មណ្ឌលគិរី៖ ដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា ជាតំបន់ការពារធម្មជាតិដ៏មានសារៈសំខាន់ជាសកលសម្រាប់ការអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ ជីវចម្រុះ និងប្រភេទសត្វពានរ ដូចជា ស្វាកន្ទុយស សត្វទោចថ្ពាល់លឿង ពពួកខ្លា ដំរីអាស៊ី សត្វស្លាប រួមទាំងពពួកសត្វនិងរុក្ខជាតិជាច្រើនប្រភេទទៀត។
ដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមាដែលគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដី២៩២ ៦៩០ហិកតា នៅខេត្តមណ្ឌលគិរី និងមួយផ្នែកតូចនៅខេត្តក្រចេះ ក៏ជាទីជម្រកដ៏កក់ក្តៅសម្រាប់ប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង កំពុងរស់នៅពឹងអាស្រ័យ និងប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិនិងអនុផលព្រៃឈើ សម្រាប់ទ្រទ្រង់ជីវភាពរស់នៅ រួមនឹងការអនុវត្តជំនឿសាសនា វប្បធម៌ ប្រពៃណីជាច្រើនជំនាន់ផងដែរ។
ស្របពេលដែលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងរាប់រយគ្រួសារ កំពុងមានភាពរីករាយនឹងការស្រូបទាញអត្ថប្រយោជន៍ពីវិស័យទេសចរណ៍ធម្មជាតិទាំងនេះ ប៉ុន្តែពួកគេក៏មានក្តីបារម្ភជាខ្លាំងផងដែរពីការបាត់បង់ដីធ្លីនិងព្រៃឈើ ទៅលើក្រុមឈ្មួញនិងអ្នកមានអំណាចមួយចំនួន បើទោះជាដីសហគមន៍ខ្លះបានចុះបញ្ជីដីសមូហភាពនិងបានទទួលបណ្ណកម្មសិទ្ធិពីក្រសួងពាក់ព័ន្ធហើយក៏ដោយ។
ក្តីបារម្ភរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងខេត្តមណ្ឌលគិរី
លោក បៀល វាន់ធី សមាជិកសហគមន៍ទេសចរណ៍ធម្មជាតិអណ្តូងក្រឡឹង ឬជុំរុំសត្វទោចញី (Jahoo Gibbon Camp) ស្ថិតនៅឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី បានឱ្យដឹងថា សហគមន៍នេះ បានចុះបញ្ជីដីសមូហភាពជនជាតិដើមភាគតិច ដែលទទួលស្គាល់ពីក្រសួងមហាផ្ទៃ កាលពីឆ្នាំ២០០៧ និងទទួលបានបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីធ្លីពីក្រសួងរៀបចំដែនដី នៅឆ្នាំ២០១២ លើផ្ទៃដីជាង១ ៤២០ហិកតា និងមានប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅអាស្រ័យផលចំនួន១៧៥គ្រួសារ ឬស្មើនឹង៧២៣នាក់។
លោកបន្តថា ប្រជាសហគមន៍បានរស់នៅពឹងអាស្រ័យលើមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការនិងអាស្រ័យផលពីធនធានធម្មជាតិ ដូចជា យកឃ្មុំ ផ្កាឈើ វល្លិ និងបន្លែ ជាដើម។
បុរសវ័យជាង៣០ឆ្នាំរូបនេះ បានបន្ថែមថា បើទោះជាដីសហគមន៍មានបណ្ណកម្មសិទ្ធិដីសមូហភាពត្រឹមត្រូវ ប៉ុន្តែសហគមន៍នៅតែជួបបញ្ហាប្រឈម ដោយសារមានឈ្មួញនិងអ្នកមានអំណាច បានទន្ទ្រានយកដីបម្រុងទុករបស់សហគមន៍អស់ចំនួន១១ហិកតា ខណៈបទល្មើសព្រៃឈើហាក់មានការកើនឡើងជាងមុនផងដែរ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «បញ្ហាប្រឈមរឿងដីធ្លីហ្នឹងទើបកើតឡើងថ្មីនេះទេ ចាប់ពីឆ្នាំ២០១៧និង២០១៨នេះទេ ដោយសារកំណើនដីវាឡើងថ្លៃ [មានការទន្ទ្រានយក] ពីអ្នកខាងក្រៅ។ បើនិយាយពីសម្រស់បៃតង មានតែនៅសហគមន៍អណ្តូងក្រឡឹងយើងទេ ដែលនៅខៀវ[មានដើមឈើច្រើន] បើនៅក្រៅពីភូមិអណ្តូងក្រឡឹងនេះ ឃើញថា សឹងតែវាលទាំងអស់ហើយ ព្រោះមានជនខិលខូចមួយចំនួនឆ្លៀតឱកាសមកញុះញង់សហគមន៍របស់យើងឱ្យគាត់មានការលក់ដូរ»។
