គិតត្រឹមខែកុម្ភៈនេះ អតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា ត្រូវបានតុលាការបង្គាប់ឲ្យឃុំខ្លួនជិត១៨ខែហើយ បើទោះក្រុមប្រទេសលោកសេរី ដែលនាំមុខគេដោយសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប ជំរុញឲ្យដោះលែងវិញ ដោយចាត់ទុកចំណាត់ការនោះថាជាការគំរាមកំហែងផ្នែកនយោបាយក៏ដោយ។
តុលាការកំពូល កាលពីថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៧ ក៏បានប្រកាសឲ្យរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរបស់លោក កឹម សុខា ចោលតាមបណ្តឹងរបស់ក្រសួងមហាមផ្ទៃ ដែលចោទថា «ក្បត់ជាតិ»។
សាលដីកានេះ ក៏ជាដើមចមមួយជំរុញឲ្យរឹបអូសយកអាសនៈទាំងអស់ចំនួន៥៥ក្នុងសភា និងឃុំ-សង្កាត់ជាង៥ពាន់របស់គណបក្សប្រឆាំង ដែលពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឲ្យ យកទៅចែកគណបក្សដទៃ ក្នុងនោះគណបក្សប្រជាជនបានច្រើនជាងគេសម្រាប់អាសនៈឃុំសង្កាត់។ចាប់ពីពេលនោះមក គណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំមួយនេះ បានបាត់ឈ្មោះពីឆាកនយោបាយ។
ប៉ុន្តែប្លុកលោកសេរី មានសហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុបជាដើម មិនទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំមុននោះឡើយដែលការបោះឆ្នោតនោះ គ្មានវត្តមានគណបក្សប្រឆាំងចូលរួមប្រកួតនេះទេ ទោះបី គ.ជ.ប. ប្រកាសថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាអ្នកឈ្នះក៏ដោយ។
បើទោះបីជម្លោះនេះបានអូសបន្លាយជិត២ឆ្នាំ អមដោយការជំរុញពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ឲ្យស្តារស្ថានការណ៍ឡើងវិញក៏ដោយ ប៉ុន្តែមកដល់ពេលនេះមិនទាន់មានសញ្ញាណាមួយ ត្រូវបានប្រកាសជាសាធារណៈពីការវិលចូលតុចរចារបស់អ្នកនយោបាយ ដើម្បីផ្សះផ្សាមុខរបួសនេះឡើងវិញនៅឡើយទេ។
ជាការកាត់សម្គាល់ លោក សម រង្ស៊ី ដែលឡោមព័ទដោយបណ្តឹង តែមិនធ្លាប់ជាប់ពន្ធនាគារនោះបានប្រកាសថា នឹងវិលចូលកម្ពុជាវិញនៅឆ្នាំនេះ និងបានអំពាវនាវឲ្យពលរដ្ឋចូលរួមជាមួយលោក ដើម្បីប្តូរមេដឹកនាំ។
ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពបែបនេះ មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចលោក ហ៊ុន សែន វិញបានផ្ញើសារថា សមត្ថកិច្ចបាននឹងកំពុងត្រៀមខ្លួនចាត់វិធានការ ទប់ស្កាត់ចរន្តនយោយថ្មីរបស់លោក សម រង្ស៊ីនេះ។
សំនួរត្រង់ថា តើកម្ពុជាប្រឈមបញ្ហាអ្វីខ្លះ បើទ្វារចរចានៅតែបន្តបិទបែបនេះ?
នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារនិងសិទ្ធិមនុស្ស លោក មឿន តុលាពន្យល់ថា ក្នុងប្រទេសប្រជាធធិបតេយ្យ ការប្រកួតប្រជែងអំណាច គេបានតម្កល់ប្រយោជន៍ជាតិជាធំ បើកាលណាការប្រកួតនោះធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រយោជន៍ពលរដ្ឋឬប្រទេសជាតិ ពួកគេវិលទៅរកតុចរចាដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយ ប៉ុន្តែលោកថានៅកម្ពុជាខុសពីនេះ។
លោក មឿន តុលា វិភាគថា បើច្រកទ្វារចរចានៅតែបន្តបិទ បញ្ហាធំពីរអាចកើតឡើងក្នុងសង្គម គឺវិបត្តអត់ការងារធ្វើសម្រាប់មនុស្សច្រើនម៉ឺននាក់ និងសញ្ញាបែកបាក់ជាតិបានចូលមកដល់ ដោយលោកបញ្ជាក់ថាពេលនេះ ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពីលោកខាងលិចត្រូវបាត់បង់ ហើយអ្នកគាំទ្របក្សប្រឆាំងជាង៣លាននាក់ និងអ្នកគាំទ្របក្សកាន់អំណាចមានទាំងកងម្លាំងផងចាប់ផ្តើប្រឈមដាក់គ្នា។
លោកថា៖ «អ្នកដែលបារម្ភខ្លាចបាត់បង់ការងារគឺកម្មករ សួរថាកម្មករជានរណា កម្មករជាកូនរបស់ទាហាន កម្មករជាកូនរបស់ប៉ូលិស កម្មករជាកូនរបស់មន្ត្រីរាជការ ប្រសិនមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នា អ្នកណាជាអ្នកទៅបាញ់ មានមន្ត្រី ប៉ូលិស ឬក៏យោធាអីជាដើម។ សំនួរសួរថា តើគេលើកកាំភ្លើងបាញ់ប្រពន្ធខ្លួនឯង កូនខ្លួនឯង ដែរអត់ អាហ្នឹងដែលជាសំនួរដែលត្រូវសួរ »។
អ្នកវិភាគនយោបាយនៅក្រៅប្រទេស លោក គឹម សុខ វិភាគថាបើជម្លោះនយោបាយនៅតែអូសបន្លាយ វិធានការនានារបស់ប្លុកលោកសេរី ដែលចង់ឃើញកម្ពុជាដើរលើកគន្លងប្រជាធិបតេយ្យនឹងធ្លាក់មកដល់។លោកថាពេលនោះ ទីផ្សារផ្នែកឧស្សាហកម្មកាត់ដេរ ត្រូវបាត់បង់ និងទីផ្សារសម្រាប់លក់ផលិតផលកសិកម្មក៏បាត់ដូចគ្នា។
លោក គឹម សុខ វិភាគទៀតថា មួយវិញទៀត មុខមាត់កម្ពុជាលើឆាកអន្តរជាតិក៏ត្រូវធ្លាក់ចុះ ជំនួយឧបត្ថម្ភនានាពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ និងកម្មវិធីសុខភាពសាធារណៈ ក៏ត្រូវបាត់បង់។លោកថា ស្ថានការណ៍បែបនេះ ក៏ការបើកឱកាសឲ្យឈ្មួញខិលខូច ឃុបឃិតជាមន្ត្រីបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិដែរ។
លោកថា៖ «ហើយកម្ពុជាទៅថ្ងៃអនាគតនោះកាន់តែរងគ្រោះពីកម្ចីគ្មានតម្លាភាព និងការប្រាក់ខ្ពស់ពីមិត្តកុម្មុយនីស្តចិន។ ចំនុចទី៥ ជាឱកាសរបស់ឈ្មួញទុច្ចរិត បំផ្លាញធនធានធម្មជាតិប្រទេសកាន់តែខ្លាំង ដូចជា ព្រៃឈើ និងធនធានរ៉ែ ជាដើម ដោយសារតែគ្មានអ្នកតាមដាន»។
ប៉ុន្តែបណ្ឌិតវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនិងជាប្រធានរាជ្យបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជារបស់រដ្ឋាភិបាលលោក បណ្ឌិត សុខ ទូច វិភាគថាសារនយោបាយរបស់លោក សម រង្ស៊ី នឹងមិនធ្វើឲ្យមានការប្រឈមមុខដាក់គ្នាណាមួយក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំនោះទេ ដោយលោកថា លោក សម រង្ស៊ី គ្មានលទ្ធភាពកៀរគរមនុស្សបានច្រើន ដើម្បីប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលដូចឆ្នាំកន្លងទៅនោះទេ រួមទាំងពលករនៅក្នុងប្រទេសថៃផងដែរ។
លោក លោក សុខ ទូច វិភាគទៀតថា វិធានការរបស់សហភាពអឺរ៉ុបលើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ លោកថា ក៏មិនមែនជាបញ្ហាធំ រហូតទៅបង្ខំរដ្ឋាភិបាលឲ្យទទួលយកលក្ខខណ្ឌរបស់ក្រុមប្រឆាំងដែរ។
