ប្រជាពលរដ្ឋនៅតាមក្រុមដូចជា កម្មកររោងចក្រកាត់ដេរ អ្នកមានជម្លោះដីធ្លី អ្នករងផលប៉ះពាល់ពីបរិស្ថាន ឬអ្នកខ្លះជាជម្លោះបុគ្គល ក៏សំដៅទៅរកលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ឱ្យជួយផ្តល់យុត្តិធម៌ដែរ ដោយមិនបន្តតាមយន្តការច្បាប់រហូតដល់តុលាការកំពូលទេ។
នៅក្នុងច្បាប់របស់កម្ពុជា ផ្តល់សិទ្ធិដល់តុលាការជាអ្នកសម្រេចផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ភាគីជម្លោះ។ តុលាការមាន៣ថ្នាក់គឺសាលាដំបូងរាជធានី-ខេត្ត សាលាឧទ្ធរណ៍ និងតុលាការកំពូល។ ក្រៅពីតុលាការ នៅក្នុងច្បាប់ក៏មានចែងពីការដោះស្រាយបញ្ហាឬជម្លោះក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការតាមការសម្របសម្រួលពីមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗដែរ ហើយបើការដោះស្រាយនោះមិនបានផល ទើបបន្តនីតិវិធីពីសាលាដំបូងរហូតដល់តុលាការកំពូល។
ប៉ុន្តែក្នុងស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន គោលដៅចុងក្រោយនៃការស្វែងរកយុត្តិធម៌របស់អ្នកជួបបញ្ហាមួយចំនួន មិនមែនជាតុលាការកំពូលនោះទេ គឺជាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីទៅវិញ។ ករណីខ្លះមិនទាន់ឆ្លងកាត់តុលាការថ្នាក់ដំបូងផង ភាគីជម្លោះបានស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីបាត់ទៅហើយ។
អ្នករស់នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញតែងតែជួបសកម្មភាពតវ៉ាជាបន្តបន្ទាប់ ពិសេសគឺក្រុមកម្មកររោងចក្រដែលពួកគាត់ចោទថា ថៅកែមិនគោរពច្បាប់ បំពានសិទ្ធិនិងផលប្រយោជន៍ពួកគាត់ គឺតែងតែហែក្បួនទៅរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីលោក ហ៊ុន សែន។ ចំណែកអ្នកមានជម្លោះដីធ្លីក៏ស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីញឹកញាប់ដែរ ក្រុមខ្លះធ្វើដំណើរមកពីបណ្តាខេត្តចម្ងាយផ្លូវរាប់រយគីឡូម៉ែត្រ ទាំងជីវភាពខ្វះខាត មកស្នាក់នៅក្នុងវត្ត ដើម្បីសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី។
ចំណុចមួយទៀត ទោះជាពលរដ្ឋមានបញ្ហាទាំងនោះមិនមានលទ្ធភាពមកជួបជុំគ្នានៅក្បែរផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដោយសារមិនមានលុយធ្វើដំណើរមកពីខេត្តឬត្រូវអាជ្ញាធររារាំងមិនឱ្យទៅជិតផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីក៏ដោយ ក៏ពួកគេកាន់រូបថតលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឈរលើដីមានជម្លោះឬកន្លែងរោងចក្ររបស់ពួកគេ សុំឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីជួយដែរ។
