ខេត្តមណ្ឌលគិរី៖ ដើមឫស្សីជារុក្ខជាតិម្យ៉ាងដែលមានអត្ថប្រយោជន៍ដ៏សម្បូរបែប និងបម្រើដល់សេចក្តីត្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរតាំងពីបុរាណកាលរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន។
យោងតាមឯកសារស្រាវជ្រាវផ្សេងៗដែលបង្ហោះលើគេហទំព័រក្រសួងបរិស្ថាន ដើមឫស្សីមានអត្ថប្រយោជន៍ទាំងផ្នែកបរិស្ថាន សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គម ដោយឫស្សីអាចជួយបង្កើតបាននូវគម្របព្រៃឈើបៃតង រួមចំណែកកាត់បន្ថយការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ស្រូបយកកាបូនឌីអុកស៊ីសេអូដឺ និងអាចការពារការច្រោះដីជាដើម។ ដើមឫស្សី គេអាចយកទៅកែច្នៃធ្វើជាឧបករណ៍និងវត្ថុប្រើប្រាស់ផ្សេងៗ និងប្រើប្រាស់សម្រាប់ការសាងសង់រោង ខ្ទម ឬលំនៅដ្ឋានខ្នាតតូច ខណៈទំពាំងអាចយកទៅធ្វើអាហារសម្រាប់ទទួលទានដ៏មានឱជារសផងដែរ។
ដោយមើលឃើញពីសក្តានុពលនៃដើមឫស្សី ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងនៅសហគមន៍តំបន់ការពារស្រែព្រះ ស្ថិតក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា ខេត្តមណ្ឌលគិរី បានចងក្រងគ្នារៀបចំកែច្នៃផលិតផលឫស្សីទៅលើវត្ថុប្រើប្រាស់ផ្សេងៗសម្រាប់លក់និងទុកសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងផ្ទះរបស់ពួកគាត់។
ប្រធានក្រុមកែច្នៃផលិតផលឫស្សីនៃសហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិស្រែព្រះ លោក ងើម ឡូញ រស់នៅភូមិពូចារ ឃុំស្រែព្រះ ស្រុកកែវសីមា មានប្រសាសន៍ថា សហគមន៍ទើបតែចាប់ផ្តើមផលិតសម្ភារប្រើប្រាស់ធ្វើពីឫស្សីនេះបានជិត២ខែប៉ុណ្ណោះ ក្រោមការជួយសម្របសម្រួល ផ្តល់ឧបករណ៍ផ្សេងៗសម្រាប់កែច្នៃនិងបណ្តុះបណ្តាលបច្ចេកទេសនៃការធ្វើពីអង្គការសមាគមអភិរក្សសត្វព្រៃ (WCS) គាំទ្រដោយទីភ្នាក់ងារជំនួយសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា (USAID) ក្រោមគម្រោងអភិរក្សដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមា។
