ករណី រំលោភនេះ ក៏ដោយលោកមិនបកស្រាយដែរដោយថា មិនមានពេលទេ។
អនុប្រធានការិយាល័យមធ្យមសិក្សា និងប្រឡងនៃមន្ទីរអប់រំខេត្តរតនគិរី លោក អ៊ិន ណែមណូរិន្ទ ទទួលស្គាល់ថា ពិតជាមានការលំបាកច្រើនសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលធ្វើដំណើរទៅរៀនផ្លូវស្ងាត់ ឆ្ងាយពីផ្ទះ ប្រឈមការចាប់រំលោភនិងសម្លាប់។ លោកថា ករណីនេះ ជាមូលហេតុមួយក្នុងចំណោមមូលហេតុផ្សេងទៀត ធ្វើឲ្យសិស្សជនជាតិដើមភាគតិច បោះបង់ការសិក្សាពី៨ទៅ៩%ក្នុងមួយឆ្នាំ។
ទោះជាបែបនេះក្តី លោក អ៊ឹម ណែមណូរិន្ទ ប្រាប់ទៅអាណាព្យាបាលសិស្ស អប់រំកូនចៅឲ្យប្រុងប្រយ័ត្ននៅពេលធ្វើដំណើរទៅរៀន ដើម្បីកុំឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួន។
លោកអំពាវនាវថា៖ «សុំឲ្យធ្វើយ៉ាងណាឲ្យមានការប្រុងប្រយ័ត្ន សម្រាប់ខ្លួនឯង ជាពិសេសសំរាប់ការដើរហើរតែម្នាក់ឯង ហើយយើងជាស្ត្រី»។
មន្ត្រីរូបនោះបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ននេះ មន្ទីរអប់រំកំពុងយកចិត្តទុកដាក់បង្កើតសាលាអនុនិងវិទ្យាល័យ នៅតាមតំបន់ដាច់ស្រយាល ដើម្បីជួយកាត់បន្ថយកុំឲ្យជនជាតិដើមភាគតិចធ្វើដំណើរទៅសាលាឆ្ងាយ ដែលអាចនាំឲ្យមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិត និងហានិភ័យផ្សេងៗជាដើម។
របាយការណ៍របស់មន្ទីរអប់រំខេត្តរតនគិរីបានឲ្យដឹងថា ក្នុងខេត្តនេះមាន៨ស្រុក ក្រុងមួយ និងមានឃុំចំនួន៥០ ហើយមានវិទ្យាល័យ អនុវិទ្យាល័យសរុប២១ និងមានសិស្សសិក្សាជាង៧០០០នាក់ ក្នុងនោះមានសិស្សជនជាតិដើមភាគតិចប្រហែល៥០% ពោលជិតពាក់កណ្តាល ខណៈសាលាបឋមសិក្សានៅទូទាំងខេត្តមានជាង២០០។
របាយការណ៍អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក កាលពីឆ្នាំ២០១៧ បានឲ្យដឹងថា ករណីរំលោភសេពសន្ថវៈទូទាំងប្រទេស នៅឆ្នាំ២០១៧ មាន១៣១ករណី បើប្រៀបធៀបជាមួយឆ្នាំ២០១៦ មានការកើនឡើងលើសចំនួនពីរករណី ។
ដោយឡែកនៅខេត្តរតនគិរី មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគម ក្នុងខេត្តនេះ លោក ឌិន ខន្នី មានប្រសាសន៍ថា នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧ អាដហុកទទួលបានពាក្យបណ្តឹងពីជនរងគ្រោះ លើសំណុំរឿងរំលោភ១១ករណី ក្នុងនោះមាន១ករណីឈានដល់ការសម្លាប់សិស្សស្រី។
នៅឆ្នាំ២០១៨នេះ លោក ខន្នី ថា សមាគមអាដហុកទទួលបានបណ្តឹងរំលោភសម្លាប់សិស្សចំនួន៣ករណី។ លោកអះអាងថា ករណីរំលោភផ្លូវភេទលើស្ត្រី និងក្មេងស្រីជាសិស្សសាលាអាចមានច្រើនជាងនេះ ព្រោះករណីខ្លះជនរងគ្រោះមិនហ៊ានប្តឹង និងមិនដឹងប្តឹងនៅទីណា។
លោកអំពាវនាវថា៖ «ការសម្រួលក្រៅច្បាប់ នៅខេត្តរតនគិរីនេះមានច្រើន ទីមួយ ដោយសារតែមានការគៀបសង្កត់ពីអ្នកអនុវត្តច្បាប់កន្លងទៅ ខ្ញុំមើលឃើញថា ពេលខ្លះជនរងគ្រោះគាត់ទៅរកកន្លែងច្បាប់ ទៅរកកន្លែងអនុវត្តច្បាប់ វាត្រូវទៅជាការគំរាមកំហែង! ទៅជាមានការគៀបសង្កត់គាត់! ដែលទាញគាត់ទៅរកការសម្របសម្រួល»។
មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សរូបនោះ មានប្រសាសន៍ថា ដើម្បីទប់ស្កាត់បញ្ហារំលោភសម្លាប់លើជនជាតិដើមភាគតិចឲ្យថយចុះបាន លុះត្រាតែរដ្ឋាភិបាល បង្កើតសាលារៀនបឋម អនុ និងវិទ្យាល័យនៅតាមតំបន់ដាច់ស្រយាល ជាពិសេសនៅភាគឦសាន ឲ្យបានច្រើន ទើបទទួលបានផលវិជ្ជមាន។