ពលរដ្ឋជួបបញ្ហាខ្លះទៀត ដាក់រូបភាពឬបញ្ហាជាក្តីកខ្វល់របស់ពួកគេទៅក្នុងប្រអប់ផ្តល់មតិយោបល់នៃហ្វេសប៊ុករបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ដើម្បីសុំឱ្យជួយរកដំណោះស្រាយ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីក៏បានដឹងថា ពលរដ្ឋមានចំនួនច្រើនស្វែងកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីលោកដើម្បីជួយដោះស្រាយបញ្ហារបស់ពួកគេ រហូតដល់លោកណែនាំឱ្យក្រសួងស្ថាប័នទាំងអស់បង្កើតក្រុមការងារតាមដានហ្វេសប៊ុករបស់លោក ដើម្បីប្រមូលទុក្ខកង្វល់របស់ពលរដ្ឋទាំងនោះយកទៅដោះស្រាយ។
អនុប្រធានសហគមន៍នេសាទត្រពាំងរពៅនៅក្នុងខេត្តកំពត អ្នកស្រី ប៉ុន ញូង ថ្លែងប្រាប់ក្រុមការងារវីអូឌីនៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ២០២០ថា គាត់បានប្រឹងប្រែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗ ដើម្បីការពារសហគមន៍របស់ពួកគាត់កុំឱ្យក្រុមហ៊ុនឯកជនចូលទៅអភិវឌ្ឍនៅតំបន់នោះ តែមិនទទួលបានផល ទើបសម្រេចទៅស្កាត់ជួបលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីក្នុងពិធីបុណ្យសមុទ្រ កាលពីឆ្នាំ២០១៩ ប៉ុន្តែត្រូវសមត្ថកិច្ចរារាំង។
អ្នកស្រី ប៉ុន ញូង បានអះអាងថា៖ «គេបានសួរខ្ញុំថា បើអ៊ុំឯងមានបញ្ហា ម៉េចក៏អ៊ុំឯងមិនធ្វើពីថ្នាក់ក្រោមឡើង ខ្ញុំថាខ្ញុំធ្វើហើយក្មួយ តាំងពី២០១៥នោះ រឿងនេះមិនមែនតែកើតឡើងថ្ងៃនេះទេ ឥលូវខ្ញុំលែងទុកចិត្តហើយ។ ខ្ញុំលែងជឿហើយ ព្រោះលិខិតខ្ញុំ មេដៃខ្ញុំទាំងប៉ុន្មាន វាគ្មានប្រសិទ្ធភាព ដោះមិនចេញ រុញពីកន្លែងមួយទៅកន្លែងមួយ។ ដល់អ៊ីចឹងយើងមានការព្រួយបារម្ភ ក៏សុំប្រថុយចូលទៅជួបសម្តេចឱ្យលោកជួយ ប៉ុន្តែថ្ងៃនោះអត់បានជួបផ្ទាល់»។
ការបង្ហាញក្តីកង្វល់ឬការយំសោកសុំអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីនេះ មិនមែនមានតែពលរដ្ឋក្រីក្រដែលមានជម្លោះដីធ្លីឬក្រុមកម្មករនោះទេ គឺអ្នកមានទ្រព្យសម្បត្តិ មន្ត្រី ឬអ្នកនយោបាយមួយចំនួន ក៏ស្នើសុំលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីឱ្យជួយផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ពួកគេដែរ។
កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៩ ភរិយាលោកឧកញ៉ា ថោង សារ៉ាត់ អ្នកស្រី ទាវ ធីតា បាននាំគ្នាជាក្រុមទៅទ្រហោយំនៅមុខសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ហើយបានរិះគន់បរិហារប្រធានតុលាការនិងមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធថា ប្រើល្បិចចាប់ស្វាមីរបស់អ្នកស្រីទាំងមិនមានកំហុស។ អ្នកស្រីក៏បានអំពាវនាវឱ្យលោក ហ៊ុន សែន ផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ស្វាមីរបស់អ្នកស្រី។
អ្នកស្រី ទាវ ធីតា៖ «ប្តីខ្ញុំមិនបានដឹងអីទាំងអស់ អយុត្តិធម៌ណាស់។ សម្តេច ហ៊ុន សែន ត្រូវតែធ្វើរឿងនេះឱ្យមានយុត្តិធម៌ឡើងវិញ មិនអ៊ីចឹងទេ! ប្រទេសជាតិក្តៅក្រហាយណាស់ មិនអាចមានអ្នកណាជ្រកកោនបានទេ។ កុំឱ្យគេចោទខ្លាំងជាងហ្នឹងទៀត។ ប្តីខ្ញុំមិនបានធ្វើអីខុស ភស្តុតាងក៏មាន ស្អីក៏មាន។ ហេតុអី? ហេតុក៏ធ្វើបែបនេះ?»
