លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងជាមេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចផងនោះ បានបញ្ចេញប្រតិកម្មជាថ្មីទៀតកាលពីសប្តាហ៍មុន ពីការដែលសហភាពអឺរ៉ុបយកលក្ខខណ្ឌនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ«អ្វីគ្រប់យ៉ាងលើកលែងតែអាវុធ»(EBA) មកធ្វើជាសម្ពាធតម្រង់ទិសនៃការដឹកនាំរបស់លោក។
លោក ហ៊ុន សែន អះអាងទៀតថា កម្ពុជាបានត្រៀមខ្លួនរួចរាល់ហើយពីការដើរទៅមុខដោយខ្លួនឯង បើសហភាពអឺរ៉ុបប្រើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធនេះ ចាប់បង្ខំកម្ពុជានូវអ្វីដែលលោកមិនអាចធ្វើបាន។
លោក ហ៊ុន សែន ថ្លែងថា៖ «ឥឡូវគេ [អឺរ៉ុប] យកអាហ្នឹង [EBA] មកគំរាមយើងថា អ្នកឯងត្រូវធ្វើអានេះ។ អ៊ីចឹងបានយើងប្រាប់ទៅវិញថា យើងមិនអាចយកអធិបតេយ្យរបស់យើងទៅដោះដូរនឹងជំនួយណាទេ។ អ្វីដែលយើងខិតខំធ្វើបាន យើងធ្វើ អ្វីដែលយើងធ្វើមិនបាន យើងមិនធ្វើទេ។ [….] ហើយសូមបញ្ជាក់ ប្រវត្តិលើពិភពលោកនេះ មានតែកម្ពុជាទេ ដែលបរទេសមួយជួយហើយ បរទេសដកត្រឡប់ទៅវិញ កម្ពុជានៅឈរបានរហូតសព្វថ្ងៃ»។
មេដឹកនាំបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ អះអាងទៀតថា EBA នោះ វានឹងត្រូវគេផ្តាច់ដដែលទេ អំឡុង ៥ ទៅ ៦ឆ្នាំទៀត (២០២៥) ហើយថា ការដែលកម្ពុជាមានលទ្ធភាពបង់ពន្ធសម្រាប់ទំនិញនាំទៅលក់នៅទីផ្សារអឺរ៉ុប វានឹងទប់ស្កាត់សម្ពាធដែលចាប់បង្ខំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឱ្យធ្វើបែបនេះ ឬបែបនោះ តាមដែលម្ចាស់ទីផ្សារមួយនេះចង់បាន។
ប៉ុន្តែ អតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី វិញ បានអះអាងផ្ទុយពីនេះ។ លោក សម រង្ស៊ី បានអះអាងថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះ EBAរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនេះ ជាសក្តានុពលទាក់ទាញវិនិយោគ និងបានជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។
មេដឹកនាំបក្សប្រឆាំងរូបនេះ អះអាងទៀតថា អ្នកដែលធ្វើឱ្យបាត់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ប្រៀបបានវាយបំបែកឆ្នាំងបាយពលរដ្ឋច្រើនលាននាក់។
លោក សម រង្ស៊ី បានរៀបរាប់ក្នុងវីដេអូឃ្លីបដែលបង្ហោះលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកថា៖ «លោក ហ៊ុន សែន ទៅវាយឆ្នាំងបាយកម្មករជាង ៨សែននាក់។ ដូច្នេះ ប្រជាពលរដ្ឋរាប់លាននាក់ នឹងរងគ្រោះដោយសារលោក ហ៊ុន សែន»។
សំណួរត្រង់ថា អ្វីនៅពីក្រោយការបកស្រាយផ្សេងគ្នារបស់អ្នកនយោបាយខ្មែរពីអត្ថប្រយោជន៍ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មនេះ?
សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរកម្ពុជា (GMAC) បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍បញ្ជាក់ ៣ដងរួចមកហើយថា បើកម្ពុជាមិនអាចរក្សា EBA បានទេ វានឹងប៉ះពាល់ផ្ទាល់ដល់កម្មករខ្ទង់ ៧៥ម៉ឺននាក់ ដែលធ្វើការក្នុងវិស័យកាត់ដេរ និងពលរដ្ឋកម្ពុជា ៣លានគ្រួសារផ្សេងទៀត ប៉ះពាល់ដោយប្រយោល។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា បង្ហាញការយល់ឃើញប្រហាក់ប្រហែលសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរកម្ពុជាដែរ។ ប៉ុន្តែ លោកវិភាគថា លក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុប ដែលតម្រូវឱ្យមានវត្តមានគណបក្សប្រឆាំងដំណើរឡើងវិញលើទីលានប្រកួតដោយតម្លាភាពនោះ វាហាក់នាំមកវិញនូវភាពភ័យខ្លាចសម្រាប់បក្សកាន់អំណាចពីជោគវាសនានៃការបន្តគ្រប់គ្រង់អំណាច។ លោកថា ដូចនេះហើយទើបសារនយោបាយច្រើនប្រតិកម្មនឹងលក្ខខណ្ឌនេះ។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា និយាយថា៖ «ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ វាខុសគ្នាតែជាង ៥សែនសំឡេងទេ។ អ៊ីចឹងជាចរន្តមួយធ្វើឱ្យបក្សកាន់អំណាចបារម្ភ អាហ្នឹងទី១។ ទី២ទៀត គេមានការស្រាវជ្រាវពិសេស ៣ ទៅ ៤សារហើយ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងប្រជាប្រិយភាពថ្នាក់ដឹកនាំរបស់អ្នកនយោបាយ។ អ៊ីចឹង នេះជាក្ដីបារម្ភរបស់អ្នកនយោបាយកាន់អំណាច»។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា វិភាគទៀតថា លទ្ធភាពនៃការរស់ឡើងវិញរបស់គណបក្សប្រឆាំងនៅពេលនេះ មានតែកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីសហគមន៍អន្តរជាតិប៉ុណ្ណោះ មិនអាចកៀរគរអ្នកគាំទ្រឱ្យចេញធ្វើបាតុកម្ម ដើម្បីដាក់លក្ខខណ្ឌនយោបាយជាមួយគូប្រកួតដូចឆ្នាំ២០១៣ បានទៀតទេ ដោយថា ពេលនេះបក្សកាន់អំណាចគ្រប់គ្រងស្ថានការណ៍នេះបានទាំងស្រុង។
អ្នកវិភាគរូបនេះវិភាគថា ផ្លូវតែមួយគត់ដែលគណបក្សប្រឆាំងអាចធ្វើដំណើរទៅរកជីវិតនយោបាយវិញ គឺការគាំទ្រលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុប។ លោកថា ដូច្នេះហើយ បានគេសង្កេតឃើញសារបក្សប្រឆាំងគាំទ្រចំណាត់ការរបស់សហភាពអឺរ៉ុប។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា បន្តថា៖ «បក្សប្រឆាំងឥឡូវចប់តួនាទី ចប់ទម្ងន់ក្នុងការចរចាជាមួយបក្សកាន់អំណាចហើយ មានតែសហភាពអឺរ៉ុបទេដែលអាចមានទម្ងន់ជជែករឿងលំហសេរីភាពប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹង។ កាលណាយកតាមលក្ខខណ្ឌរបស់សហគមន៍អឺរ៉ុប បក្សប្រឆាំងអាចរស់ឡើងវិញបានហើយ»។
នាយកប្រតិបត្តិមជ្ឈមណ្ឌលសម្ព័ន្ធភាពការងារ និងសិទ្ធិមនុស្ស ហៅកាត់ថា CANTRAL លោក មឿន តុលា បង្ហាញការយល់ឃើញថា ការដែលសហភាពអឺរ៉ុបទាមទារឱ្យស្ដារប្រជាធិបតេយ្យមិនមែនជារឿងអាក្រក់ទេ ព្រោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាចែងថា កម្ពុជាអនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស។
