ក្រសួងយុត្តិធម៌កាលពីថ្ងៃចន្ទដើមសប្តាហ៍នេះ បានប្រកាសយុទ្ធនាការដោះស្រាយការកកស្ទះសំណុំរឿងនៅតុលាការ នូវអ្វីដែលក្រសួងនេះថា ដើម្បីពង្រឹងសមត្ថភាពតុលាការ កាត់បន្ថយភាពចង្អៀតណែនក្នុងពន្ធនាគារ និងពន្លឿនផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់អ្នកដែលកំពុងជាប់ឃុំ ។
បើតាមក្រសួង បញ្ហាចម្បងមួយក្នុងចំណោមបទល្មើសជាច្រើនទៀត ដែលជំរុញឱ្យមានយុទ្ធនាការនេះ គឺសំណុំរឿងគ្រឿងញៀនខុសច្បាប់។
អនុប្រធានតុលាការកំពូល លោក ជីវ កេង បានថ្លែងក្នុងពិធីបើកយុទ្ធនាការនាពេលនោះថា ការកកស្ទះសំណុំរឿង វាបានកើតឡើងចាប់ពីឆ្នាំ២០១៧មក។
ឆ្នាំ២០១៧ ជាឆ្នាំដែលរដ្ឋាភិបាលប្រកាសធ្វើយុទ្ធនាការប្រយុទ្ធប្រឆាំងបទល្មើសគ្រឿងញៀន ដែលចាប់អនុវត្តចាប់ពីថ្ងៃទី១ ខែមករាទៅ។ ក្រោយពីមានយុទ្ធនាការនេះ គេសង្កេតឃើញជនសង្ស័យពាក់ព័ន្ធនឹងបទល្មើសគ្រឿងញៀនដែលត្រូវបានបញ្ជូនទៅឃុំខ្លួន កើនឡើងជាបន្តបន្ទាប់។
របាយការណ៍របស់នាយកដ្ឋានប្រឆាំងគ្រឿងញៀនរបស់រដ្ឋាភិបាល បង្ហាញថា នៅឆ្នាំ២០១៨ អ្នកជាប់សង្ស័យពាក់ព័ន្ធគ្រឿងញៀនដែលបានបញ្ជូនទៅតុលាការមានចំនួនជាង ១ម៉ឺន ៧ពាន់នាក់ (១៧៧៩៥)។ ចំនួននេះកើនឡើងជាង ៧ពាន់នាក់ (៧៨៦២) បើធៀបនឹងឆ្នាំ២០១៧។
របាយការណ៍ដដែល នៅឆ្នាំ២០១៩ សមត្ថកិច្ចបង្ក្រាបបានបទល្មើសគ្រឿងញៀន ជិត ១ពាន់ករណី (៩៨០៦) កើនឡើងជាង ២២ភាគរយ ឃាត់ខ្លួនជនសង្ស័យបានជាង ២ម៉ឺននាក់(២០៤៩០) កើនឡើងជាង ២ពាន់នាក់ (២៦៩៥) បើធៀបឆ្នាំ២០១៨។
គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២០ សំណុំរឿងទូទាំងប្រទេសជិត ៤ម៉ឺន (៣៩១៥២) ករណី កំពុងកកស្ទះនៅតុលាការ ក្នុងនោះសំណុំរឿងគ្រឿងញៀនជាង ៦ពាន់ (៦២៦០) ករណី។ អ្នកជាប់ឃុំវិញ សរុបមានជាង ១ម៉ឺននាក់ (១២៦៥១) អ្នកជាប់ឃុំក្នុងសំណុំរឿងគ្រឿងញៀនមាន ៦៩០០នាក់ ឬស្មើនឹងជាង ៥៤ភាគរយ។
សំណួរត្រង់ថា កំណើនអ្នកទោសគ្រឿងញៀនឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញបញ្ហាអ្វីខ្លះ?