បុរសវ័យ៤៧ឆ្នាំរូបនេះ បាននិយាយថា បច្ចុប្បន្ន ពួកគាត់ចេះកែច្នៃដើមឫស្សីទៅជាសម្ភារប្រើប្រាស់មួយចំនួនដូចជា កាទឹកជាច្រើនម៉ូត, ឈុតប៉ាន់តែ, បំពង់បំពងសំឡេងទូរសព្ទ, ប្រអប់ដាក់ក្រដាសជូនមាត់, ស្នួព្យួរសម្លៀកបំពាក់, ថូផ្កា, កែវទឹក, បំពង់ដាក់ទៀនក្រអូប, បំពង់ដាក់ប៊ិកនិងខ្មៅដៃ និងសម្ភារផ្ទះបាយមួយចំនួនទៀត។
បុរសវ័យ៤៧ឆ្នាំរូបនេះ បាននិយាយថា៖ «ដំបូងឡើយ មិនមានជាការលក់ដូរអីធំដុំទេ ខ្ញុំគ្រាន់តែកែច្នៃ [ដើមឫស្សី] ធ្វើបំពង់ដាក់នៅផ្ទះបាយ ដាក់អំបិល ប៊ីចេង និងធ្វើកែវផឹកទឹកអីធម្មតាទេ ខ្ញុំមិននឹកស្មានដល់ថ្នាក់ហ្នឹង ហើយមានគេ [អង្គការ WCS] ជូយយើងកែច្នៃបានប៉ុណ្ណឹង»។
មុននឹងចាប់ផ្តើមចងក្រងសហគមន៍និងឈានដល់ការផលិតសម្ភារប្រើប្រាស់ធ្វើពីឫស្សីនេះ លោក ងើម ឡូញ ក៏ធ្លាប់ជាអតីតអ្នកកាប់ឈើនិងដឹកជញ្ជូនឈើឱ្យឈ្មួញផងដែរក្រៅពីមុខរបរធ្វើស្រែចម្ការ ដើម្បីរកប្រាក់ចំណូលបន្ថែមចិញ្ចឹមជីវិត។
តែយ៉ាងណា លោកបានសម្រេចចិត្តឈប់ធ្វើមុខរបរដែលប្រឈមនឹងផ្លូវច្បាប់ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ហើយងាកមកចូលរួមការពារព្រៃឈើជាមួយសហគមន៍វិញ ក្រោយពីមានការពន្យល់ណែនាំអំពីអត្ថប្រយោជន៍ព្រៃឈើនិងផលប៉ះពាល់ពីការបាត់ព្រៃឈើ ពីសំណាក់ក្រសួង ស្ថាប័ន និងអង្គការពាក់ព័ន្ធ។
លោកថា៖ «ពីមុនមាន [ចូលព្រៃកាប់ឈើ] តែប្រហែល៥ឆ្នាំទៅ៦ឆ្នាំហ្នឹង ខ្ញុំឈប់ធ្វើហើយ»។
លោក ងើម ឡូញ បានឱ្យដឹងថា ការចេះជំនាញកែច្នៃដើមឫស្សីទៅជាវត្ថុប្រើប្រាស់ដែលជាមុខរបរថ្មីនេះ បានជួយលើកកម្ពស់ជីវភាពរបស់ប្រជាសហគមន៍ឱ្យមានភាពល្អប្រសើរជាងមុន និងមិនងាកទៅរករបរចាស់ដែលចូលកាប់ព្រៃឬបរបាញ់សត្វព្រៃទៀត ជាពិសេសជួយកាត់បន្ថយការបំពុលបរិស្ថានពីការប្រើសម្ភារខ្លះធ្វើពីប្លាស្ទិកផងដែរ។
លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា៖ «អាហ្នឹងវាងាយស្រួល [ផលិតផលប្រើប្រាស់ធ្វើពីឫស្សី] បើសិនជាវាខូចខាត យើងអាចប្រមូលវាដុតចោល វាគ្មានស្លាកស្នាមអីទេ មិនមែនដូចជ័រ [ប្លាស្ទិក] ដូចកែវយើងទេ វានៅមានអំបែងមុត ហើយប្លាស្ទិកវាពាក់ព័ន្ធនឹងបរិស្ថាន ប៉ះពាល់សុខភាព»។
សហគមន៍តំបន់ការពារស្រែព្រះ មានផ្ទៃដីទំហំ៣ ៤៣៨ហិកតា ទទួលបានសេចក្តីប្រកាសគាំទ្រដោយក្រសួងបរិស្ថាន កាលពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៩ ហើយអង្គការ WCS បានសម្របសម្រួលសហគមន៍រៀបចំផែនការគ្រប់គ្រងសហគមន៍តំបន់ការពារស្រែព្រះ និងបានចងក្រងក្រុមប្រមូលនិងដាំដើមឫស្សីដែលមានការចូលរួមពីប្រជាសហគមន៍ចំនួន២៧នាក់ និងបានរៀបចំថ្នាលនិងបណ្តុះកូនឫស្សីចំនួន៥ ១៣៧ដើម។