ករណីនេះ លោកបានស្នើដល់ក្រសួងបរិស្ថាននិងមន្ត្រីឧទ្យានុរក្ស ជួយទប់ស្កាត់បញ្ហាដីធ្លីនិងបទល្មើសព្រៃឈើក្នុងសហគមន៍ ក៏ដូចជានៅតំបន់មួយចំនួនក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព។
លោកបានបន្ថែមថា៖ «ដីយើងមានច្រើនប្រភេទ មានទាំងដីកប់សព ដីព្រៃតម និងដីបម្រុងទុក។ អ៊ីចឹងដីមួយចំនួន វាមានការកាប់រានលក់ អាចលក់ទៅដល់ដីព្រៃតមទៀត ហើយជនជាតិដើមភាគតិចយើងខ្ញុំ មានជំនឿលើព្រៃ អារក្ស អ្នកតា ដើមឈើព្រៃធំៗ អ៊ីចឹងបើមានការឈូសឆាយ កាប់វាល វាធ្វើឱ្យពួកខ្ញុំអស់កន្លែងព្រៃជំនឿជាដើម។ ទី២ គឺវាអត់មានអនុផលព្រៃឈើគ្រប់គ្រាន់ ដូចពីមុនមក យើងធ្លាប់តែទៅព្រៃ យើងបានបន្លែឬបានអនុផលព្រៃឈើមកផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារយើងបាន ប៉ុន្តែដល់ពេលបាត់បង់ទៅ យើងអាចបាត់បង់ចំណូលដែរ»។
ឈរនៅក្រោមដើមឈើដែលមានពណ៌ខៀវស្រងាត់នារដូវវស្សា អ្នកស្រី ក្លើ ផឿក អាយុ៥០ឆ្នាំ ជាចាស់ទុំមួយរូបនៅសហគមន៍ទេសចរណ៍ធម្មជាតិអណ្តូងក្រឡឹង ក៏បានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភពីការបាត់បង់ដីព្រៃសហគមន៍ផងដែរ ដោយសារមានការទន្ទ្រានកាន់កាប់ពីអ្នកខាងក្រៅ ខណៈពលរដ្ឋខាងក្នុងខ្លះមានការយល់ដឹងតិចតួច បានឃុបឃិតគ្នាលក់ដីសហគមន៍។
អ្នកស្រីថា៖ «ប្រែប្រួលខ្លះហើយសហគមន៍ហ្នឹង ក្នុងព្រៃយើងធ្លាប់ដងជ័រ យើងធ្លាប់ប្រមូលជ័រ ផ្លែអង្គុញ និងផ្សិតអីជាដើម អាហ្នឹងមួយគីឡូ៣ម៉ឺនទៅ៤ម៉ឺន។ ខ្ញុំព្រួយបារម្ភ ខ្លាចតែអស់ [ដីនិងព្រៃឈើ] បើមានក្រុមហ៊ុនចូល យើងនឹងអស់អីរកស៊ីពីព្រៃ សព្វថ្ងៃខ្លាចអ៊ីចឹងដែរ បើទោះខ្ញុំចាស់ហើយ តែខ្ញុំនៅព្រួយបារម្ភកូនចៅទៅមុខទៀត ខ្លាចអត់មានព្រៃទៀត»។
កញ្ញា ខន សុវណ្ណ អាយុ២៩ឆ្នាំ ដែលបានចុះល្បាតព្រៃក្នុងសហគមន៍ដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា បាននិយាយថា ពេលចុះល្បាតម្តងៗ កញ្ញាបានជួបបទល្មើសកាប់ត្រាយព្រៃដើម្បីយកដីធ្វើកម្មសិទ្ធិ ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើប្រណិត និងមានករណីខ្លះ ជនខិលខូចបានប្រើប្រាស់ទឹកលុយអូសទាញប្រជាសហគមន៍ឱ្យកាប់ត្រាយព្រៃដើម្បីយកដីលក់ជាដើម។
កញ្ញា សុវណ្ណ អះអាងថា បច្ចុប្បន្នក៏មានជនខិលខូចមួយចំនួនបានមកបញ្ចុះបញ្ចូលកញ្ញាឱ្យចូលរួមសកម្មភាពលក់ដីសហគមន៍ផងដែរ ប៉ុន្តែកញ្ញាបដិសេធ។
