ព្រឹត្តិការណ៍ធំៗដែលសារព័ត៌មានជាតិ និងអន្តរជាតិចាប់អារម្មណ៍យកទៅចុះផ្សាយនៅក្នុងខែកក្កដា រួមមាន ខួប៤ឆ្នាំការសម្លាប់លោក កែម ឡី ការប៉ះគ្នារវាងស្ថាប័នផ្តល់កម្ចីនិងក្រុមការពារសិទ្ធិមនុស្សលើបញ្ហាបំណុលរបស់ពលរដ្ឋ កសិករនៅខេត្តត្បូងឃ្មុំត្រូវអាជ្ញាធរវៀតណាមរារាំងមិនឱ្យធ្វើស្រែ និងករណីកងទ័ពវៀតណាមមិនទាន់រើតង់ចេញពីតំបន់ព្រំដែនជាដើម។
ទោះជាបញ្ហាទាំងនេះមានការជជែកដេញដោល ភាគីពាក់ព័ន្ធប្រឹងប្រែងស្រាវជ្រាវរកឯកសារពាក់ព័ន្ធមកបង្ហាញក៏ដោយ ប៉ុន្តែហាក់មិនសូវមានការចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងពីក្រុមស្រទាប់យុវជននោះទេ។
និស្សិតច្បាប់ និងជាសកម្មជនមួយរូបក្នុងកិច្ចការលើកកម្ពស់សិទ្ធិមនុស្ស និងការពារបរិស្ថាន យុវជន ឃី ពិសី លើកឡើងថា យុវជនបច្ចុប្បន្នហាក់ចាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងលើសម្ភារទំនើប ឬគេហៅថា ប្រេនៗ។ យុវជន ពិសី សង្កេតឃើញទៀតថា ក្នុងស្រទាប់យុវជនចាប់អារម្មណ៍សប្បាយរីករាយជាមួយការប្រគំតន្ត្រី ឬព្រឹត្តិការណ៍សប្បាយៗជាងរឿងរ៉ាវបញ្ហារួមក្នុងសង្គម។
យុវជន ឃី ពិសី៖ «ការប្រគុំតន្ត្រីដែលមានតារាល្បីៗចូលរួមហ្នឹង គឺថា មានយុវជនចូលរួមច្រើនណាស់ គឺច្រើនជាងវ័យណាៗទាំងអស់។ ប្រជ្រៀតគ្នា ដណ្តើមគ្នាទៅគាំទ្រតារាគាត់។ អ៊ីចឹងយើងឆ្លុះបញ្ចាំងថា បើសិនជាបញ្ហាសង្គមជាតិមានយុវជនដណ្តើមគ្នាដោះស្រាយ ដណ្តើមគ្នាឈឺឆ្អាលអ៊ីចឹង យើងអត់ដឹងថាសប្បាយចិត្តប៉ុណ្ណាទេ។»
ការប្រគំតន្ត្រីធំៗរបស់ក្រុមហ៊ុនលក់ផលិតផល រួមទាំងក្រុមហ៊ុនលក់ស្រាបៀរជាច្រើនប្រភេទនោះ គឺទទួលបានការគាំទ្រច្រើនពីស្រទាប់យុវជន។ ការប្រគំតន្ត្រីទាំងនៅក្នុងទីក្រុង តំបន់ជនបទ ឬនៅតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍ក្តី គេតែងតែយកក្រុមយុវជនមកផ្សព្វផ្សាយជំរុញឱ្យយុវជនដែលទស្សនាសប្បាយរីករាយ ហើយគាំទ្រផលិតផលរបស់ពួកគេ។
ក្រៅពីការចាប់អារម្មណ៍ផលិតផលទំនើបៗ រួមទាំងស្រាបៀរដែលផ្សព្វផ្សាយដោយបើកចំហនោះ ក្រុមយុវជនក៏កំពុងផុងខ្លួនខ្លាំងទៅក្នុងស្ថានភាពនៃការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនដែលកំពុងកើតមានគ្រប់ភូមិឃុំ មិនថាតំបន់ដាច់ស្រយាល ឬទីប្រជុំជននោះទេ។ ការកកស្ទះសំណុំរឿងនៅតុលាការ និងការចង្អៀតណែននៅតាមពន្ធនាគារ ក៏បណ្តាលមកពីមូលហេតុអ្នកប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀនពីក្រុមស្រទាប់យុវជនមិនថយចុះនេះដែរ។
តើកត្តាអ្វីខ្លះបាននាំឱ្យយុវជនចាប់អារម្មណ៍រឿងមិនសូវមានប្រយោជន៍ ឬរឿងដែលបំផ្លាញខ្លួនឯងជាជាងកិច្ចការងារសង្គមជាតិនោះ?
