កម្ពុជានិងចិនកាលពីថ្ងៃចន្ទ បានចុះហត្ថលេខាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីដែលគេរង់ចាំយូរមកហើយនោះ ខណៈអ្នកសង្កេតការខាងឧស្សាហកម្មលើកឡើងថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះអាចជាប្រយោជន៍មួយដល់ការវិនិយោគផ្នែកកសិកម្ម និងមើលឃើញថា ជាជោគជ័យផ្នែកនយោបាយដ៏ធំធេង ស្របពេលមជ្ឈដ្ឋានមួយចំនួនទៀតលើកឡើងពីតម្រូវការកំណែទម្រង់ទូលំទូលាយជាងនេះ ដើម្បីធ្វើឱ្យការនាំចេញរបស់ប្រទេសកម្ពុជាអាចប្រកួតប្រជែងនឹងគេបាន។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងលោក វ៉ាង យី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគីលើកដំបូងរបស់កម្ពុជា គឺរយៈពេលពីរខែបន្ទាប់ពីរដ្ឋាភិបាលបានប្រកាសថា ខ្លួនបានរៀបចំកិច្ចព្រមព្រៀងនេះរួចរាល់។
ព័ត៌មានលម្អិតជាក់ស្តែងមិនទាន់ត្រូវបានចេញផ្សាយនៅឡើយទេ ប៉ុន្តែក្រុមមន្ត្រីបាននិយាយថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះអនុញ្ញាតឱ្យទំនិញជាង១០ ០០០មុខ រួចផុតពន្ធ ដែលភាគច្រើនផ្តោតលើផលិតផលកសិកម្ម និងជាពិសេសការបញ្ជូនផលិតផលមកដំឡើងនៅប្រទេសកម្ពុជា។
អ្នកនាំពាក្យក្រសួងពាណិជ្ជកម្ម លោក ប៉ែន សុវិជាតិ បាននិយាយថា រដ្ឋាភិបាលសង្ឃឹមថា នឹងបង្កើនការនាំចេញរបស់កម្ពុជាទៅកាន់ប្រទេសចិនដល់២៥ភាគរយ បន្ទាប់ពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះចូលជាធរមាន។
កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទ្វេភាគីរវាងកម្ពុជានិងប្រទេសចិន បានដំណើរការទៅមុខដូចការរំពឹងទុក ដោយកើន២៥ភាគរយ ចន្លោះពីឆ្នាំ២០១៦និង២០១៧ និង ២២ភាគរយទៀតកើតមានចន្លោះពីឆ្នាំ២០១៧និងឆ្នាំ២០១៨។
អ្នកនាំពាក្យរូបនេះបាននិយាយថា រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងពីរសង្ឃឹមថា ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីនេះនឹងកើនដល់ទឹកប្រាក់១០ពាន់លានដុល្លារ ត្រឹមឆ្នាំ២០២៣។ លោក សុវិជាតិ បានបន្ថែមថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះសំដៅធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាសម្បូរបែប ដែលបច្ចុប្បន្នពឹងផ្អែកខ្លាំងលើវិស័យកាត់ដេរ ទេសចរណ៍ និងវិស័យអចលនទ្រព្យ ហើយដែលទំនងជារងផលប៉ះពាល់មកលើសេដ្ឋកិច្ចដូចជាការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ១៩ជាដើម។
លោក សុវិជាតិ មិនបានផ្តល់ព័ត៌មានលម្អិតអំពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះឬតារាងផលិតផលដែលរាប់បញ្ចូលក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនេះទេ ប៉ុន្តែអត្ថបទមួយរបស់ទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន Agence Kampuchea Presse បានឱ្យដឹងថា ការចរចាកាលពីថ្ងៃចន្ទ គឺសំដៅលុបបំបាត់របាំងដែលទាក់ទិននឹងការនាំចេញអង្ករកម្ពុជានិងបង្កើនការនាំចេញត្រី ស្វាយ ធុរេន តាង៉ែន ម្រេច និងស្ករស។
