រហូតមកដល់ថ្ងៃនេះ ក្រុមមេដឹកនាំនយោបាយកម្ពុជា ហាក់លែងនិយាយគ្នាដោយសន្តិវិធីដើម្បីស្វែងរកការផ្សះផ្សាជាតិឡើងវិញបាន ខណៈប្រទេសជាតិកំពុងប្រឈមទៅនឹងការគំរាមកាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។
កាលពីសប្តាហ៍មុន លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសថា នឹងចុះចេញពីតំណែងបើចាប់លោក សម រង្ស៊ី មិនបានក្នុងរយៈពេល ២៤ម៉ោង ប្រសិនបើអតីតមេបក្សប្រឆាំងរូបនេះ មកជាន់ទឹកដីកម្ពុជាវិញតាមការគ្រោងទុក។
លោក សម រង្ស៊ី ដែលកំពុងនិរទេសខ្លួនវិញ បានគំរាមថា ពេលមកដល់កម្ពុជា លោកនឹងប្រមែប្រមូលអ្នកគាំទ្រទៅចាប់ខ្លួន លោក ហ៊ុន សែន ដែលកំពុងកាន់អំណាច ជាអ្វីដែលលោកថា ដើម្បីសង្គ្រោះប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
ជ្រុងមួយនៃបញ្ហារនេះគឺកើតចេញពីការបោះឆ្នោតជាតិចម្រូងចម្រាស់កាលពីឆ្នាំ២០១៨ ដែលធ្វើអោយ សហគមន៍អន្តរជាតិលោកសេរី គំរាមដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មបើអតីតគណបក្សប្រឆាំង នៅតែគ្មានលទ្ធភាពចូលរួមប្រកួតការបោះឆ្នោតឡើងវិញ មានលក្ខណសេរី និង យុត្តិធម៌នោះ។
សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរកម្ពុជា GMAC បានព្យាករណ៍ថា ពលរដ្ឋខ្មែរជិត ៤លាននាក់ នឹងរងផលប៉ះពាល់ ប្រសើនបើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ត្រូវបានដកហូតមែននោះ។
នៅពេលដែលជម្លោះនយោបាយ កំពុងបង្កភាពមិនច្បាស់លាស់គំរាមកំហែងដល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋច្រើនលាននាក់បែបនេះ វាបង្កើតជាសំណួរថា តើមានកត្តាអ្វីជំរុញឱ្យមានការចរចានយោបាយទេ?
អ្នកឃ្លាំមើលបង្ហាញក្តីបារម្ភថា ជម្លោះនយោបាយពេលនេះ បានជំរុញកម្ពុជាដល់ចំនុចផុយស្រួយនៃការបែកបាក់ជាតិ និងអាចឈានដល់មានវិបត្តិសង្គម បើគ្មានការចរចានយោបាយណាមួយកើតឡើងទាន់ពេលទេនោះ។
អតីតគណបក្សប្រឆាំង ដែលតុលាការកំពូលចេញសាលដីការំលាយកាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧នោះ មានអ្នកគាំទ្រជាង៣លាននាក់។ ចំនួននេះ ប្រហាក់ប្រហែលទៅនឹងអ្នកគាំទ្របក្សកាន់អំណាចដែរ បើគេពិនិត្យមើលលទ្ធផលផ្លូវការនៃការប្រោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់កាលពីឆ្នាំ២០១៧។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុង ហៃ ពន្យល់ថា មានកត្តាជាច្រើនដែលជំរុញមេដឹកនាំនយោបាយកម្ពុជា ឱ្យវិលទៅរកតុចរចាវិញ និងតម្កល់ផលប្រយោជន៍ជាតិ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ វិភាគថា កត្តាទី១ មហាជនជន រួមទាំងឥស្សរជននយោបាយទាំងសងខាង ត្រូវចេះដាក់សម្ពាធ ទៅមេដឹកនាំរបស់ខ្លួន ឱ្យដកថយទៅនិយាយគ្នាពីផលប្រយោជន៍ជាតិ។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា៖ «សម្ពាធពីសាធារណជនដែលមិនចង់ឱ្យជម្លោះក្លាយជាសង្គ្រាមក្នុងស្រុក នេះជាកម្លាំងមួយដែលអាចញែកអ្នកទាំងពីរហ្នឹង [លោក ហ៊ុន សែន និងលោក សម រង្ស៊ី] ឱ្យថយក្រោយ គិតពិចារណារកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី ដែលយើងធ្លាប់ធ្វើពីមុនៗមករវាងខ្មែរ និងខ្មែរ ក្រោមអធិបតីភាពព្រះមហាក្សត្ររបស់យើង»។
អ្នកវិភាគរូបនេះ ពន្យល់ទៀតថា យន្តការទី២ បើអ្នកនយោបាយខ្មែរគិតពីប្រយោជន៍ជាតិ ពួកគេគួរសុំជំនួយពីព្រះមហាក្សត្រ ឱ្យធ្វើជាអាជ្ញាកណ្តាល ស្វែងរកដំណោះស្រាយដើម្បីផ្សះផ្សាជាតិ ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លោក ម៉ុងហៃ បន្ថែមថា៖ «ជាតួនាទីព្រះមហាក្រត្យហើយ ដែលគូភាគីត្រូវវិលត្រឡប់មកអនុវត្តតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាឆន្ទៈមោះមុតរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរយើងនៅឆ្នាំ១៩៩៣ហ្នឹង»។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា «ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះអង្គទ្រង់ជានិមិត្តរូបនៃឯកភាពជាតិ ធានាឯករាជ្យជាតិ អធិបតេយ្យ និង បូរណភាពទឹកដី។ ព្រះមហាក្រត្រ ទ្រង់ជាអ្នកធានាការគោរពសិទ្ធិ និងសេរីភាពរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ និងការគោរពសន្ធិសញ្ញាអន្តរជាតិ។ ព្រះមហាក្សត្រទ្រង់មានតួនាទីខ្ពង់ខ្ពស់ជាអាជ្ញាកណ្តាល ដើម្បីធានាការប្រព្រឹត្តទៅនៃអំណាចសាធារណៈឱ្យមានភាពទៀតទាត់»។