កញ្ញាថា៖ «ខ្ញុំចង់ការពារព្រៃ ខ្ញុំអត់ចង់បាត់បង់ […] បើខ្ញុំអត់មានលុយ ខែខ្លះខ្ញុំអាចកាប់ផ្តៅលក់ ក៏បានលុយដែរ ហើយខ្ញុំដងជ័រក៏បានលុយដែរ រើសអង្គុញក៏បានលុយដែរ ប្រមូលផលផ្សិតក៏បានដែរ តែបើយើងលក់ដី បានលុយតែមួយភ្លែត ចាយអស់។ ដីយើងអត់មានទេ ខ្ញុំគិតអ៊ីចឹង មានគេញុះញង់ខ្ញុំច្រើនដែរ តែខ្ញុំអត់ស្តាប់គេទេ ខ្ញុំគិតថា អនាគត មនុស្សកើន តែដីអត់កើនទេ»។
តំបន់អេកូទេសចរណ៍អណ្តូងក្រឡឹង ឬក្រឡឹង ឬជុំរុំសត្វទោចញី (Jahoo Gibbon Camp) ស្ថិតនៅឃុំសែនមនោរម្យ ស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី ជាសហគមន៍មួយក្នុងចំណោមសហគមន៍ជាច្រើនដែលរស់នៅក្នុងតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា។ សហគមន៍នេះ កំពុងទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ភ្ញៀវទេសចរបរទេសដើរព្រៃទៅទស្សនាសត្វព្រៃកម្រៗជាច្រើនប្រភេទ ជាពិសេស សត្វស្វាកន្ទុយស និងសត្វទោចថ្ពាល់លឿង ដែលជាប្រភេទសត្វងាយរងការគំរាមកំហែង ស្ថិតក្នុងបញ្ជីក្រហមរបស់អង្គការ IUCN ។
អង្គការសមាគមអភិរក្សសត្វព្រៃកម្ពុជា WCS បានផ្តួចផ្តើមរៀបចំបង្កើតសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍អណ្តូងក្រឡឹង កាលពីឆ្នាំ២០១៣ ដើម្បីទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិ ទៅទស្សនាកម្សាន្តតាមរយៈការដើរក្នុងព្រៃ និងលើកកម្ពស់ការយល់ដឹងពីការអភិរក្សព្រៃឈើនិងសត្វព្រៃ។ ជាលទ្ធផល សហគមន៍នេះ ទទួលបានភ្ញៀវទេសចរនិងចំណូលបានប្រមាណ៥០០០ ទៅ១០ ០០០ដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ និងបានកើនដល់១៤ ០០០ដុល្លារ ក្នុងឆ្នាំ២០១៩កន្លងទៅ។
ក្រៅពីសហគមន៍នេះ សហគមន៍ភូមិពូហ្យាម ដែលមានភូមិសាស្ត្រក្នុងឃុំសែនមនោរម្យដែរនោះ ក៏កំពុងទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍ភ្ញៀវទេសចរទៅកម្សាន្តទឹកធ្លាក់ឈ្មោះ លែងអនលែងឃិន ល្អាងសត្វប្រចៀវ និងទីតាំងទេសចរណ៍បែបធម្មជាតិជាច្រើនកន្លែងទៀត អមជាមួយនឹងការទទួលទានអាហារជនជាតិដើមភាគតិចដែលខ្ចប់បាយដោយស្លឹកចេក និងអាហារដាក់បំពង់ឫស្សីផងដែរ។
តែយ៉ាងណា ប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងដែលរស់នៅក្នុងសហគមន៍នេះ ក៏មានការព្រួយបារម្ភពីការបាត់បង់ដីធ្លីនិងបទល្មើសព្រៃឈើក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេផងដែរ។
ថ្លែងក្នុងសំនៀងរដឺននិងនិយាយមួយៗ អ្នកស្រី សារឿន សែន អាយុ៤០ឆ្នាំ ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង នៅភូមិពូហ្យាម មានប្រសាសន៍ថា ស្របពេលដែលមានការរីកចម្រើនវិស័យទេសចរណ៍ សហគមន៍នេះក៏ជួបប្រទះនូវបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនផងដែរ ដូចជា ការកាប់ឈើ ការបរបាញ់សត្វព្រៃ និងការចាប់យកដីសហគមន៍ នៅតែបន្តកើតមាននិងហួសពីសមត្ថភាពទប់ស្កាត់របស់សហគមន៍។
