ពលរដ្ឋដែលមានវិវាទឬជួបបញ្ហាណាមួយដែលពួកគេមិនសុខចិត្ត រួមទាំងអ្នកមានជម្លោះដីធ្លី កម្មកររោងចក្រ អ្នករងផលប៉ះពាល់ពីបញ្ហាបរិស្ថានជាដើម តែងតែដាក់គោលដៅស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។ ចុះមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមនិងស្ថាប័នផ្សេងៗទៀត?
ស្ទើរក្លាយជាទម្លាប់ អ្នកមានជម្លោះដីធ្លីទាំងនៅរាជធានីនិងអ្នកធ្វើដំណើរពីតាមបណ្តាខេត្ត តែងតែដាក់ញត្តិស្វែងរកដំណោះស្រាយនៅក្រសួងដែនដី បន្ទាប់មកគោលដៅរបស់ពួកគេគឺបន្តទៅកាន់ផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
ចំណែកកម្មកររោងចក្រឬកម្មករនិយោជិតនៅតាមសហគ្រាសក្រុមហ៊ុនផ្សេងៗទៀត តែងតែយកញត្តិស្វែងរកដំណោះស្រាយនៅក្រសួងការងារ បន្ទាប់មកគោលដៅរបស់ពួកគេគឺធ្វើដំណើរទៅផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន។
ដូចគ្នា សកម្មជនបរិស្ថានឬអ្នករងផលប៉ះពាល់ពីបរិស្ថានទាំងការពារបឹងតាមោក ការពារកោះកុងក្រៅ ឬកន្លែងផ្សេងទៀត ក៏សំដៅទៅរកផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែរ។
ប៉ុន្តែគោលដៅធ្វើដំណើរទៅកាន់ផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ភាគច្រើនគឺមិនបានសម្រេចទេ ដោយសមត្ថកិច្ចតែងតែរារាំង ដោយបញ្ជាក់ប្រាប់ពីមូលហេតុផ្សេងៗ រួមទាំងការពារកុំឱ្យមានការកកស្ទះចរាចរណ៍ក្នុងរាជធានីផងដែរ។
ចំពោះអ្នកមានវិវាទផ្សេងៗទៀតដែលមិនបានធ្វើដំណើរផ្ទាល់ទៅផ្ទះនាយករដ្ឋមន្ត្រី ក៏លើករូបថតឬពាក្យស្នើសុំនៅលើដីមានជម្លោះឬទីតាំងមានជម្លោះនោះដែរ។
ថ្មីៗនេះ ក្រោយថ្ងៃឈប់សម្រាកពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌភ្លាម គឺនៅថ្ងៃទី២១ ខែកញ្ញា ចំថ្ងៃ«ទិវាសន្តិភាពអន្តរជាតិ» ពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លីប្រមាណ១០០០នាក់មកពីតាមបណ្តាខេត្តនានា បានប្រមូលផ្តុំគ្នានៅមុខក្រសួងរៀបចំដែនដី ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយ។ ក្រោយពីការដាក់ញត្តិនៅក្រសួងដែនដី ពលរដ្ឋទាំងនោះក៏រៀបចំធ្វើដំណើរទៅផ្ទះលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ប៉ុន្តែត្រូវបានសមត្ថកិច្ចរារាំង។
បើទោះជាសមត្ថកិច្ចរារាំងក៏ដោយ ពលរដ្ឋទាំងនោះដែលមានកាន់រូបថតលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានអំពាវនាវស្វែងរកការអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីដែរ។
ពលរដ្ឋអំពាវនាវ៖ «សម្តេចនាយក សូមកុំបិទទូរសព្ទអី! ប្រជាពលរដ្ឋមកមិនតិចរយនាក់ទេនេះ សូមសម្តេចមេត្តាជួយដោះស្រាយវិវាទនេះឱ្យពលរដ្ឋផង។ កុំទុកឱ្យពលរដ្ឋនៅក្រីក្រជាង១០ឆ្នាំហើយ មកយកដីគ្នា ហើយមិនជួយដោះស្រាយ»។
ហេតុអ្វីពលរដ្ឋសំដៅតែលើរូបលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន? ចុះមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោមនិងស្ថាប័នផ្សេងទៀត?
