សាច់សត្វព្រៃមួយចំនួនក្នុងក្រុងបានលុង ខេត្តរតនគិរី ត្រូវបានធ្វើអាជីវកម្មដោយគ្មានការលាក់លៀម មិនថានៅក្នុងផ្សារ និងភោជនីយដ្ឋានទេ សូម្បីទីតាំងរមណីយដ្ឋានធម្មជាតិដ៏ពេញនិយមនៅបឹងយក្សឡោមក៏មានលក់ដែរ។
អ្នកលក់សាច់សត្វព្រៃទាំងនោះ មិនអាចស្នើសុំដើម្បីផ្ដល់សម្ភាសន៍បានទេ ដោយពួកគេបារម្ភខ្លាចមិនអាចធ្វើអាជីវកម្មបានទៀត។ តាមរយៈការឆ្លើយឆ្លងតាមការសន្ទនាផ្ទាល់ជាមួយអ្នកសារព័ត៌មានវីអូឌី ពួកគេលើកឡើងថា ការលក់ដូរនេះ គឺមិនមានការទប់ស្កាត់ពីមន្ត្រីជំនាញទេ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ក្នុងនាមជាអាជីវករលក់ដូរ គឺមានម៉ូយចាំដឹកយកមកទម្លាក់ឲ្យស្រាប់ៗដល់កន្លែងតែម្ដង។ ប្រភពបន្ថែមថា៖ «ងៀតឈ្លូសនេះ១គីឡូក្រាមតម្លៃ ១០ម៉ឺនរៀល។ សាច់ហ្នឹងក៏វាខ្លាញ់ដែរ »។
ដោយឡែក នៅក្នុងផ្សារបានលុង ដែលស្ថិតនៅចំកណ្ដាលខេត្តរតនគិរីវិញ សាច់សត្វព្រៃត្រូវបានក្រុមអាជីវករដាក់តាំងលក់ដោយចំហរដូចសាច់ជ្រូកស្រុក និងសាច់ត្រីដែរ។ តូបខ្លះ មានសាច់នៅស្រស់ៗ និងកន្លែងខ្លះទៀត មានប្រឡាក់ធ្វើជាងៀតហាលឡើងក្រៀមស្រាប់ក៏បានមានដែរ។ ក្រៅពីនេះ សម្រាប់ភោជនីយដ្ឋានលំដាប់ៗ ពេលភ្ញៀវចូលទៅដល់ភ្លាម គឺអ្នកបម្រើសេវាបានផ្ដល់ជម្រើសមុនគេគឺមុខម្ហូបប្រភេទសាច់សត្វព្រៃតែម្ដង។
អ្នកលក់សត្វព្រៃនៅចំកណ្ដាលផ្សារបានលុង ដែលបដិសេធមិនផ្ដល់បទសម្ភាសន៍ បានប្រាប់ពីតម្លៃសត្វព្រៃក្រៅផ្លូវការនៅលើទីផ្សារថា សម្រាប់សាច់សត្វប្រើស ក្នុង១គីឡូក្រាម តម្លៃ១០ម៉ឺនរៀល។ ប្រភពបន្តថា ចំពោះសត្វត្រកួតវិញ តម្លៃក្នុង១គីឡូក្រាម ៥ម៉ឺនរៀល។
សំឡេងនៅក្នុងផ្សារ៖« សាច់ត្រកួតនេះ១គីឡូក្រាម ៥ម៉ឺនរៀល។ សាច់នេះនៅស្រស់ៗទាំងអស់។ អានេះសាច់ប្រើស ហើយអានេះសាច់ឈ្លូស»។
តម្លៃមុខម្ហូបនៅតាមហាងខ្លះនៅក្នុងខេត្តរតនគិរី ដែលមានលក់ប្រភេទសត្វព្រៃ ក្នុង១ចាន់ ថ្លៃចន្លោះពី ៤ម៉ឺន ទៅ ៥ម៉ឺនរៀល។ តម្លៃមុខម្ហូបខុសគ្នាដូចនេះ អាស្រ័យលើប្រភេទសត្វព្រៃ។
លោក មិញ មង្គល ជាមន្ត្រីនៅអធិការដ្ឋានព្រៃឈើឈូងសមុទ្រ ដែលមានបេសកកម្មពិសេសប្រឆាំងបទល្មើសសត្វព្រៃនៅទូទាំងប្រទេស អះអាងថា ក្នុងនាមជាមន្ត្រីជំនាញ តែងចុះបង្ក្រាបជានិច្ចនៅពេលទទួលបានដំណឹងទាក់ទិនបទល្មើសអាជីវកម្មសត្វព្រៃ។ ប៉ុន្តែ លោក មង្គល បញ្ជាក់ថា នៅខេត្តរតនគិរីនេះ មន្ត្រីជំនាញបានចុះទប់ស្កាត់រួចមកហើយ ក្នុងពេលកន្លងទៅ។ ឆ្លើយតបនឹងសំណួរថា បើមានបទល្មើសកើតឡើងជាថ្មីបែបនេះ តើគួរដោះស្រាយបែបណានោះ លោក មិញ មង្គល បញ្ជាក់ជំហរថា ក្រុមការងាររបស់លោកនឹងចុះពិនិត្យ និងដោះស្រាយបន្តទៀត។