អ្នកស្រីថា៖ «មានបុគ្គលខ្លះ គេចង់បង្កើតកន្លែងឯកជន គេមករឹបអូសដីសហគមន៍ធ្វើជាឯកជនអ៊ីចឹងទៅ។ មិនទាន់មានសន្តិភាពទេកន្លែងពួកខ្ញុំនេះ ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងភូមិហ្នឹងចាប់ផ្តើមក្រោកឈរ កុំឱ្យគេរឹបអូស យើងមានការព្រួយបារម្ភ [បញ្ហាព្រៃឈើនិងដីព្រៃ] ក៏មានការទន្ទ្រានខ្លះៗដែរ ថ្មីៗនេះក៏មាន ពីមុនក៏មាន បើគេយក អត់មានអីរស់នៅទៀតទេ»។
វិធានការអាជ្ញាធរខេត្តមណ្ឌលគិរី និងក្រសួងបរិស្ថាន
ស្របពេលដែលមានការលើកឡើងពីការបាត់បង់ដីធ្លីនិងព្រៃឈើពីសំណាក់ប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនេះ មន្ត្រីបរិស្ថាននិងអាជ្ញាធរខេត្ត រួមនឹងក្រសួងពាក់ព័ន្ធ បានទទួលស្គាល់ថា ពិតជាមានករណីទាំងនេះកើតឡើងពិតមែន ប៉ុន្តែក្នុងទ្រង់ទ្រាយតូចៗប៉ុណ្ណោះ ហើយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ បាននិងកំពុងប្រឹងប្រែងក្នុងការទប់ស្កាត់។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់មន្ទីរបរិស្ថានខេត្តមណ្ឌលគិរី ដែលបានផ្សព្វផ្សាយនៅថ្ងៃទី៥ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២០ បានឱ្យដឹងថា នៅក្នុងរយៈពេល៩ខែឆ្នាំនេះ មន្ត្រីឧទ្យានុរក្សបានចុះល្បាតក្នុងតំបន់ការពារធម្មជាតិចំនួន២ ៩៩៥លើក ដោយបានបង្ក្រាបបទល្មើសធនធានធម្មជាតិបានចំនួន១ ៥២៨ករណី ក្នុងនោះបានបញ្ជូនសំណុំរឿងទៅតុលាការចំនួន៨៤ករណី, ពិន័យអន្តរការណ៍ចំនួន២៦ករណី, រឹបអូសរណារយន្តបានចំនួន៣៦៤គ្រឿង ចាប់ឃាត់រថយន្តចំនួន៣៤គ្រឿង និងដោះអន្ទាក់ដាក់សត្វព្រៃចម្រុះសរុបចំនួន២ ៩៥៧ខ្សែ។
ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តមណ្ឌលគិរី លោក កែវ សុភ័គ បានមានប្រសាសន៍ថា បទល្មើសធនធានធម្មជាតិដែលបានកើតឡើងក្នុងទ្រង់ទ្រាយតូចៗ ភាគច្រើនជាបទល្មើសកាប់រានទន្ទ្រានដីរដ្ឋ ការបរបាញ់សត្វព្រៃ និងការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើដោយខុសច្បាប់។
លោកបន្តថា៖ «អ្វីដែលយើងជួបប្រទះ [បញ្ហាប្រឈម] នោះ គឺការបរបាញ់សត្វព្រៃ [របស់ជនខិលខូច] បានធ្វើឡើងនៅក្នុងព្រៃជ្រៅ ដែលពិបាកធ្វើដំណើរទៅដល់ ជាពិសេសក្នុងខែវស្សានេះ ហើយយើងឃើញហើយ នៅជុំវិញតំបន់ការពារនេះ យើងមានសហគមន៍ច្រើនរស់នៅជុំវិញច្រើន និងជាខេត្តមួយដែលជាប់ព្រំប្រទល់វៀតណាម។ ដូច្នេះយើងមានការពិបាកក្នុងការទប់ស្កាត់ព្រានព្រៃដែលឆ្លងប្រទេសចូលមក ដោយសារយើងមានការពិបាកទទួលព័ត៌មានផ្នែកព្រំដែន ហើយមួយចំនួនទៀតយើងមានបញ្ហាប្រឈមដោយសារកត្តាជួញដូរសត្វព្រៃនៅតាមបណ្តាខេត្តជាប់ព្រំដែននិងភូមិសាស្ត្រដែលនៅជុំវិញតំបន់ការពារទាំងនោះ»។
តែយ៉ាងណា លោកថា ជាយន្តការសម្រាប់មន្ទីរបរិស្ថានខេត្ត នៅតែបន្តសហការជាមួយអង្គការដៃគូបណ្តាខេត្តជាប់ព្រំប្រទល់និងសហគមន៍មូលដ្ឋាន ដើម្បីពង្រឹងការទប់ស្កាត់បទល្មើសធនធានធម្មជាតិឱ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាព។