អ្នកវិភាគនយោបាយនៅក្រៅប្រទេស លោក គឹម សុខ វិភាគថា ការចរចាត្រូវតែមាន ដើម្បីរកដំណោះស្រាយតម្កល់ប្រយោជន៍ជាតិ ប៉ុន្តែ លោកថា ការចរចា ឬមិនចរចា ស្ថិតនៅលើលោក ហ៊ុន សែន មិនអាស្រ័យលើលោក សម រស្ស៊ី នោះទេ។
អ្នកវិភាគរូបនេះ វិភាគទៀតថា កត្តាដែលជំរុញឱ្យបក្សកាន់អំណាច បើកផ្លូវឱ្យមានការចរចានយោបាយ ដើម្បីផ្សះជាតិឡើងវិញនោះ អាស្រ័យលើទម្ងន់នៃសម្ពាធរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលកំពុងជំរុញទៅរដ្ឋាភិបាលឱ្យស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
លោក គឹម សុខ ប្រាប់ថា៖ «បើលោក ហ៊ុន សែន គាត់ស្ទង់ឃើញថា សម្ពាធហ្នឹង ប៉ះពាល់ដល់ប្រយោជន៍ផ្ទៃក្នុងរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ហើយក៏មានឥទ្ធិពលដល់ការបាត់បង់ការងារកម្មករ ៧៥ម៉ឺននាក់ ប៉ះពាល់ដល់ប្រជារាស្ត្រ ៣លាននាក់ជាប្រយោលទៀត នេះជាផលលំបាកយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរណាស់ ហើយផលវិបាកបែបនេះ ក្រុមលោក ហ៊ុន សែន កំពុងស្ទង់មើលថា តើត្រូវចរចា ឬក៏អត់ដែរ»។
លោក គឹម សុខ វិភាគទៀតថា សម្ពាធមួយទៀត ដែលជំរុញឱ្យមានការចរចានយោបាយដែរនោះ គឺស្ថាប័នរដ្ឋសភា ត្រូវដើរតួនាទីសកម្ម ក្នុងការចាប់បង្ខំរដ្ឋាភិបាល ឱ្យគោរពតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បើមើលឃើញថា របត់រនយោបាយកំពុង បង្កមហន្តរាយដល់ប្រទេសជាតិនោះ។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថា «ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា អនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ សេរី ពហុកបក្ស។ ពលរដ្ឋខ្មែរជាម្ចាស់វាសនានៃប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន។ អំណាចទាំងអរស់ជារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ» ។
សហភាពអឺរ៉ុប បានប្រកាសរួចហើយពីការដំណើរការនៃនីតិវិធីដែលអាចឈានទៅរកការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ «អ្វីគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ» ឬហៅកាត់ថា EBA បើរដ្ឋាភិបាលមិនបើកលំហប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ តាមរយៈរៀបចំការបោះឆ្នោតឡើងវិញតាមយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ និងគ្មានវត្តមានអតីតគណបក្សប្រឆាំងដែលបានរំលាយទៅហើយនោះ បានចូលរួមប្រកួតឡើងវិញ។ លទ្ធផលនៃការព្យួរសហភាពអឺរ៉ុប នឹងប្រកាសឱ្យរដ្ឋាភិបាលដឹងនៅត្រឹមខែកុម្ភះដើមឆ្នាំ២០១៩។
ចំណែកសហរដ្ឋអាមេរិកវិញ ក៏បានគំរាមដូចគ្នាពីលទ្ធភាពដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទូទៅ GSP របស់ខ្លួន ជាអ្វីដែលអាមេរិកថា ដើម្បីដាក់សម្ពាធឱ្យរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ។
ជាងនេះទៅទៀតសភាអាមេរិក បានអនុម័តរួចហើយនៅសេចក្តីស្នើច្បាប់ ប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា ឬហៅថា HR 526 សម្រាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មទិដ្ឋាការ និងបង្កទ្រព្យសម្បត្តិមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ និងអ្នកស្និទនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប៉ុន្តែច្បាប់នេះ ត្រូវឆ្លងកាត់ព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក និងប្រធានាធិបតី លោក ដូណាល់ ត្រំា ទើបចូលជាធរមាន។
អ្នកវិភាគនយោបាយលោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា វិភាគប្រហាក់ប្រហែលដែរថា កត្តាចំបងមួយទៀត ដែលចាប់បង្ខំបក្សកាន់អំណាច ឱ្យវិលទៅរកតុចរចានោះ គឺវិធានាការរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការកាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម និងច្បាប់បង្កកទ្រព្យសម្បតិ៍មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ និងអ្នកនៅជុំវិញខ្លួនថ្នាក់ដឹកនាំ៕
