រយៈពេលរាប់ខែដែលកម្ពុជាធ្វើកិច្ចការទាំងកំណត់ទូត និងទៅជួបផ្ទាល់ ដើម្បីស្នើឱ្យវៀតណាមរុះរើតង់យោធាចេញ ប៉ុន្តែវៀតណាមមិនត្រឹមតែមិនរុះរើតង់ទេ ថែមទាំងកសាងសំណង់រឹងថែមទៀត។ កងទ័ពវៀតណាមនៅកន្លែងសាងសង់សំណង់រឹងបានប្រាប់ភាគីកម្ពុជាថា មិនអាចផ្អាកឬ រុះរើបានទេ ដោយបញ្ជាក់ថា នេះជាបញ្ជារបស់ថ្នាក់លើ។
រហូតមកដល់ដើមខែកញ្ញានេះ នៅមិនទាន់មានការបញ្ជាក់ជាផ្លូវការពីថ្នាក់លើឬ ថ្នាក់ដឹកនាំរបស់វៀតណាមនេះឬ មានការបកស្រាយយ៉ាងណាចំពោះការកសាងទីតាំងយោធាក្បែរព្រំដែន និងនៅកន្លែងមិនទាន់ឯកភាពគ្នានោះទេ។
គិតត្រឹមថ្ងៃទី២៧ខែសីហា លោក គង់ សុភ័ណ្ឌ អភិបាលខេត្តកណ្តាលបញ្ជាក់ជំហរថា កម្ពុជានៅតែរក្សាជំហរស្នើទៅវៀតណាមកុំឱ្យមានការសាងសង់បន្ថែម និងរុះរើតង់ និងសំណង់សង់ហើយចេញ ដើម្បីប្រែក្លាយព្រំដែនទៅជាកន្លែងអភិវឌ្ឍន៍ កិច្ចសហការ និងសន្តិភាព។
ក្នុងដំណាក់កាលដែលវៀតណាមមិនទាន់បកស្រាយ ហើយបន្តសាងសង់សំណង់រឹងសម្រាប់យោធាប្រចាំការទោះមានការជំទាស់ពីកម្ពុជានេះ មានការលើកឡើងជាសំនួរថា កម្ពុជាគួរពឹងសហគមន៍អន្តរជាតិឬបន្តចរចាជាមួយវៀតណាមករណីព្រំដែន?
ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជា លោក សុខ ទូច លើកឡើងថា ករណីនេះមិនអាចប្តឹងទៅសហគមន៍អន្តរជាតិបានទេគឺលោកថា មានតែកម្ពុជាត្រូវខំពង្រឹងខ្លួនឯង នឹងទាមទារឱ្យវៀតណាមពន្យល់។
លោក សុខ ទូច៖«ទាមទារយើងខ្លាំងខ្លួនឯង ត្រូវរៀបចំខ្លួន។ រៀបចំខ្លួនហើយឱ្យវៀតណាមពន្យល់។ ពន្យល់ហើយ បើវៀតណាមធ្វើចឹងបាន កម្ពុជាក៏ធ្វើចឹងបានដែរក្នុងចម្ងាយ១២០ម៉ែត្រ ខ្មែរក៏អាចធ្វើបានដែរ។ អាហ្នឹងបានវាស្មើគ្នា។ បើធ្វើអត់បានឱ្យចេញទៅប្តឹងអី គឺមិនទេលោក»។
ចំពោះករណីហ្វីលីពីន និង វៀតណាម ប្តឹងទៅសហគមន៍អន្តរជាតិ ឱ្យជួយអន្តរាគមន៍ករណីជម្លោះដែនទឹកជាមួយចិននោះ លោក សុខ ទូច អះអាងថា ជាករណីខុសគ្នារវាងកម្ពុជានិង វៀតណាមពេលនេះ។
លោក សុខ ទូច៖«អានោះជារឿងយកដី អានេះជារឿងគេធ្វើនៅលើដីគេ។ គ្រាន់តែប្រទេសទាំងពីរគេមានច្បាប់ មានគោលការណ៍របស់គេថា ១០០ម៉ែត្រ ឬ ១៥០ម៉ែត្រចឹងទៅ។ រឿងហ្វីលីពីន រឿងវៀតណាមនោះ វាយកកោះគេតាម៉ងណា មិនមែនរឿងនៅព្រំដែនឯណា។ ការគេធ្វើនេះជារឿងទ្វេភាគីទេ ធ្វើលើដីរឿងខ្លួន គ្រាន់តែថា ចម្ងាយប៉ុន្មានចឹង។ បើគេធ្វើលើដីយើង បានយើងមានសិទ្ធិប្តឹងដូចលោកមានប្រសាសន៍ហ្នឹង»។
ចំពោះលោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិជំរុញឱ្យកម្ពុជាប្រឹងស្វែងរកដំណោះស្រាយជាមួយវៀតណាមឱ្យអស់លទ្ធភាពជាមុនសិន ដោយលោកថា បើស្វែងរកដំណោះស្រាយលើឆាកអន្តរជាតិប្រជាប្រិយភាពកម្ពុជាទាបជាងវៀតណាម។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា៖«ពឹងលើសហគមន៍អន្តរជាតិ ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិមិនប្រាកដថា អាចជួយកម្ពុជាបានទេ ព្រោះបើយើងមើលលើគោលនយោបាយការបរទេសកម្ពុជាហាក់ដើរយឺតជាងវៀតណាមទៅទៀត។ បើផ្អែកលើសហគមន៍អាស៊ាន កម្ពុជាក៏បាត់បង់ការគាំទ្រពីសមាជិកអាស៊ានគ្នាឯងច្រើនដែរ ជាពិសេសប្រទេសដែលមានជម្លោះជាមួយចិននៅប្រជុំកោះប៉ារ៉ាសែល និងកោះស្ព្រាតលីនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង»។