លោកបន្តថា៖ «មានព័ត៌មានច្បាស់លាស់ពួកខ្ញុំទៅហើយ។ គេមានអ្នកយកព័ត៌មានឲ្យពួកខ្ញុំទេ។ ខ្ញុំគ្រាន់តែចាំទទួលព័ត៌មានពីគេមកដែរ ហើយបើគេថា ឥឡូវនេះមានបទល្មើសដឹកជញ្ជូនសត្វព្រៃ អាហ្នឹងពួកខ្ញុំចុះទៅបង្ក្រាបហើយ»។
ច្បាប់ស្ដីពីព្រៃឈើមាត្រា ៤៨ ចែងថា សត្វព្រៃគ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺជាសម្បត្តិរបស់រដ្ឋ។ សត្វព្រៃទាំងអស់នេះ ស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រង និងអភិរក្សដោយរដ្ឋបាលព្រៃឈើ ដោយមិនរាប់បញ្ចូលត្រី និងសត្វដែលបង្កកំណើតក្នុងទឹក។ មាត្រាច្បាប់នេះ ត្រូវបានកំណត់ និងបែងចែកសត្វព្រៃជា៣ប្រភេទ រួមមានក្រុមប្រភេទជិតផុតពូជ ក្រុមប្រភេទមានដោយកម្រ និងក្រុមប្រភេទមានដោយបង្គួរ។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះ មាត្រា ៤៩ បញ្ញត្តិដាច់ខាតរាល់សកម្មភាពបរបាញ់ យាយី និងបំផ្លិចបំផ្លាញសត្វព្រៃគ្រប់ប្រភេទ។
ដោយឡែក ច្បាប់ស្ដីពីតំបន់ការពារធម្មជាតិមាត្រា ៥៩ ត្រង់ចំណុចកថាខណ្ឌទី៥ បញ្ជាក់ថា ការជួញដូរសត្វព្រៃ ធ្វើសំណាកសត្វព្រៃ និងការចិញ្ចឹមសត្វព្រៃគ្រប់ប្រភេទ ត្រូវទទួលការពិន័យលុយចាប់ពី ១លាន ដល់ ១០លានរៀល។ ក្នុងករណីមិនរាងចាល ត្រូវទទួលពិន័យអន្តរការណ៍មានតម្លៃទ្វេដង។
អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងនៃអង្គការសង្គ្រោះសព្វព្រៃប្រចាំខេត្តរតនគិរី លោក មឿ សុធារ៉ា បដិសេធថា មិនមានបទល្មើសសត្វព្រៃកើតឡើងទៀតទេនៅពេលនេះ។ លោកបន្តថា អង្គការរបស់លោក និងមន្ត្រីជំនាញពាក់ព័ន្ធ តែងចុះបង្ក្រាបជាញឹកញាប់ ហើយជាងនេះទៀត ចំនួនសត្វព្រៃបានកើនឡើងច្រើន បើប្រៀបក្នុងឆ្នាំកន្លងទៅ។
បើទោះជាបែបណា លោក សុធារ៉ា បដិសេធថា ពុំមានទិន្នន័យច្បាស់លាស់ស្ដីពីលទ្ធផលនៃការបង្ក្រាបបទល្មើសសត្វព្រៃទេ។
លោកបន្ថែម៖ «ដោយសារយើងបានសហការជាមួយស្ថាប័នសមត្ថកិច្ច និងស្ថាប័នរដ្ឋ។ យើងបានទប់ស្កាត់ច្រើនមែនទែនមួយរយៈពេលចុងក្រោយនេះ។ ប៉ុន្តែ បើមានការលួចលាក់លក់ដូរ អាហ្នឹងខ្ញុំមិនហ៊ាននិយាយថាមាន ឬមិនមានទេ។ វាមានដែរ លួចលាក់លក់ដូរ ប៉ុន្តែ បើថាបើកចំហរ ខ្ញុំអត់អាចទទួលបានទេ ព្រោះអីខ្ញុំចុះបង្ក្រាបច្រើនណាស់ » ។