ចំណែកប្រធានការិយាល័យដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា លោក ព្រំ វិបុលរ័ត្ននៈ មានប្រសាសន៍ថា ការបង្ក្រាបបទល្មើសធនធានធម្មជាតិនៅតំបន់ដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា មានការថយចុះតិចតួចបើធៀបនឹងរយៈពេលដូចគ្នាកាលពីឆ្នាំមុន ខណៈមន្ត្រីឧទ្យានុរក្សបានបង្កើនសកម្មភាពចុះល្បាតនិងទប់ស្កាត់បទល្មើសទាំងនោះ។
ក្នុងដំណើរចុះទស្សនកិច្ចការងារនៅដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា ចាប់ពីថ្ងៃទី៣ ដល់ថ្ងៃទី៥ ខែតុលានេះ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងបរិស្ថាន លោក នេត្រ ភក្ត្រា មានប្រសាសន៍ថា តំបន់ការពារធម្មជាតិនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី មានចំនួន៦កន្លែង មានផ្ទៃដីសរុបប្រមាណ១លានហិកតា រួមមាន ដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា ដែនជម្រកសត្វព្រៃស្រែពក ដែនជម្រកសត្វព្រៃណាមលៀរ ដែនជម្រកសត្វព្រៃលំផាត់ ដែនជម្រកសត្វព្រៃភ្នំព្រេច និងរបៀងអភិរក្សជីវចម្រុះឦសាន។
លោកបន្តថា ការគ្រប់គ្រងអភិរក្សតំបន់ការពារធម្មជាតិទាំងនេះ មន្ទីរបរិស្ថានខេត្ត មានមន្ត្រីឧទ្យានុរក្សសរុបចំនួន១០៤នាក់ ដែលចំនួននេះនៅមិនទាន់ឆ្លើយតបនៅឡើយជាមួយទំហំដីដែលត្រូវអភិរក្សនិងការពារ។
លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា៖ «ដោយការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់មន្ត្រីឧទ្យានុរក្សនៅក្នុងរយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំមកនេះ បទល្មើសធនធានធម្មជាតិទ្រុងទ្រាយធំលែងកើតមានទៀតហើយ តែនៅសល់បទល្មើសទ្រុងទ្រាយតូចដែលចាំបាច់សមត្ថកិច្ចជំនាញត្រូវបន្តខិតខំបន្ថែមទៀត ដើម្បីទប់ស្កាត់និងបង្ក្រាប ដើម្បីថែរក្សាធនធានធម្មជាតិ ព្រៃឈើ សត្វព្រៃដែលកម្ពុជាមាន»។
លោក នេត្រ ភក្ត្រា បានបន្ថែមថា រហូតមកទល់ពេលនេះ ក្រសួងបានធ្វើឱ្យការការពារនិងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិកាន់តែមានភាពល្អប្រសើរ ដែលធ្វើឱ្យតំបន់ការពារធម្មជាតិខ្លះ ត្រូវបានវាយតម្លៃថាមានសុវត្ថិភាព ហើយឈានដល់ការលក់ឥណទានកាបូនទៅលើទីផ្សារស្ម័គ្រចិត្តអន្តរជាតិ ក្នុងនោះក៏មានដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា ក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី ដែលបានលក់ឥណទានកាបូនតាំងពីឆ្នាំ២០១៦មក។
ជាញឹកញាប់ ក្រសួងបរិស្ថានតែងតែចេញសារព្រមានពីការចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់ទៅលើជនខិលខូចដែលកាប់ទន្ទ្រានកាន់កាប់យកដីក្នុងតំបន់ការពារធម្មជាតិនិងដីរដ្ឋ រួមនឹងបទល្មើសធនធានធម្មជាតិ និងបានចាត់វិធានការផ្លូវច្បាប់ទៅលើជនល្មើសមួយចំនួន។
