លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងពិធីសម្ពោធវិមានឈ្នះ-ឈ្នះកាលពីថ្ងៃសៅរ៍កន្លងមកនេះ បានជំរុញទៅប្រទេសលោកសេរី កុំឲ្យសាងកំហុសជាលើកទី៣ តាមរយៈយកហេតុផលសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ មកដាក់ទណ្ឌកម្មលើកម្ពុជា។
ក្នុងពិធីនោះ លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងថា ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក កម្ពុជាបានប្រែក្លាយពីទីតាំងដែលមានសង្គ្រាម ទៅជាកន្លែងដែលមានការអភិវឌ្ឍ មានផ្សារ មានផ្ទះប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅ។
មេដឹកនាំរូបនេះ បានរំឭកបែបនេះ ទំនងជាសំដៅទៅរកសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសលោកសេរីមួយចំនួនទៀត ដោយលោកថា កុំសាងកំហុសជាលើកទី៣មកលើកម្ពុជា ដោយថា កំហុសលើកទី១ អំឡុងទសវត្សរ៍៧០ ពួកគេបានគាំទ្ររបបយោធាធ្វើរដ្ឋប្រហារដែលរបបនោះ លោក លន់ នល់ ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់សម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ ធ្វើឲ្យកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងវិបត្តិសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង និងថា កំហុសទី២ បានគាំទ្ររបប ប៉ុល ពត ធ្លាប់សម្លាប់មនុស្ស ឲ្យបន្តអង្គុយនៅកៅអីនៅអង្គការសហប្រជាជាតិរយៈពេល ១២ឆ្នាំ។
លោកថ្លែងថា៖ «ដូច្នេះ សង្ឃឹមថា ប្រទេសទាំងនោះ មិនធ្វើកំហុសលើកទី៣ ដែលដាក់ទណ្ឌកម្មចំពោះអ្នកដែលបានខិតខំរក្សាសន្តិភាព ខិតខំរក្សាសេចក្តីសុខ និងអាយុជីវិតរបស់ប្រជាជន»។
ការលើកឡើងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជានៅពេលនេះ ស្របពេលសហភាពអឺរ៉ុបកំពុងតែដំណើរការសិក្សាពីការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA បើកម្ពុជាមិនធ្វើឲ្យស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឲ្យប្រសើរឡើង។ ចំណែក សហរដ្ឋអាមេរិក ក៏មានវិធានការបន្តបន្ទាប់លើកម្ពុជាក្នុងហេតុផលដូចអឺរ៉ុបដែរ។
តើការដាក់សម្ពាធពីអន្តរជាតិ ដើម្បីឲ្យកម្ពុជាអនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ ជាការសាងកំហុសឬ?
នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស លោក មឿន តុលា វិភាគថា ទសវត្សរ៍៧០ ជាបទពិសោធន៍មួយ សម្រាប់អន្តរជាតិ ហើយថា សម្ពាធពេលនេះ ទំនងជាតម្រង់ទិសកម្ពុជា ឲ្យគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ តាមស្មារតីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស និងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជា កុំឲ្យកម្ពុជារអិលធ្លាក់ទៅក្នុងរបបកាប់សម្លាប់ដូចពីអតីតាលទៀត។
លោកថា៖ «អន្តរជាតិ គេជំរុញឲ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ហើយនិងកម្ពុជាឈរលើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ខ្ញុំគិតថា អាហ្នឹងមិនមែនជាកំហុសរបស់ពួកគេទេ តែផ្ទុយទៅវិញ គេព្យាយាមតម្រង់ទិសកម្ពុជាកុំឲ្យវិលត្រឡប់ទៅរកទសវត្សរ៍៧០ទៀត»។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា៥១ ចែងថា៖ «ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា អនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។ ប្រជាពលរដ្ឋជាម្ចាស់វាសនានៃប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន»។
លោក មឿន តុលា វិភាគទៀតថា ប្រទេសដែលគេអនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ គេចង់ឲ្យក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំរដ្ឋមានតុល្យភាពអំណាចរវាងគណបក្សប្រឆាំង និងគណបក្សកាន់អំណាច ទើបអាចធានាពីតម្លាភាពសង្គមបាន។
លោក មឿន តុលា វិភាគទៀតថា ការរំលាយគណបក្សប្រឆាំង ដែលមានសំឡេងគាំទ្រជិតពាក់កណ្តាលប្រទេស ចេញពីឆាកនយោបាយ ជាសញ្ញាបង្ហាញថា លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាបានដើរថយក្រោយ ទើបសហគមន៍អន្តរជាតិមានវិធានការទប់ស្កាត់ឲ្យកម្ពុជាវិលទៅស្តារប្រជាធិបតេយ្យ មិនមែនជាកំហុសទេ។