តាមការអះអាងរបស់វាគ្មិនលើកឡើងថា កត្តាអប់រំជាបញ្ហាចម្បងមានឥទ្ធិពលលើការយល់ដឹង និងការសម្រេចចិត្ត ឬការធ្វើសកម្មភាពរបស់ក្រុមយុវជន។ ការអប់រំនៅពេលនេះ សំដៅទាំងក្នុងគ្រួសារ សាលារៀន និងសង្គមទាំងមូល។
នៅក្នុងគ្រួសារមួយចំនួនបណ្តុះឱ្យកូនៗរៀនជំនាញណាដែលរកលុយបានងាយស្រួល ធ្វើការងារតិច ឬមិនសូវលំបាក តែទទួលបានប្រាក់ខែខ្ពស់។ ឪពុកម្តាយមួយចំនួនរហូតណែនាំឱ្យកុំឱ្យនិយាយ ឬធ្វើអ្វីដែលប៉ះពាល់ដល់គេ ហើយពាក្យ «គេ» ដែលពួកគាត់និយាយនេះសំដៅលើអ្នកមានឥទ្ធិពល ឬមានអំណាច តែពួកគាត់មិនប្រាប់កូនថា កុំឱ្យធ្វើអ្វីដែលប៉ះពាល់ដល់ច្បាប់នោះទេ។
ផ្នត់គំនិតរបស់ឪពុកម្តាយ ឬសាច់ញាតិដែលមានតជំនាន់បានរារាំងយុវជនមិនឱ្យឈឺឆ្អាលរឿងកិច្ចការសង្គមនោះមានដូចជា ងើយស្កកឱនដាក់គ្រាប់ ចូលស្ទឹងតាមបត់ អារសាច់ឱ្យខ្លាដើម្បីសេចក្តីសុខ ចាញ់ជាព្រះឈ្នះជាមារ ឈឺឆ្អាលរឿងសង្គមបើមិនស្លាប់ ជាប់គុក ឬរត់ចោលស្រុកជាដើម។
បច្ចុប្បន្ន យុវជនមួយចំនួនអាចរួចផុតការប្រឈមក្នុងរឿងសង្គមនយោបាយ ប៉ុន្តែបែរជាទៅប្រឈមជាមួយបញ្ហាគ្រឿងស្រវឹង និងគ្រឿងញៀន។ រដ្ឋាភិបាលមិនបានស្រាវជ្រាវថា យុវជនប៉ុន្មាននាក់រងផលប៉ះពាល់ដោយសារគ្រឿងស្រវឹងទេ ប៉ុន្តែ របាយការណ៍ក្រសួងមហាផ្ទៃបង្ហាញថា ក្នុងមួយឆ្នាំៗសមត្ថកិច្ចឃាត់ខ្លួនអ្នកពាក់ព័ន្ធគ្រឿងញៀនប្រមាណ២ម៉ឺននាក់។
ក្នុងឱកាសទទួលទឹកប្រាក់ឧបត្ថម្ភចំនួន២លានដុល្លារពីក្រុមហ៊ុន ណាហ្គាវើលដ៍ ដើម្បីចូលរួមលើកកម្ពស់ «ការអភិវឌ្ឍយុវជន និងកីឡា ក្នុងខេត្តកំពង់ស្ពឺ» រៀបចំធ្វើឡើងនៅផ្សារទំនើប ក្រោមដីរបស់ណាហ្គា កាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ លោក ហ៊ុន ម៉ានី លើកឡើងថា ការអភិវឌ្ឍនៅគ្រប់ប្រទេសទាំងអស់ត្រូវការការចូលរួមពីក្រុមយុវជន។ លោកបន្តថា ដើម្បីឱ្យយុវជនក្លាយជាអ្នកដឹកនាំបន្តវេននៅក្នុងសង្គម យុវជនត្រូវមានចំណេះដឹងខ្ពស់។
លោក ហ៊ុន ម៉ានី៖ «ដើម្បីធានាបានអ្នកបន្ដវេនហ្នឹងអាចទទួលខុសត្រូវចំពោះជោគវាសនារបស់ប្រទេសជាតិ ពួកយើងត្រូវខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើយ៉ាងណាឱ្យពួកគាត់មានបញ្ញាញាណក្នុងការថ្លឹងថ្លែង»។
ចំណេះដឹង ឬបញ្ញាខ្ពស់របស់កូនៗគឺជាការយកចិត្តទុកដាក់របស់ឪពុកម្តាយ ដែលអ្នកខ្លះទោះមិនសូវសម្បូរលុយក៏ខំប្រឹងប្រែងបញ្ជូនកូនទៅរៀននៅសាលាឯកជនដែលត្រូវបង់ថ្លៃសាលាពីរាប់ពាន់ទៅម៉ឺនដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ។