កាលពីដើមខែតុលា ឆ្នាំ២០២០នេះ អនុប្រធាននាយកដ្ឋាននគរបាលការពារព្រំដែនគោកម្នាក់ ឈ្មោះ ពៅ សុធារ៉ាន់ រួមនឹងមនុស្ស៤នាក់ទៀត ត្រូវបានចៅក្រមស៊ើបសួរសាលាដំបូងមណ្ឌលគិរី សម្រេចឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្ននៅពន្ធនាគារ ដោយចោទពីបទ «កាប់គាស់រុករានដីព្រៃ ឆ្ការដុត និងឈូសឆាយដីព្រៃដើម្បីយកធ្វើជាកម្មសិទ្ធិ» ខណៈសមាជិកព្រឹទ្ធសភាម្នាក់ សារភាពកំហុសក្នុងករណីស្នើសុំសិទ្ធិកាន់កាប់ដីធ្លីជាង៥០០ហិកតានៅស្រុកអូររាំង ខេត្តមណ្ឌលគិរី នេះផងដែរ។
រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែកក្កដា បានចេញសេចក្តីសម្រេចស្តីពី «ការបង្កើតក្រុមការងារអន្តរក្រសួង ដើម្បីចុះសិក្សាស្រាវជ្រាវលើករណីការកាប់រានទន្ទ្រានកាន់កាប់ដីព្រៃខុសច្បាប់ក្នុងតំបន់ការពារធម្មជាតិក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី» ទៅតាមចំណាររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ដ្រី ហ៊ុន សែន ចុះកាលពីថ្ងៃទី៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការងារនេះ លោក ស ខេង បានស្នើសុំឱ្យមានការជួយសម្រួលភារកិច្ចដល់អភិបាលខេត្ដមណ្ឌលគិរី និងបញ្ចប់មុខតំណែងមន្ដ្រីចំនួន៩រូបទៀតដែលរកឃើញថា មានកំហុសនិងជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងការរុករាន រួមទាំងឈូសឆាយដីព្រៃខុសច្បាប់។
ការយល់ឃើញ និងអនុសាសន៍របស់សង្គមស៊ីវិល
នាយករងទទួលបន្ទុកផ្នែកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សនៃអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត សង្កេតឃើញថា សុវត្ថិភាពដីធ្លីរបស់ប្រជាសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ហាក់នៅមិនទាន់មានសុវត្ថិភាពនៅឡើយ ដែលទាមទារឱ្យអាជ្ញាធរនិងក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធជួយទប់ស្កាត់។
លោកថា៖ «ដូច្នេះបញ្ហាហ្នឹង អាជ្ញាធរត្រូវចាត់វិធានការឱ្យបានម៉ឺងម៉ាត់ ទីមួយ ការពារដីរដ្ឋ ទីពីរ ទប់ស្កាត់អ្នកមានអំណាចនិងឈ្មួញទាំងឡាយកុំឱ្យរំលោភបំពានទៅលើជនជាតិដើមភាគតិច»។
ជាមួយគ្នានេះដែរ លោក អំ សំអាត ក៏បានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភពាក់ព័ន្ធនឹងករណីវិវាទដីធ្លីនិងការបាត់បង់ដីសមូហភាពរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ខណៈដែលលោកសង្កេតឃើញមានបញ្ហាដីធ្លីខ្លះជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងមន្ត្រីមួយចំនួន រហូតដល់ថ្មីៗនេះ មានសមាជិកព្រឹទ្ធសភាម្នាក់ក៏ត្រូវបានទទួលការទូន្មានពីប្រធានព្រឹទ្ធសភា ទាក់ទងនឹងបញ្ហាដីរបស់រដ្ឋនេះដែរ។