លោកអំពាវនាវថា៖ «ចំណែករដ្ឋាភិបាលគួរតែមានទីកន្លែងសម្រាប់ឲ្យសិស្សស្នាក់នៅរៀនសូត្រ សាងសង់កន្លែងសម្រាប់ឲ្យគាត់ស្នាក់នៅរៀនសូត្រនៅនឹងកន្លែង បើសិនជាយើងអត់អាចសាងសង់សាលាដល់ថ្នាក់មូលដ្ឋាន ទីពីរ រដ្ឋាភិបាលត្រូវយកចិត្តទុកដាក់នៅភូមិភាគឦសាន មិនសម្រាប់តែខេត្តរតនគិរីទេ នៅក្នុងភូមិភាគឦសាន គួរតែសាងសង់សាលាឲ្យបានច្រើន ដើម្បីផ្តល់ឱកាសឲ្យគាត់រៀនសូត្រ»។
មាត្រា១៤នៃសេចក្តីប្រកាសអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច ចុះថ្ងៃទី១៣ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៧ ក្នុងវាក្យខ័ណ្ឌទី២ ចែងថា បុគ្គលជនជាតិដើមភាគតិចគ្រប់រូប ជាពិសេសកុមារមានសិទ្ធិទទួលបានការអប់រំនៅគ្រប់កំរិត និងគ្រប់រូបភាពនៃការអប់រំរបស់រដ្ឋដោយគ្មានការរើសអើង។
សេចក្តីប្រកាសអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចនេះ ឲ្យដឹងទៀតថា មានជនជាតិដើមភាគតិចប្រមាណ៣៧០លាននាក់ រស់នៅក្នុងរដ្ឋសមាជិកនានារបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ រួមទាំងកម្ពុជាផងដែរ។
ចំណែកក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការសមាគមខ្មែរលើ-រតនគិរី ឲ្យដឹងថា ជនជាតិដើមភាគតិចមានចំនួន២សែននាក់ និងមាន២៤ក្រុម កំពុងរស់នៅក្នុង១៥ខេត្ត ក្រុង និង៣៦ស្រុក រួមទាំង១៣១ឃុំ-សង្កាត់ នៃប្រទេសកម្ពុជា។
របាយការណ៍ដដែលបញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្ននេះ ជនជាតិដើមភាគតិចទាំងនោះបានបង្កើតជាសហគមន៍ចំនួន៥០៣ និងមានអ្នកចូលរួម៤៥០០០គ្រួសារ ក្នុងនោះមានជនជាតិ ទំពួន ចារ៉ាយ គ្រឹង ព្រៅ កាវ៉ែត លុន កាចក់ និងជនជាតិពូនង(ព្នង)ជាដើម។
នាយិការអង្គការខ្មែរលើអ្នកស្រី ដាំ គន្ធី មានប្រសាសន៍ថា ករណីរំលោភសម្លាប់កំពុង តែប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់អារម្មណ៍ឪពុកម្តាយ និងសិស្សស្រី នៅក្នុងខេត្តរតនគិរី។ នាយិការអង្គការខ្មែរលើជនដើមភាគតិចរូបនេះ បន្តថាលោកស្រីបារម្ភពីវាសនាអនាគតកូនចៅជំនាន់ក្រោយ ដោយថា ស្របពេលដែលព្រៃឈើបាត់បង់រាល់ថ្ងៃ គ្រឿងញៀន គ្រឿងស្រវឹង កំពុងតែរាលដាលក្នុងភូមិ ហើយកូនចៅក៏ពិបាកក្នុងទទួលបានការអប់រំឲ្យបានល្អ។
លោក ឌិន ខន្នី មានប្រសាសន៍ថា ជនជាតិដើមភាគតិចទាំងនោះពឹងផ្អែកលើធនធានធម្មជាតិ ធ្វើចំការវិលជុំ។ ប៉ុន្តែលោកថា នៅពេលខាងមុខបើព្រៃឈើបាត់បង់អស់ កូនចៅជំនាន់ក្រោយកាន់តែច្រើន ហើយគាត់មិនបញ្ជូនកូនៗឲ្យទៅរៀនដល់ថ្នាក់ទី១២ទេ នឹងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពកាន់តែខ្លាំង។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «គាត់នឹងមានផលប៉ះពាល់ខ្លាំង បើសិនទីមួយ គាត់អត់បានបញ្ជូនកូនមករៀនឲ្យបានយ៉ាងតិចបំផុតត្រឹមថ្នាក់ទី១២ទេ គាត់នឹងប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់គាត់ខ្លាំងបំផុត នៅក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំទៅមុខទៀត »។