បញ្ហានេះ មន្ត្រីជំនាញរបស់រដ្ឋាភិបាល និងអ្នកឃ្លាំមើលខាងអង្គការសង្គមស៊ីវិល បង្ហាញការយល់ឃើញផ្សេងគ្នា។
អគ្គលេខាធិការនៃអាជ្ញាធរជាតិប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀនរបស់រដ្ឋាភិបាល លោក មាស វិរិទ្ធ និយាយថា ការបង្ក្រាបបទល្មើសបានច្រើន បញ្ជូនជនសង្ស័យទៅកាត់ទោស វាជាជោគជ័យរបស់សមត្ថកិច្ចក្នុងការទប់ស្កាត់បទល្មើសគ្រឿងញៀនខុសច្បាប់។
លោកថា៖ «ការអនុវត្តផែនការប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀនយើង គឺផ្តល់នូវលទ្ធផលជោគជ័យ ជះផលវិជ្ជមានទៅដល់សង្គមមួយ គឺទី១ លុបបំបាត់ការប្រើប្រាស់នៅទីកន្លែងសប្បាយដ្ឋាន (ភោជនីយដ្ឋាន)។ ទី២ ធ្វើឱ្យបទឧក្រិដ្ឋមានការថយចុះ ដែលធ្វើឱ្យសង្គមហាក់មានសន្តិសុខសណ្តាប់ធ្នាប់ ហើយមានការអភិវឌ្ឍផ្តល់ភាពកក់ក្តៅជូនប្រជាពលរដ្ឋ»។
មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលនៅស្ថាប័នជំនាញរូបនេះ និយាយទៀតថា យុទ្ធនាការប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ វាមានសញ្ញាធ្លាក់ចុះបទឧក្រិដ្ឋ ការជួញដូរ និងការប្រើប្រាស់តាមរង្គសាលមួយចំនួន។
កាលពីឆ្នាំ២០១៩ មានការឆ្មក់ចូលរង្គសាលមួយចំនួននៅរាជធានីភ្នំពេញ ដែលសមត្ថកិច្ចរឹបអូសបានសារធាតុញៀនមួយចំនួន ចាប់ឃាត់ខ្លួនមនុស្សមួយចំនួន ខ្លះទៀតបញ្ជូនទៅតុលាការ ក្នុងនោះមានទាំងអ្នកទទួលខុសត្រូវអតីតក្លឹបកម្សាន្តរ៉ុកផងដែរ។
លោក មាស វិរិទ្ធ អះអាងទៀតថា កំណើននៃការបង្ក្រាបបទល្មើសប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះ វាបានទប់ស្កាត់បណ្តាញជួយដូរពីក្រៅប្រទេស និងទប់ស្កាត់បានបទឧក្រិដ្ឋមួយចំនួនទៀតនៅក្នុងប្រទេស។
លោកថា៖ «កម្ពុជាមិនមែនជាទីផ្សារធំសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ទេ ប៉ុន្តែ វាជាកន្លែងដែលក្រុមឧក្រិដ្ឋជនប្រើប្រាស់ដើម្បីធ្វើចរាចរណ៍ឆ្លងកាត់។ ទន្ទឹមនឹងការចរាចរណ៍ឆ្លងកាត់ វាបង្កឱ្យមានការប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុកផងដែរ។ អានេះជាបញ្ហាយើងដែលធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលប្រមើលមើលឃើញថា បើយើងមិនដាក់ចេញនូវយុទ្ធនាការប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀន ការរីករាលដាលនៃការប្រើប្រាស់ហ្នឹង វានឹងកើនឡើងយ៉ាងគំហុកដែលអាចបង្កជាបញ្ហាដល់សង្គម»។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលទស្សនវិជ្ជាអនុវត្តន៍ និងសីលធម៌កម្ពុជា លោកបណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន និយាយថា បើអ្នកល្មើសគ្រឿងញៀនកើនឡើង វាប្រាប់យើងថា ការប្រើប្រាស់កើនឡើង លោកថា បើការប្រើប្រាស់កើនឡើង វាចង្អុលបង្ហាញយើងទៀតថា កំណើនទីផ្សារកំពុងកើនឡើងដែរ។