លោកបន្ថែមថា៖ «យើងមានច្បាប់ហើយ អ៊ីចឹងបុគ្គលណាក៏ដោយ រំលោភបំពានទៅលើដីព្រៃរបស់រដ្ឋ ឬរំលោភបំពានលើកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសបងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិច ត្រូវតែចាត់វិធានការតាមផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍ជូនពួកគាត់»។
ពាក់ព័ន្ធនឹងជនជាតិដើមភាគតិចនៅខេត្តមណ្ឌលគិរីនេះ អង្គការ WCS កំពុងជួយសម្របសម្រួលជាមួយក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ក្នុងការជួយដល់ជនជាតិដើមភាគតិច ចុះបញ្ជីដីសមូហភាពជនជាតិដើមភាគតិច ចំនួន១៧ភូមិ ក្នុងនោះ មានភូមិចំនួន៧បានចុះបញ្ជីរួច ខណៈភូមិចំនួន៦ បានដាក់ឯកសារស្នើសុំជូនក្រសួងបរិស្ថានពិនិត្យនិងសម្រេចរួចហើយ រីឯភូមិចំនួន៤ទៀតស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលសិក្សានិងពិគ្រោះយោបល់នៅថ្នាក់ក្រោមជាតិ។
កាលពីថ្ងៃទី៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២0 នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំពេញអង្គគណៈរដ្ឋមន្រ្តី លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាទៅក្រសួងចំនួន៣ រួមមាន ក្រសួងបរិស្ថាន ក្រសួងកសិកម្ម និងក្រសួងរៀបចំដែនដី ឱ្យពិនិត្យកាត់ឆ្វៀលដីជូនប្រជាពលរដ្ឋដែលកំពុងរស់នៅអាស្រ័យផលក្នុងតំបន់អភិរក្ស តំបន់សត្វព្រៃ និងតំបន់ការពារផ្សេងៗរបស់រដ្ឋ។
ក្នុងនោះ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានសង្កត់ធ្ងន់ច្បាស់ៗថា ចំពោះពលរដ្ឋដែលកំពុងរស់នៅអាស្រ័យផលជាក់ស្តែងក្នុងតំបន់ដីរដ្ឋនិងតំបន់ការពារទាំងនោះ គឺហាមកាប់ឆ្ការទន្រ្ទានវាទីយកដីបន្ថែម។
លោកបានបញ្ជាក់ថា៖ «កន្លងមក លោកបានសង្កេតឃើញមានតែអ្នកមានអំណាចនិងអ្នកមានទ្រព្យច្រើន បានប្រើអ្នកតូចតាចទៅកាប់រុករានទន្រ្ទានយកដីឱ្យខ្លួន។ រីឯចំពោះក្រុមជនខិលខូចដែលទៅទន្រ្ទានយកដីរដ្ឋក្នុងមួយយប់ធ្វើបានខ្ទមពី១០ទៅ២០ ក៏លោកបានដឹង និងកំណត់អត្តសញ្ញាណនិងមុខសញ្ញារួចអស់ហើយដែរ បើរកឃើញថា អ្នកទាំងនោះបានប្រព្រឹត្តមែននោះ គឺនឹងត្រូវចាប់ខ្លួន»៕
ក្រៅពីកាត់ឆ្វៀលដីជូនប្រជាពលរដ្ឋទៅតាមទំហំរស់នៅជាក់ស្តែង គឺរដ្ឋនឹងបន្ថែមជូនផ្ទៃដី១០% ជាប្រយោជន៍រួមសម្រាប់សហគមន៍ប្រើប្រាស់ជាព្រៃរកឱសថនិងជាជម្រកសត្វគោក្របីស៊ីស្មៅជាដើម។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាក់សារជាថ្មីដល់មន្រ្តី អ្នកមានអំណាច និងអ្នកមានទ្រព្យធនស្តុកស្តម្ភទាំងឡាយ ល្មមចេះឆ្អែតនិងចេះគ្រប់គ្រាន់ ហើយឈប់ធ្វើបាបប្រជាពលរដ្ឋតទៅទៀត។
បើតាមការបញ្ជាក់ពីក្រសួងបរិស្ថាន ប្រទេសកម្ពុជាមានតំបន់ការពារធម្មជាតិនិងតំបន់អភិរក្សចំនួន៦៦កន្លែង គ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជាង៧,៣លានហិកតា ស្មើប្រមាណជាង៤១%នៃផ្ទៃដីសរុបរបស់ប្រទេសកម្ពុជា៕