បច្ចុប្បន្ន ការដោះស្រាយបញ្ហាឬវិវាទ មានទាំងការដោះស្រាយក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនិងការដោះស្រាយក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការ។ ការដោះស្រាយក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ គឺជាការសម្របសម្រួលរបស់អាជ្ញាធរថ្នាក់ក្រោម ចាប់ពីភូមិ-ឃុំ រហូតដល់រាជធានី-ខេត្ត ហើយថែមទាំងមានអាជ្ញាធរជំនាញចាំជួយដោះស្រាយទៀត។
ចំណែកតុលាការមានបែងចែកចេញជា៣ថ្នាក់ គឺសាលាដំបូងរាជធានី-ខេត្ត សាលាឧទ្ធរណ៍ និង តុលាការកំពូល។ ចំពោះនីតិវិធីនៅតុលាការកំពូល អាចជម្រះក្តីលើសពីម្តងលើរឿងក្តីដដែល។
ពលរដ្ឋដែលស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី មានអ្នកខ្លះក៏ធ្លាប់ស្វែងរកដំណោះស្រាយតាមយន្តការថ្នាក់ក្រោម អ្នកខ្លះមិនបានស្វែងរកដំណោះស្រាយពីយន្តការថ្នាក់ក្រោមទេ។
ពលរដ្ឋដែលស្វែងរកដំណោះស្រាយពីស្ថាប័នឬមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោម ខ្លះលើកឡើងថា មន្ត្រីធ្វើការងារយឺតយ៉ាវឬការដោះស្រាយមិនបានផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់ពួកគេ ទើបពួកគេចំណាយទាំងលុយនិង ពេលវេលាស្វែងរកអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី។
ករណីដែលពលរដ្ឋកាន់តែច្រើនសំដៅរកអន្តរាគមន៍ពីលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នេះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីខ្លួនឯងក៏ថា លោកក៏រងភាពអយុត្តិធម៌ដែរ គឺថាមន្ត្រីទម្លាក់បញ្ហាឱ្យលោកដោះស្រាយ ចំណែកអ្វីដែលមានប្រយោជន៍ ពួកគេទទួល។
កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានព្រមានដកមន្ត្រីដែលមិនបំពេញការងារតាមច្បាប់ហើយទុកបញ្ហានានាឱ្យលោកដោះស្រាយ។
លោក ហ៊ុន សែន៖ «បើស្អីក៏ឱ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រីដោះស្រាយ ស្អីក៏ឱ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រីដោះស្រាយ ចាំបាច់ទៅមានក្រសួងធ្វើអី? ដាក់ហ្អែង! ម៉ាជុំវិញវិមានឯករាជ្យហ្នឹងចប់! ចាំបាច់ទៅមានអី! ប៉ុន្តែអស់លោក អត់យកការទទួលខុសត្រូវណាមួយ អត់យកការទទួលខុសត្រូវណាមួយទេ»។
ក្នុងតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន ក៏ធ្លាប់បានត្អូញត្អែរថា ក្នុងតំណែងរបស់លោកមានការលំបាកច្រើន ហើយលោកខិតខំធ្វើការងារលំបាកទាំងនេះដើម្បីប្រទេសជាតិ។
នៅដើមឆ្នាំ២០២០នេះ ថ្លែងពាក់ព័ន្ធការសម្រេចចិត្តតែងតាំងលោក គង់ សោភ័ណ្ឌ ជាអភិបាលខេត្តកណ្តាល លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន លើកឡើងពីបញ្ហាស្មុគស្មាញដែលមន្ត្រីមិនមានសមត្ថភាព តែប្រឹងប្រែងរត់ការរកតំណែងនិងតួនាទី។ លោកហៅមន្ត្រីដែលរត់រកតួនាទីហើយមិនខំធ្វើការងារថា ជាមន្ត្រី «ឡេម ឡឺម»។
លោក ហ៊ុន សែន៖ «មន្ត្រីឡេមឡឺម តែងតែរត់ទៅកៀកកន្លែងណាដែលមានសិទ្ធិតែងតាំង។ អាហ្នឹង មន្ត្រីឡេមឡឺម បើអ៊ីចឹងកុំឱ្យមានមន្ត្រីឡេមឡឺម រត់ទៅកៀកអ្នកនេះ រត់ទៅកៀកអ្នកនោះ វិធីតែមួយគត់ គឺប្រធានក្រុមប្រឹក្សានិងអភិបាលត្រូវនៅជាមួយគ្នាក្នុងការតែងតាំង»។
អង្គការដែលសិក្សាវាយតម្លៃលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ពិភពលោក វាយតម្លៃកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសដែលមានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌មិនល្អ។ របាយការណ៍គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោកប្រចាំឆ្នាំ២០២០ បង្ហាញថា ក្នុងចំណោម១២៨ប្រទេស កម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់លេខ១២៧ គឺស្ថិតនៅចំណាត់ថ្នាក់លើប្រទេសវេណេហ្សូអេឡាតែមួយគត់ ចំណែកនៅតំបន់អាស៊ាន គឺកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់ចុងក្រោយគេ។ ចំណាត់ថ្នាក់នេះស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសដែលមានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌មិនល្អ។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមិនទទួលស្គាល់របាយការណ៍នេះទេ ប៉ុន្តែរដ្ឋមន្ត្រីថ្មីនៃក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក កើត រិទ្ធិ ប្រកាសពីយុទ្ធនាការដោះស្រាយបញ្ហាកកស្ទះសំណុំរឿងនៅតាមតុលាការ ដើម្បីពង្រឹងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។ ការប្រកាសនេះធ្វើឡើងនៅពេលដែលលោកចូលកាន់តំណែងភ្លាមៗ។ ក្រៅពីការដោះស្រាយជម្លោះ ពលរដ្ឋក៏មានបញ្ហាផ្សេងៗទៀតដែលត្រូវការមន្ត្រីជំនាញជួយដោះស្រាយដែរ ដូចជា ការងារបង្កើតការងារ បញ្ហាជួយកសិករក្នុងការធ្វើកសិកម្ម ការថែទាំសុខភាព បញ្ហាគ្រឿងញៀន គ្រឿងស្រវឹង និងអំពើហិង្សាក្នុងសហគមន៍ជាដើម។
ការបង្កើនប្រសិទ្ធភាពនៃការដោះស្រាយវិវាទឬបញ្ហារបស់ពលរដ្ឋនៅតាមស្ថាប័ននិងមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោម គឺអាចចំណេញទាំងពលរដ្ឋនិងថ្នាក់ដឹកនាំ គឺពលរដ្ឋមិនចំណាយពេលវេលានិងថវិកាក្នុងការធ្វើដំណើរទៅផ្ទះនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហើយនាយករដ្ឋមន្ត្រីក៏មានពេលវេលាក្នុងការគិតលើចំណុចផ្សេងនៃការងាររបស់ប្រទេសជាតិដែរ៕