លោកថា៖ «ពេលដែលយើងរំលាយគណបក្សប្រឆាំងមួយដែលមានសំឡេងជាប់ឆ្នោតរហូតដល់ ៣លាននាក់ជាង រហូតដល់ស្ទើរតែកន្លះនគរ និយាយឲ្យចំស្ទើរតែ ៥០ ទល់នឹង ៥០ អាហ្នឹង ជាចំនុចមួយឈានទៅដល់ការបំផ្លាញចោលប្រជាធិបតេយ្យ ហើយមានន័យថា យើងដើរឆ្ងាយពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសហ្នឹងហើយ»។
អ្នកវិភាគនយោយបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា ពន្យល់ប្រហាក់ប្រហែលដែរថា ការតម្រូវឲ្យកម្ពុជាគោរសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ មានប្រភពចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលថា ដំបូងឡើយមាន ១៨ប្រទេស រួមទាំងមហាអំណាចផង បានចុះហត្ថលេខា ប៉ុន្តែក្រោយមកប្រទេសជាហត្ថលេខីឡើងដល់ ២១ ហើយថា ស្មារតីនៃកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ បានបញ្ចូលទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ស្របតាមធម្មនុញ្ញអង្គការសហប្រជាជាតិ បានន័យថា កម្ពុជាយល់ព្រមប្រតិបត្តិតាមខ្លឹមសាររួមរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា បន្តថា បើក្នុងករណីដែលកម្ពុជាមិនធ្វើតាមខ្លឹមសាររួមនេះ ប្រទេសជាហត្ថលេខី ដែលនាំមុខគេ ដូចជា សហគមន៍អឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាសមេរិកជាដើម គេនឹងមានវិធានការរបស់គេ តាមរយៈកាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្សេងៗ ដែលលោកថា មិនមែនជាកាសាងកំហុសទេ។
លោកថា៖ «ធម្មតាប្រទេសអស់ហ្នឹង គេអាចអំពាវនាវ គេអាចធ្វើឲ្យកម្ពុជាពិចារណា បើកម្ពុជាយើងអត់ធ្វើតាមគេ គេអាចចាត់ការ ហើយប្រទេសកម្ពុជា អាចមានបញ្ហាហើយ។ ខ្ញុំគិតថា អាហ្នឹងមិនមែនជាកំហុសអីទេ អន្តរជាតិគេរុញឲ្យយើងធ្វើអ្វីដែលយើងធ្វើហ្នឹង យើងធ្វើបាន ឬមិនបានជាកំហុសរបស់យើង»។
មាត្រា៣១នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏បានចែងដែរថា៖ «ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទទួលស្គាល់ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចមានចែងនៅក្នុងធម្មនុញ្ញនៃអង្គការសហប្រជាជាតិ សេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្ស និងកតិកាសញ្ញា ព្រមទាំងអនុសញ្ញាទាំងឡាយទាក់ទិនទៅនឹងសិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិនារី និងសិទ្ធិកុមារ»។
លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា វិភាគទៀតថា បើមេដឹកនាំកម្ពុជាពេលនេះ សម្រេចចិត្តធ្វើឲ្យចរន្តនយោបាយរបស់ខ្លួនដើរផ្ទុយពីធម្មនុញ្ញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ លោកព្រមានថា កម្ពុជានឹងខាតបង់។
លោកថា៖ «បណ្តាប្រទេសទាំងអស់នោះដែលគេអាចធ្វើបាន ដូចជាការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិ ឥស្សរជននយោបាយដែលធ្វើឲ្យខូចសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ អាចផ្តាច់អត្រាអនុគ្រោះពន្ធហ្នឹងចោល ដើម្បីឲ្យយើងងាកមកពិចារណា ព្រោះកម្ពុជាយើងមិនមានមធ្យោបាយ និងកម្លាំងគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់អភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចខ្លួនឯងនៅឡើយទេ នៅពឹងផ្អែកលើសហគមន៍អឺរ៉ុប និងអាមេរិកនៅឡើយ»។
ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកវិភាគបង្ហាញការយល់ឃើញរបស់ពួកគេថា ស្ថានការណ៍នយោបាយនៅកម្ពុជា នៅតែអាចគេផុតពីទណ្ឌកម្មរបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ បើអ្នកនយោបាយខ្មែរស្រុះស្រួលគ្នាវិលទៅរកតុចរចា តម្កល់ប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ស្វែងរកដំណោះស្រាយ ដើម្បីពង្រឹងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យដ៏ពិតប្រាកដមួយ ឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិជឿទុកចិត្តឡើងវិញនោះ៕