រដ្ឋាភិបាលបានចំណាយប្រាក់ប្រហែល១០០លានដុល្លារលើការស្តារប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ និង ៥០លានដុល្លារទៀតលើកម្ចីសម្រាប់កសិករខ្នាតតូច ខណៈរដ្ឋាភិបាលងាកទៅរកវិស័យកសិកម្ម ដើម្បីសង្គ្រោះប្រទេសនេះឱ្យផុតពីវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ដែលរីករាលដាលទូទាំងពិភពលោកនេះ។
ទោះបីជាយ៉ាងណា មានតែ១ភាគរយប៉ុណ្ណោះនៃទឹកប្រាក់៣,៧ពាន់លានដុល្លារពីការវិនិយោគដោយផ្ទាល់ពីបរទេស (FDI) របស់ប្រទេសកម្ពុជាកាលពីឆ្នាំមុន ត្រូវបានផ្តល់ទៅឱ្យផ្នែកកសិកម្ម នេះបើយោងតាមធនាគារពិភពលោក។
ធនាគារនេះបានលើកឡើងថា ចំណែកនៃទឹកប្រាក់បានមកពីវិស័យកសិកម្មទៅក្នុង GDP កាលពីឆ្នាំមុន បានធ្លាក់ចុះជាលើកដំបូងចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៤ ដោយគូសបញ្ជាក់ថា «ដំណើរការដ៏ទន់ខ្សោយ» របស់ឧស្សាហកម្មនេះ មិនមែនជាសញ្ញាល្អសម្រាប់ការងើបឡើងវិញនៃសេដ្ឋកិច្ច។
លោក សុវិជាតិ បានឱ្យដឹងបន្ថែមថា កិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគីជាមួយប្រទេសចិន ព្រមទាំងកិច្ចព្រមព្រៀងនានាដែលកំពុងពិភាក្សាជាមួយប្រទេសខាងត្បូងនិងប្រទេសផ្សេងៗទៀត នឹងនាំឆ្ពោះទៅរកការវិនិយោគដោយផ្ទាល់ (FDI) ថ្មីនៅក្នុងវិស័យនេះ។
ការស្រេកឃ្លានការវិនិយោគ
លោក សុង សារ៉ន ប្រធានសហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា ចំណុចទាក់ទាញនៃកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មជាមួយប្រទេសចិន គឺប្រហែលជាការទាក់ទាញការវិនិយោគ ដោយសារថា វិនិយោគិនចិនបានបង្ហាញចំណាប់អារម្មណ៍រួចហើយលើការកែលម្អវិស័យផ្គត់ផ្គង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនិងកែច្នៃ។
ប្រហែលពាក់កណ្តាលនៃផលិតផលស្រូវប្រចាំឆ្នាំរបស់កម្ពុជា ប្រហែល១០លានតោន គឺជាផលលើសដែលជាឱកាសសម្រាប់វិនិយោគិន នៅពេលដែលការនាំចេញអង្កររបស់កម្ពុជាសរុបមានត្រឹមតែ៦២០ ០០០តោនកាលពីឆ្នាំមុន នេះបើយោងតាមតួលេខរបស់ក្រសួងកសិកម្មដែលដកស្រង់ដោយទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានស៊ីនហួ។
លោក សុង សារ៉ន បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងចិន គឺជាច្រកដែលអនុញ្ញាតឱ្យវិនិយោគិនចិនវិនិយោគលើវិស័យស្រូវអង្ករ ដោយធ្វើទំនើបកម្មការកែច្នៃផលិតផលស្រូវ បន្ថែមតម្លៃនៅកម្ពុជានិងនាំចេញទៅប្រទេសចិនវិញ»។
លោកមានប្រសាសន៍ថា ឧស្សាហកម្មស្រូវអង្ករបានផ្តោតការយកចិត្តទុកដាក់រួចទៅហើយលើទីផ្សារចិនរយៈពេលប្រាំឆ្នាំកន្លងទៅនេះ។
លោក សុង សារ៉ន បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសចិនទទួលយកមួយភាគធំនៃការនាំចេញអង្កររបស់កម្ពុជានៅក្នុងរយៈពេល៩ខែដំបូងក្នុងឆ្នាំនេះ ប្រមាណជា៣៧ភាគរយ។ ប៉ុន្តែប្រទេសចិននៅមានលទ្ធភាពស្រូបយកអង្ករពីទីផ្សារកម្ពុជាបន្ថែមទៀត ដោយលើកឡើងពីចំនួនប្រជាជនច្រើនរបស់ប្រទេសចិន ប្រាក់ចំណូលកើនឡើងរបស់អ្នកប្រើប្រាស់និងការចាប់អារម្មណ៍លើអង្ករកម្ពុជា។