លោក មឿន តុលា អះអាងទៀតថា លក្ខខណ្ឌនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA មិនមែនអឺរ៉ុបទើបបង្កើតឡើង ក្រោយតុលាការកម្ពុជារំលាយគណបក្សប្រឆាំងអំឡុងឆ្នាំ២០១៧នោះទេ តែថា ផ្ទុយទៅវិញ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានទទួលយកលក្ខខណ្ឌនេះមកអនុវត្តយូរឆ្នាំហើយដែរ សម្រាប់ទាញយកអំណោយផលពីប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មនេះ។
លោក មឿន តុលា និយាយថា៖ «ហេតុផលដែលធ្វើឱ្យគេ [អឺរ៉ុប] ចាប់ផ្តើមសើរើទៅលើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធឡើងវិញហ្នឹង នៅពេលដែលគេមើលឃើញថា កម្ពុជាយើងរំលោភទៅលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញខ្លួនឯង រំលោភទៅលើកតិការសញ្ញា និងអនុសញ្ញាដែលយើងបានសន្យាយកមកអនុវត្ត»។
លោក មឿន តុលា វិភាគថា ឫសគល់នៃបញ្ហានយោបាយនៅកម្ពុជា អាចមិនមែនមកពីលក្ខខណ្ឌរបស់សហភាពអឺរ៉ុបទេ អាចមកពីអ្នកនយោបាយខ្មែរមិនហ៊ានត្រឡប់ក្រោយទៅទីលានប្រកួតមួយដោយតម្លាភាពដូចដែលសហភាពអឺរ៉ុបកំពុងតែជំរុញ។
លោក បន្តថា៖ «សម្រាប់ការមើលឃើញរបស់ខ្ញុំ បើសិនជាឱ្យសង្គ្រោះជាតិរស់ឡើងវិញ ហើយផ្តល់នីតិសម្បទាដល់ ១១៨នាក់ឡើងវិញ និងផ្តល់អាសនៈឃុំ-សង្កាត់ ៥០០៧ឡើងវិញ មានបញ្ហាចម្រូងចម្រាសច្រើនដូចសម្លកំពឹសអ៊ីចឹង»។
លោក មឿន តុលា បន្តថា ការផ្តល់តំណែងឱ្យក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់ទាំងជាង ៥ពាន់ទៅបក្សប្រឆាំងវិញ បក្សកាន់អំណាចនឹងបាត់បង់តំណែងមួយចំនួននៅព្រឹទ្ធសភា និងក្រុមប្រឹក្សារាជធានី-ខេត្ត ស្រុក-ខណ្ឌ ព្រោះអាសនៈនៅឃុំ-សង្កាត់ ជាអង្គបោះឆ្នោត។
ទោះជាយ៉ាងណា នីតិវិធីព្យួរ ឬមិនព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ សហភាពអឺរ៉ុបអះអាងថា នឹងប្រកាសឱ្យដឹងត្រឹមថ្ងៃទី១២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩នេះ។ ចំណែកវិធានការជាក់ស្ដែង នឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅខែកុម្ភៈឆ្នាំ២០២០។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ផៃ ស៊ីផាន កាលពីសប្តាហ៍មុន បានប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានឱ្យឈប់យកបញ្ហា EBA ធ្វើជាបិសាចបន្លាចប្រជាពលរដ្ឋទៀត ដោយថា កម្ពុជាពេលនេះកំពុងមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរឹងមាំក្នុងកម្រិតខ្ពស់ ហើយថា រដ្ឋាភិបាលនៅតែខិតខំជំរុញកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចបន្ថែមទៀត។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកកិច្ចការអន្តរជាតិនៅមហាវិទ្យាល័យ Occidental College នៅរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា សហរដ្ឋអាម៉េរិក បណ្ឌិត អៀ សុផល លើកឡើងថា ការបាង់បង់ EBA ការងារ ៩០ ០០០កន្លែង អាចនឹងបាត់បង់ ហើយទឹកប្រាក់ជាង ៦០០លានដុល្លារ អាចនឹងខាតបង់។ ប៉ុន្តែ ថា វានឹងមិនបំផ្លាញសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជានោះទេ។
លោក អៀ សុផល បង្ហាញការយល់ឃើញទៀតថា អ្នកនយោបាយដែលអះអាងថា ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធមិនសូវសំខាន់សម្រាប់កម្ពុជា ជាហេតុផលនយោបាយ។
លោក អៀ សុផល ថា៖ «ពួកគេបង្កើតទឡ្ហីករគ្រប់យ៉ាងឱ្យអណ្ដែតឡើងក្នុងក្បាលរបស់ពួកគេ។ គ្រប់យ៉ាង គឺអាចចរចាបាន លើកលែងតែរឿងមួយ គឺការប្រថុយប្រថានចំពោះការបាត់បង់អំណាច និងលុយដែលបានមកពីអំណាចនោះ»៕