កាលពីអំឡុងខែសីហា ឆ្នាំ២០១៨ តំណាងរាស្ត្រនិងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិមួយចំនួនត្រូវបានដោះលែងពីពន្ធនាគារជាបន្តបន្ទាប់ ការដោះលែងនេះបន្ទាប់ពីមានការសរសេរលិខិតសុំទោសផ្ញើទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែរ។
ការស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ដោយមិនប្រើយន្តការតុលាការឬយន្តការដោះស្រាយជាមួយមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធនេះ សូម្បីតែបងប្រុសបង្កើតរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏ប្រើដែរ។
កាលពីខែឧសភា ឆ្នាំ២០១៧ លោក ហ៊ុន សាន បងប្រុសបង្កើតរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់បានធ្វើលិខិតរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ដែរ ដោយចោទថា លោក ម៉ក់ ជីតូ អគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិ កៀបសង្កត់និងរំលោភយកដីក្រុមគ្រួសាររបស់លោក។ ប៉ុន្តែលិខិតរបស់លោក ហ៊ុន សាន មិនបានផ្ញើទៅប្អូនប្រុសរបស់លោកទេ គឺផ្ញើទៅលោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ។
លិខិតលោក ហ៊ុន សាន៖ «សូមសម្តេចជួយណែនាំឯកឧត្តម ម៉ក់ ជីតូ ដែលតែងតែការពារជនល្មើសរំលោភយកដីរបស់ខ្ញុំនិងកូនខ្ញុំ ធ្វើឱ្យបាត់បង់ភាពកក់ក្តៅ ធ្លាក់ចុះប្រជាប្រិយភាព បែកបាក់សាមគ្គីផ្ទៃក្នុង ជំនឿទុកចិត្តក្នុងជួរគណបក្សប្រជាជន ពិសេសក្រុមគ្រួសារថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេស»។
ករណីដែលពលរដ្ឋស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីឬថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ ដោយមិនប្រើយន្តការតុលាការឬការសម្របសម្រួលពីមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមនេះ បង្ហាញថា ពួកគេមិនពេញចិត្តលើការដោះស្រាយរបស់មន្ត្រីនៅតាមក្រសួងស្ថាប័នផ្សេងៗ ហើយបើការស្វែងការអន្តរាគមន៍ពីនាយករដ្ឋមន្ត្រីកាន់តែច្រើននោះ ការមិនពេញចិត្តក៏មានកាន់តែច្រើន។
ករណីដែលពលរដ្ឋកាន់តែច្រើនសំដៅរកអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្លួនឯងក៏ថា លោកក៏រងភាពអយុត្តិធម៌ដែរ គឺថាមន្ត្រីទម្លាក់បញ្ហាឱ្យលោកដោះស្រាយ ចំណែកអ្វីដែលមានប្រយោជន៍ពួកគេទទួល។
កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានព្រមានដកមន្ត្រីដែលមិនបំពេញការងារតាមច្បាប់ហើយទុកបញ្ហានានាឱ្យលោកដោះស្រាយ។
លោក ហ៊ុន សែន៖ «បើស្អីក៏ឱ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រីដោះស្រាយ ស្អីក៏ឱ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រីដោះស្រាយ ចាំបាច់ទៅមានក្រសួងធ្វើអី? ដាក់ហ្អែង! ម៉ាជុំវិញវិមានឯករាជ្យហ្នឹងចប់! ចាំបាច់ទៅមានអី! ប៉ុន្តែអស់លោក អត់យកការទទួលខុសត្រូវណាមួយ អត់យកការទទួលខុសត្រូវណាមួយទេ»។
ក្នុងតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់បានត្អូញត្អែរថា ក្នុងតំណែងរបស់លោកមានការលំបាកច្រើន ហើយលោកខិតខំធ្វើការងារលំបាកទាំងនេះដើម្បីប្រទេសជាតិ។
ពលរដ្ឋដែលហែជាក្បួនឬដាក់ញត្តិសុំកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីនាយករដ្ឋមន្ត្រី តែងតែអះអាងថា មន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមមិនបានផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ពួកគាត់ទេ ដោយលម្អៀងទៅភាគីម្ខាងទៀតឬមិនមានសមត្ថភាពដោះស្រាយបញ្ហា។
របាយការណ៍គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោកប្រចាំឆ្នាំ២០២០ បង្ហាញថា ក្នុងចំណោម១២៨ប្រទេស កម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់លេខ១២៧ គឺស្ថិតនៅចំណាត់ថ្នាក់លើប្រទេសវេណេហ្សូអេឡាតែមួយគត់ ចំណែកនៅតំបន់អាស៊ានគឺកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ចុងក្រោយគេ។ ចំណាត់ថ្នាក់នេះស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសដែលមានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌មិនល្អ។
ក្នុងពិធីរំឭកខួបជ័យជម្នះ៧មករា ធ្វើឡើងនៅឆ្នាំ២០២០នេះ លោក ស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃនិងជាអនុប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានក្រើនរំឭកដល់មន្ត្រីឱ្យយកចិត្តទុកដាក់ក្នុងការពង្រឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ លោកបន្តថា សង្គមដែលមិនមានយុត្តិធម៌ នឹងនាំឱ្យមានការបែកបាក់៕