ចំពោះការអប់រំនៅសាលារៀន យុវជន ឃី ពិសី លើកឡើងថា កម្មវិធីអប់រំហាក់មិនផ្តោតឱ្យក្រុមយុវជនយល់ដឹងពីបញ្ហាសង្គមជាតិនោះទេ។
យុវជន ឃី ពិសី៖ «គ្រូបង្រៀនដែលបណ្តុះមនុស្សឱ្យចេះគិត ឱ្យយល់ដឹង សួរថា គាត់មានមនសិការប៉ុណ្ណាក្នុងការចែករំលែកចំណេះដឹងទៅយុវជន? ក្នុងការបណ្តុះផ្នត់គំនិតយុវជនឱ្យគាត់ចេះគិតពិចារណាកម្រិតណា? ព្រោះយើងឃើញថា សាលារៀនមួយចំនួនបង្រៀនសិស្សឱ្យរួចតែពីម៉ោងទេ បានន័យថា បង្រៀនយកតែប្រាក់ខែ។»
សម្រាប់យុវតីនៅក្នុងក្រុមយុវជនខ្មែរថាវរៈ ដែលសកម្មក្នុងការចូលរួមការពារបរិស្ថាន និងលើកស្ទួយយុត្តិធម៌សង្គម យុវតី ឈឿន ដារ៉ាវី លើកឡើងថា បញ្ហាប្រព័ន្ធអប់រំបច្ចុប្បន្នមិនត្រឹមតែមិនជំរុញឱ្យយុវជនចូលរួមក្នុងកិច្ចការសង្គម និងនយោបាយនោះទេ តែថែមទាំងរារាំងទៅវិញ។
យុវតី ឈឿន ដារ៉ាវី៖ «សាលាដាក់វិធានការមិនឱ្យជជែកទេរឿងសង្គមនៅក្នុងសាលាទៅទៀត។ ចឹងបានថា ការអប់រំរាល់ថ្ងៃហ្នឹងមិនបានអប់រំឱ្យយុវជនហ្នឹងឱ្យចាប់ផ្តើមឈឺឆ្អាលរឿងសង្គមទេ តែរារាំងទៅវិញ»។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ យុវជន និងកីឡា លោក ហង់ ជួនណារ៉ុន ថ្លែងប្រាប់ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាពិគ្រោះ និងផ្តល់យោបល់ កាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩ ថា ច្បាប់មិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការជជែករឿងនយោបាយនៅក្នុងសាលារៀននោះទេ ព្រោះសាលារៀនជាស្ថាប័នអព្យាក្រឹត។
យុវជន ឃី ពិសី ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ត្រូវបង្កបរិយាកាស និងជំរុញឱ្យមានការចូលរួមដោយស្មើភាពគ្នាក្នុងការគិត ជជែក និងចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយ ចៀសវាងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើក្រុមយុវជន។
យុវជន ឃី ពិសី៖ «វាទាល់តែមានការលើកទឹកចិត្តពីរដ្ឋាភិបាល កុំហាមឃាត់គ្នា។ បើគ្នាចូលរួមក្នុងសកម្មភាពសង្គមនយោបាយ កុំចាប់ចងគ្នា កុំធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្នែកផ្លូវច្បាប់ដល់គ្នា។ ឃើញជាក់ស្តែងហើយ មានតែប៉ុន្មាននាក់ទេដែលហ៊ាននិយាយរឿងសង្គម ចឹងនៅពេលដែលនិយាយទៅ ស្រាប់តែចាប់ចងគ្នា ដាក់ច្រវាក់ សួរថា តើយុវជនផ្សេងទៀតគ្នាហ៊ានអត់? គាត់ហ៊ានឈឺឆ្អាលរឿងសង្គមជាតិអត់?»