បើទោះជាបែបណា អ្នកសម្របសម្រួលសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ប្រចាំខេត្តរតនគិរី លោក ឌិន ខន្នី ថ្លែងថា បទល្មើសសត្វព្រៃនៅក្នុងខេត្តនេះ ដូចមិនមានការថយចុះទេ។ លោកបន្តថា បទល្មើសនេះទៀតសោត ក្រៅពីបើករកស៊ីដោយលួចលាក់ហើយ នៅអាចធ្វើអាជីវកម្មដោយបើកចំហរថែមទៀតផង។
លោកបញ្ជាក់ទៀតថា មូលហេតុចម្បងដែលនាំឲ្យអាជីវកម្មសត្វព្រៃអាចដំណើរការបានគឺបណ្ដាលមកពីអំពើពុករលួយ។ បើតាមលោក ខន្នី អំពើពុករលួយនេះ វាបានកើតឡើងជាប្រព័ន្ធទៅហើយ ដែលមិនអាចធ្វើឲ្យមន្ត្រីជំនាញអនុវត្តច្បាប់ដោយប្រសិទ្ធភាពបាន។
លោកបន្ថែមថា៖ «តាមដែលខ្ញុំដឹង សាច់ហ្នឹងឃើញមានលក់លួចលាក់នៅផ្សារបានលុង។ ប៉ុន្តែ មន្ត្រីមានហើយគឺមន្ត្រីអភិរក្សសត្វព្រៃដែលទទួលបន្ទុកអភិរក្សសត្វស្អីៗអស់ហ្នឹង គាត់ក៏ជាការពារដែរ។ តែមិនដឹងជាយ៉ាងម៉េច កន្លងទៅហើយ ឃើញតែរឿងហ្នឹងវាកើតឡើងបានតែរហូតហ្នឹង។ វាគ្មានឃើញទប់ស្កាត់ឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពស្អីផង » ។
ក្រុមអង្គការការពារសត្វព្រៃ យល់ឃើញថា មូលហេតុដែលនាំឲ្យសត្វព្រៃបន្តបាត់បង់ និងជិតផុតពូជនេះ មូលហេតុដោយសារ នៅតែមានតម្រូវការខ្ពស់ពីអ្នកប្រើប្រាស់ និងទីផ្សារងងឹត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ មនុស្សភាគច្រើនមិនសូវមានចំណេះដឹង និងយល់ខុសថា សត្វព្រៃជាប្រភេទសាច់ដែលបរិភោគទៅហើយ អាចជួយធ្វើឲ្យមនុស្សមានសុខភាពល្អ ហើយថែមទាំងជាឱសថទៀតផង។
បន្ថែមចំពោះការបរបាញ់ដោយអនាធិបតេយ្យ និងដាក់អន្ទាក់ជាប្រចាំ ព្រៃឈើដែលជាជម្រកសត្វព្រៃធ្លាប់រស់នៅជាប្រចាំថ្ងៃ ត្រូវមនុស្សបំផ្លិចបំផ្លាញ បានបង្ខំឲ្យប្រភេទសត្វកម្រមួយចំនួន ដូចជាដំរី ខ្ទីង ទន្សោង និងខ្លាជាដើម ត្រូវរត់ភៀសខ្លួនទៅជ្រកនៅប្រទេសជិតខាង។ មន្ត្រីអង្គការផ្នែកការពារសត្វព្រៃ និងជំនាញរដ្ឋបាលព្រៃឈើ យល់ឃើញស្របគ្នាថា ពេលនេះគេពិបាករកទិន្នន័យឲ្យជាក់លាក់ អំពីចំនួនសត្វព្រៃពិតដែលនៅសេសសល់ណាស់។
លោក មិញ មង្គល មន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើឲ្យដឹងថា ប្រភេទសត្វព្រៃដែលអាចនិយាយបានថានៅច្រើនជាងគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជា សព្វថ្ងៃនេះគឺប្រភេទសត្វជ្រូកព្រៃ៕