អ្នកឃ្លាំមើលរូបនេះ វិភាគថា ការកកស្ទះសំណុំរឿងគ្រឿងញៀននៅតុលាការពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ វាឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញពីសមត្ថភាពរបស់មន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ ដែលមិនអាចទប់ស្កាត់ចរាចរណ៍គ្រឿងញៀនបាន ។
លោកថា៖ «ជាតថភាព គឺកាលណាចំនួនអ្នកប្រើប្រាស់ហ្នឹងកើនឡើង យើងអាចសន្និដ្ឋានថា តើការទប់ស្កាត់ និងការលុបបំបាត់ហ្នឹងមានប្រសិទ្ធភាពយ៉ាងម៉េច មានប្រសិទ្ធភាពលុះត្រាតែការលុបបំបាត់គ្រឿងញៀនថយចុះ អាហ្នឹងបានសបញ្ជាក់ឱ្យឃើញថា យន្តការ ឬវិធានការទប់ស្កាត់ហ្នឹងវាមានប្រសិទ្ធភាព»។
អ្នកឃ្លាំមើលរូបនេះ ផ្តល់ជាយោបល់ថា កត្តាជោគជ័យនៃការទប់ស្កាត់បទល្មើសគ្រឿងញៀន ក្រៅពីពង្រឹងសមត្ថភាពមន្ត្រីអនុវត្តច្បាប់ រដ្ឋាភិបាលត្រូវទប់ស្កាត់អំពើពុករលួយ ទប់ស្កាត់កុំឱ្យមន្ត្រីជំនាញក្លាយជាអ្នកកាងបទល្មើស ឬកុំឱ្យបទល្មើសកើតចេញពីមន្ត្រីជំនាញ។
លោកថា៖ «សម្តេចក្រឡាហោម [ស ខេង] ក៏គាត់ធ្លាប់លើកឡើងចំណុចហ្នឹងជាច្រើនដងដែរក្នុងកិច្ចប្រជុំជាមួយមន្ត្រីពាក់ពាក់ព័ន្ធ។ ហេតុនេះហើយ អាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ចត្រូវតែពិនិត្យមើលអំពីរបៀប ក៏ដូចជាយុទ្ធសាស្ត្រ និងយុទ្ធវិធីក្នុងការទប់ស្កាត់ ការចរាចរណ៍ និងការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀននៅក្នុងសង្គមយើងឡើងវិញ ទើបអាចដោះស្រាយបញ្ហាហ្នឹងបាន»។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង ថ្លែងកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០ ថា ទោះរដ្ឋាភិបាលខិតខំកសាងពន្ធនាគារយ៉ាងណាក៏មិនគ្រប់គ្រាន់ដែរ ដោយសារការចាប់ខ្លួនអ្នកពាក់ព័ន្ធគ្រឿងញៀនមានចំនួនច្រើនក្នុងមួយថ្ងៃៗ ធ្វើឱ្យពន្ធនាគារមួយចំនួនពេញ និងខ្លះទៀតចង្អៀត។
នាយករងអង្គការលីកាដូ និងជាអ្នកឃ្លាំមើលពន្ធនាគារ លោក អំ សំអាត និយាយថា ការរីករាលដាលបញ្ហាគ្រឿងញៀន វាកើតចេញពីកត្តាធំ៣គឺ បណ្តាញនាំចូល ការផលិតក្នុងស្រុក និងបណ្តាញចែកចាយក្នុងស្រុក ។
មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ កត់សម្គាល់ថា ការអនុវត្តច្បាប់ម៉ឺងម៉ាត់ មិនយោគយល់ មិនពុករលួយ និងមិនឃុបឃិតជាមួយឧក្រិដ្ឋជន ជាកត្តាជោគជ័យក្នុងការទប់ស្កាត់បទល្មើសគ្រឿងញៀន។
លោកថា៖ «បើអាជ្ញាធរខ្លួនឯងមួយចំនួន ឬក៏បុគ្គលណាដែលពាក់ព័ន្ធ អាហ្នឹងត្រូវតែអនុវត្តតាមផ្លូវច្បាប់ដូចគ្នា ដើម្បីជាគំរូក្នុងការទប់ស្កាត់ បើមិនអ៊ីចឹងទេ អាបញ្ហាគ្រឿងញៀនហ្នឹងវានៅតែបន្តរីករាលដាលអ៊ីចឹង»។
លោក អំ សំអាត និយាយទៀតថា ការកកស្ទះសំណុំរឿងគ្រឿងញៀននៅតុលាការ ជាសញ្ញាវិជ្ជមានផង និងអវិជ្ជមានផង។
បើតាមលោក អំ សំអាត បើយុទ្ធនាការបង្ក្រាបនេះមានតម្លាភាព វាជួយកាត់បន្ថយហានិភ័យសង្គម។ ប៉ុន្តែ បើមានអំពើពុករលួយ យុទ្ធនាការនេះ ជំរុញឱ្យមានការរំលោភមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរថែមទៀត។
លោកថា៖ «គ្រឿងញៀនជាបញ្ហាមួយធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការរំលោភទៅលើសិទ្ធិមនុស្ស។ ពីព្រោះបញ្ហាគ្រឿងញៀន វាចរាចរជះឥទ្ធិពលខ្លាំង វាធ្វើឱ្យការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សកាន់តែច្រើនដែរ»។
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) កាលពីសប្តាហ៍មុន (១៣ ឧសភា) បានចេញរបាយការណ៍វាយតម្លៃថា យុទ្ធនាការប្រយុទ្ធប្រឆាំងគ្រឿងញៀន រយៈពេល ៣ឆ្នាំ របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ថា បានបរាជ័យ។
របាយការណ៍ដដែលអះអាងថា ភាពបរាជ័យនេះ វាបានជំរុញឱ្យមានការកើនឡើងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស ការប្រើមធ្យោបាយឃុំឃាំងហួសកម្រិត បង្កឱ្យមានហានិភ័យដល់សេវាសុខភាពសាធារណៈ និងបង្កើតឱកាសឱ្យប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ។
Amnesty បានលើកឡើងទៀតថា អ្នកដែលត្រូវបានឃុំខ្លួន បើគ្មានលុយសម្រាប់ដូរយកសេរីភាពទេ ពួកគេត្រូវដាក់នៅកន្លែងចង្អៀតណែន ជាទីដែលអ្នកជាប់ឃុំមិនអាចទទួលបានសេវាថែទាំសុខភាព និងរងការរំលោភបំពានធ្ងន់ធ្ងរ។
ទោះជាយ៉ាងណា គេត្រូវរង់ចាំមើលការចេញដំណើររបស់ក្រសួងយុត្តិធម៌ លើយុទ្ធនាការដោះស្រាយបញ្ហាកកស្ទះសំណុំរឿងនៅតុលាការកាលពីថ្ងៃចន្ទ។
បើតាមក្រសួង វិធានការមួយចំនួនដែលខ្លួនបានដាក់ចេញ រួមទាំងអភិក្រមពីរទៀតថា ជាផ្នែកមួយនៃកម្មវិធីកំណែទម្រង់ ដើម្បីពន្លឿនការរកយុត្តិធម៌ឱ្យអ្នកជាប់ឃុំ លើកកម្ពស់សមត្ថភាពស្ថាប័នតុលាការក្នុងការផ្តល់សេវាយុត្តិធម៌សង្គម៕