លោកមានប្រសាសន៍ថា ផ្ទុយទៅវិញ ទីផ្សារអង្ករនៅអឺរ៉ុបមានកម្រិត ដោយសារតែទីផ្សារនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសខ្លាំងៗ ដូចជា ថៃនិងវៀតណាម ហើយវាកើតមានតាំងពីពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុប E.U កំណត់ពន្ធលើការនាំចេញអង្ករកម្ពុជាកាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៩ទៅទៀត។
លោក សុង សារ៉ន បានមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងមិនអាចពង្រីកបរិមាណច្រើននៅទីនោះ ប៉ុន្តែយើងអាចពង្រីកបាននៅកន្លែងផ្សេង។ ប្រទេសចិនគឺជាចលករដ៏ធំដែលជំរុញអនាគតវិស័យស្រូវអង្កររបស់កម្ពុជា»។
លោក នៀ អាត្សម៉ុន (Nir Atzmon) ជាមន្ត្រីប្រឹក្សាយោបល់នៅក្រុមហ៊ុនកសិកម្មនិងសម្បទានដីនៅប្រទេសកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីនេះ គឺគ្រាន់តែជាផ្នែកមួយនៃការធ្វើឱ្យការនាំចេញកម្ពុជាមានលក្ខណៈប្រកួតប្រជែងប៉ុណ្ណោះ។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា កង្វះហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ មូលនិធិ ដីកសិកម្មតូច ថ្លៃដឹកជញ្ជូននិងថាមពលខ្ពស់ និងកង្វះបទពិសោធន៍ក្នុងចំណោមកសិករ ក្នុងការផលិតទំនិញដែលមានគុណភាពខ្ពស់សម្រាប់ទីផ្សារអន្តរជាតិ នៅតែជាឧបសគ្គ។
លោក អាត្សម៉ុន បាននិយាយថា ការបើកទីផ្សារថ្មីអាច«ជួយជំរុញវិស័យកសិកម្ម» ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលក៏អាចជួយតាមរយៈដកពន្ធនាំចេញ បញ្ចុះតម្លៃអគ្គិសនី និងវិនិយោគបន្ថែមលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។
លោកបានឱ្យដឹងតាមរយៈអ៊ីម៉ែលថា៖ «រហូតមកដល់ពេលនេះ ផលិតផលកសិកម្មភាគច្រើនត្រូវបានលក់នៅក្នុងទីផ្សារក្នុងស្រុក។ ដូច្នេះ គុណភាពនៅទាប ហើយសមត្ថភាពផលិតនៅមានកម្រិត។ ការបើកទីផ្សារថ្មី នឹងផ្តល់ឱកាសថ្មីសម្រាប់ផលិតផលកសិកម្មថ្មី ព្រមទាំងសម្រាប់ផលិតផលកែច្នៃនិងឧស្សាហកម្មថ្មីមួយចំនួនផងដែរ»។
ការបារម្ភអំពីការដឹកជញ្ជូន
ការផលិតរបស់កម្ពុជាអាចទទួលបានអត្ថប្រយោជន៍ពីកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ ខណៈប្រទេសនេះនាំចូលផលិតផលសម្រាប់ដំឡើងពីប្រទេសចិន ដែលនឹងដំឡើងនៅកម្ពុជានិងនាំចេញទៅកន្លែងផ្សេង។
អូ យូន អាន (Oh Yoon An) សាស្ត្រាចារ្យជំនួយផ្នែកការសិក្សាពីសេដ្ឋកិច្ចនិងការអភិវឌ្ឍក្នុងតំបន់អាស៊ាននៅសាកលវិទ្យាល័យ Seoul National University បានលើកឡើងថា សង្វាក់ផលិតកម្មដែលគាំទ្រដោយចិនបានជួយដល់សេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់។
អូ យូន អាន បានប្រាប់វីអូឌីតាមអ៊ីម៉ែលថា៖ «វៀតណាមជាឧទាហរណ៍ធំមួយ។ វៀតណាមជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំក្នុងតំបន់អាស៊ានសម្រាប់ប្រទេសចិន និងមានឱនភាពជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្មជាមួយចិនច្រើនជាងគេបំផុតក្នុងចំណោមប្រទេសក្នុងតំបន់។ ប៉ុន្តែការបង្កើតបណ្តាញផលិតកម្មក្នុងតំបន់ ពោលគឺជាមួយចិន បានជួយឱ្យវៀតណាមបង្កើតការនាំចេញរបស់ខ្លួនទៅសហរដ្ឋអាមេរិកបានយ៉ាងច្រើន ដោយជាលទ្ធផល វៀតណាមមានអតិរេកពាណិជ្ជកម្ម [នាំចេញច្រើនជាងនាំចូល] យ៉ាងច្រើនជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ហើយនិយាយជារួម តិចឬច្រើន ជញ្ជីងពាណិជ្ជកម្មរបស់វៀតណាមមានតុល្យភាព»។