លោកថា៖ «ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធហ្នឹងមិនសំខាន់ទេ ព្រោះអាស៊ានមានតែប្រទេស៣ទេដែលទទួល EBA មាន កម្ពុជា ភូមា និងឡាវ ចុះហេតុអីថ្ងៃមុខកម្ពុជាក្លាយជាប្រទេសមានចំណូលធម្យមកម្រិតខ្ពស់ ចុះហេតុអីយើងមិនដក យើងត្រូវតែដកមួយរយភាគរយត្រូវតែដកហើយ»។
យ៉ាងនេះក្តីស្ថានភាពសិទ្វិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា ត្រូវបានសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ មានទាំងសហរដ្ឋអាមេរិកផង កាលពីថ្ងៃទី៣០មករា បានរំឭករដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឲ្យវិលទៅស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ តាមរយៈបញ្ឈប់ការយាយីគណបក្សប្រឆាំង សង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ។
សហរដ្ឋអាមេរិក បានលើកឡើងថា ខ្លួនព្រួយបារម្ភពីការធ្លាក់ចុះយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរពីស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា ដូចជាសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយ។
អាមេរិកក៏បានជំរុញទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឲ្យផ្តល់សិទ្ធិធ្វើនយោបាយឡើងវិញដល់គណបក្សប្រឆាំង និងទម្លាក់បទចោទលើលោក កឹម សុខា។
ចក្រភពអង់គ្លេស បានលើកឡើងថា ការបោះឆ្នោតថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៨ ខ្វះភាពស្របច្បាប់។ រីឯចំណាត់ការទៅលើបក្សប្រឆាំង សង្គមស៊ីវិល និងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយជាដើម អង់គ្លេសថា ជាការធ្វើឲ្យលំហប្រជាធិបតេយ្យនៅម្ពុជារួមតូច។
ប្រទេសលោកសេរីមួយនេះ ជំរុញរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឲ្យបើកលំហសេរីភាពប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យឡើងវិញ ទម្លាក់ចោលការចោទប្រកាន់លើលោក កឹម សុខា និងអ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំង ១១៨នាក់ផ្សេងទៀត ដែលត្រូវបានហាមឃាត់សិទ្ធិនយោបាយកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧។
អ្នកជំនាញផ្នែកគោលនយោបាយ និងកិច្ចការពិភពលោកនៅមហាវិទ្យាល័យ Occidental សហរដ្ឋអាមេរិក លោក អ៊ា សុផល វិភាគថា រដ្ឋាភិបាលដឹកនាំគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមិនផ្លាស់ប្ដូរជំហរចំពោះការជំរុញរបស់សហគមន៍អន្ដរជាតិ ឲ្យងាកមកស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សនោះទេ ពាក់ព័ន្ធនឹងប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ។
លោក អ៊ា សុផល វិភាគទៀតថា ការសម្របសម្រួលនយោបាយអាចកើតឡើងបានការវិលត្រឡប់របស់លោក សម រង្ស៊ី និងក្រុមប្រឆាំងនៅក្រៅប្រទេស ត្រូវចូលកម្ពុជា ក្រោយសហភាពអឺរ៉ុបព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះរួចហើយលោកវិភាគថាគ្មានការសម្របសម្រួលណាមួយកើតឡើងទេ។
អ្នកវិគាគនយោបាយលោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា វិគាគថា កម្ពុជាទៅថ្ងៃអនាគត នឹងជួបវិបត្តិធ្ងន់ធ្ងរ បើមិនស្តារប្រជាធិបតេយ្យ ដោយថាវិធានការដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធជាជំហានទីមួយទេ ហើយថានឹងមានវិធានការណ៍បន្តបន្ទាប់ទៀតបើកម្ពុជានៅតែមិនព្រមស្តារប្រជាធិបតេយ្យនោះ៕