ចំណែកប្រធានចលនានិស្សិតដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ លោក ទូច វិបុល យល់ឃើញខុសពីលោក សុខ ទូច និង លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា ដោយលោក យល់ថា ក្នុងស្ថានភាពនេះ កម្ពុជាត្រូវតែពឹងសហគមន៍អន្តរជាតិឱ្យជួយអន្តរាគមន៍។ លោកថា វៀតណាមមានឥទ្ធិពលលើមេដឹកនាំកម្ពុជា ដូច្នេះ បើបន្តស្វែងរកដំណោះស្រាយទ្វេភាគីបន្តទៀត នោះកម្ពុជានឹងបន្តខាតបង់ឥតឈប់ឈរទេ។
លោក ទូច វិបុល បន្តថា បារាំងដែលធ្លាប់ដាក់អាណានិគមលើកម្ពុជា បានបោះបង្គោលព្រំដែនចំនួន១២៤បង្គោល ដូច្នេះលោក ស្នើឱ្យកម្ពុជាពឹងបារាំង និង សហគមន៍អាស៊ានឱ្យអន្តរាគមន៍រឿងនេះ។ លោកថា បើវៀតណាមមិនទទួលយកការអន្តរាគមន៍ទាំងនេះ ចាំបន្តប្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិទៀត។
លោក ទូច វិបុល៖«សម្រាប់កម្ពុជាដាច់ខាតត្រូវតែដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ ករណីវៀតណាមបដិសេធមិនទទួលយកភាគទី៣ដូចជាប្រទេសបារាំង ជាម្ចាស់អាណានិគមហ្នឹង បដិសេធមិនទទួលយកអ្នកជំនាញនានាពីអង្គការសហប្រជាជាតិ។ ចឹងកម្ពុជាត្រូវដាក់ពាក្យប្តឹងបន្តដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌»។
សម្រាប់អ្នកសិក្សាផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ លោក ប៉ោ មករា លើកឡើងថា ការស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីសហគមន៍អន្តរជាតិជារឿងសំខាន់ត្រូវធ្វើពេលក្រោយ។ លោកថា ក្នុងស្ថានភាពចំពោះមុខនេះ កម្ពុជាត្រូវបង្ហាញជំហររឹងមាំក្នុងការដោះស្រាយជាមួយវៀតណាម ដូចការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនជាមួយឡាវ និង ជាមួយថៃ។
លោក ប៉ោ មករា៖«រឿងដូចនៅឡាវ នៅអូអាឡៃ មិនដាក់ទ័ពដាក់អីទៅ។ប៉ុន្តែជាមួយវៀតណាម យើងអត់ធ្វើចឹង ដែលបង្ហាញថា យើងធ្វើអត់តម្លាភាព»។
លោក ប៉ោ មករា ជំរុញឱ្យរដ្ឋាភិបាលផ្សព្វផ្សាយឱ្យបានទូលាយឱ្យពលរដ្ឋយល់ដឹងច្បាស់ពីបញ្ហាព្រំដែន ពិសេសរៀបចំតាមប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាឱ្យងាយស្វែងរកតាមប្រព័ន្ធអ៊ិនធើណេត។ លោក បន្តថា នៅពេលដែលពលរដ្ឋដឹងច្បាស់កាត់បន្ថយជម្លោះផ្ទៃក្នុងកម្ពុជាការលើបញ្ហានេះ ហើយអាចឈានដល់ការទាមទារមកទឹកដីកម្ពុជាដែលទើបបាត់បង់ថ្មីៗនេះ នៅពេលដែលកម្ពុជារឹងមាំ។
លោក ប៉ោ មករា៖«ថ្ងៃណាមួយដែលយើងរឹងមាំ យើងអាចតវ៉ាយកកោះត្រល់ តវ៉ារឿងកោះផ្សេងៗនៅក្នុងដែនទឹកណឹង ជាពិសេសដែនដីកម្ពុជាក្រោមដែលយើងអាចធ្វើបានជោគជ័យ នៅពេលដែលពលរដ្ឋបានយល់ពីបញ្ហាព្រំដែនហ្នឹង»។
ក្នុងចំណោមវាគ្មិន៤រូបគឺ លោក ទូច វិបុល ជំរុញឱ្យស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីសហគមន៍អន្តរជាតិភ្លាមៗដោយថា បច្ចុប្បន្នវៀតណាមមានឥទ្ធិពលលើកម្ពុជា ចំណែកលោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា និង លោក ប៉ោ មករា ជំរុញឱ្យកម្ពុជាប្រឹងប្រែងឱ្យអស់លទ្ធភាពក្នុងការដោះស្រាយទ្វេភាគីជាមួយវៀតណាម មុនស្វែងរកអន្តរាគមន៍ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។
ចំណែកលោក សុខ ទូច លើកឡើងថា ករណីនេះមិនអាចស្វែងរកការអន្តរាគមន៍ពីអន្តរជាតិទេព្រោះនេះ មិនមែនវៀតណាមសាងសង់ទីតាំងយោធាលើដីកម្ពុជាទេ លោកជំរុញឱ្យរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់ ហើយកម្ពុជាត្រូវពង្រឹងខ្លួនឯងឱ្យខ្លាំងក្នុងស្វែងរកដំណោះស្រាយជាមួយវៀតណាម៕