លោក រ៉ូប៊ឺត ថមមិន (Robert Thommen) មន្រ្តីទទួលបន្ទុកកិច្ចការគយ និងព្រំដែនស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំក្រុងបាងកក បានកត់សម្គាល់ថា មានការបែងចែកមិនសូវច្បាស់លាស់ទាក់ទងនឹងទំនិញពាក់កណ្តាលសម្រេច ក៏ដូចជាទំនិញដែលត្រូវដឹកចេញ ឬទំនិញសម្រេច ឬធ្វើជិតសម្រេច នៅក្នុងប្រទេសមួយ ដោយប្រើប្រទេសមួយទៀតជាមធ្យោបាយសម្រាប់ទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធ។
កាលពីឆ្នាំមុន សហរដ្ឋអាមេរិកបានពិន័យក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនដែលមានមូលដ្ឋាននៅតំបន់សេដ្ឋកិច្ចពិសេសខេត្តព្រះសីហនុដែលជាតំបន់បណ្តាក់ទុនរួមគ្នារវាងចិន-កម្ពុជា ដោយសារតែក្រុមហ៊ុនទាំងនោះនាំយកទំនិញដែលផលិតនៅប្រទេសចិនទៅលក់នៅសហរដ្ឋអាមេរិកដោយថាផលិតនៅកម្ពុជា។
ផលប្រយោជន៍នយោបាយ
អ្នកនាង អូ យូន អាន បានលើកឡើងថា កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីដែលទើបតែចុះរវាងប្រទេសទាំងពីរ មានផលប្រយោជន៍នយោបាយខ្លាំងដូចនឹងផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចដែរ។
សាស្ត្រាចារ្យរូបនេះបានបន្ថែមថា៖ «មើលលើបរិបទនយោបាយ កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងដ៏ជិតស្និទ្ធរវាងប្រទេសទាំងពីរ ហើយវានឹងជួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលថាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយប្រទេសធំដូចចិន អាចបញ្ជាក់បានថា ជាសមិទ្ធផលដ៏ធំនៃគោលនយោបាយសេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសក្នុងឆ្នាំដែលសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះដោយសារការរាតត្បាតជាសកល[នូវជំងឺកូវីដ១៩]»។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានថ្លែងអំណរគុណចិនដែលផ្តល់ជំនួយ ក៏ដូចជាចុះកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយកម្ពុជា ហើយលោកបានបន្ថែមថា កិច្ចព្រមព្រៀងសេរីនេះនឹងនៅគង់វង្សរហូត មិនដូច EBA នោះទេ។
សហភាពអឺរ៉ុបបានដកផ្នែកខ្លះនៃប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធសព្វមុខទំនិញលើកលែងតែអាវុធ កាលពីថ្ងៃទី១២ ខែសីហា ដោយសារតែបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សនិងការងារ។
លោកបានសរសេរនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់លោកកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែតុលាថា៖ «EBA គង់មានថ្ងៃណាមួយនឹងបាត់បង់ តែកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងកម្ពុជានិងចិន គឺនៅជារៀងរហូត»៕
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទដើមជាភាសាអង់គ្លេសដោយ អ៊ូច សូនី
រាយការណ៍បន្ថែមដោយ សាំ ឧត្ដម