កំពុងឈរបង្ហាញពីផលិតផលប្រើប្រាស់ធ្វើពីដើមឫស្សីទៅកាន់ភ្ញៀវទេសចរនៅភូមិពូចារ ឃុំស្រែព្រះ អ្នកនាង ប៊ូ ប៊ុនត្រាក់ ជនជាតិដើមភាគតិចពូនង ដែលចូលរួមជាមួយសហគមន៍ក្នុងការកែច្នៃឫស្សី បាននិយាយថា ការចូលព្រៃកាប់ឈើយកទៅលក់ ពិតជាទទួលបានកម្រៃច្រើនមែន ប៉ុន្តែវាបានបំផ្លាញព្រៃឈើអស់គ្មានសល់និងប្រឈមមុខនឹងផ្លូវច្បាប់ទៀត ប៉ុន្តែការចូលរួមការពារព្រៃឈើ និងដកហូតឫស្សីសម្រាប់កែច្នៃដែលជាមុខរបរថ្មីនេះ បានជួយរក្សាព្រៃឈើឱ្យបានគង់វង្ស និងអាចទាញយកអត្ថប្រយោជន៍ពីព្រៃឈើតាមរយៈការលក់ឥណទានកាបូននិងការលក់ផលិតផលកែច្នៃពីឫស្សីនេះថែមទៀត។
អ្នកនាងថា៖ «កាប់ឈើលក់ បានលុយច្រើនមែន ប៉ុន្តែបំផ្លាញព្រៃឈើអស់ ហើយខុសច្បាប់ទៀត ប៉ុន្តែកែច្នៃឫស្សីហ្នឹង វាមិនមែនថាមិនបានលុយទេ វាគ្រាន់តែចំណាយពេលច្រើន ហើយអាចកាត់បន្ថយការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើមួយចំនួនទៀត»។
ជំហាននៃការកែច្នៃផលិតផលឫស្សី ត្រូវបានអ្នកភូមិបញ្ជាក់ថា ដំបូងគេត្រូវកាប់ឫស្សីនិងហាលឫស្សីក្រោមពន្លឺថ្ងៃឱ្យស្ងួត បន្ទាប់មកត្រូវកាត់ឫស្សីទៅតាមខ្នាតឬទំហំនៃផលិតផល រួចយកទៅស្ងោររយៈពេល៣ម៉ោង។ ក្រោយពីស្ងោរឫស្សីរួច ត្រូវស្រង់ទុកឱ្យត្រជាក់ បន្ទាប់មកចាំងឫស្សីដែលស្ងោររួចឱ្យទៅជារាងផលិតផលដែលចង់បាន។
ក្រុមអ្នកភូមិបានបន្ថែមថា ជំហានបន្ទាប់ ត្រូវហាលឫស្សីដែលបានចាំងឱ្យស្ងួតនិងខាត់ឱ្យរលោង រួចលាបទឹកទ្រនាប់និងទុកឱ្យស្ងួតរយៈពេល៣ម៉ោង បន្ទាប់មកខាត់ឱ្យរលោងម្តងទៀត និងអាចបាញ់ថ្នាំឬមិនបាញ់ថ្នាំឱ្យរលោងតាមការចង់បាន។
ស្ត្រីជនជាតិដើមភាគតិចរូបនេះ បានបញ្ជាក់ថា ក្រៅពីការដកហូតដើមឫស្សីដើម្បីផលិតជារបស់របរប្រើប្រាស់នោះ សហគមន៍ក៏បានដកហូតត្រពាំងយកមកធ្វើជាត្រពាំងក្រៀមនិងជ្រក់ត្រពាំង ដើម្បីទទួលទាននិងលក់ដូរសម្រាប់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃផងដែរ។
បើតាមក្រុមសហគមន៍ កាលដើមឡើយ ពួកគាត់អាចរកចំណូលពីការដកហូតឫស្សីដោយច្រៀកធ្វើរនាបឫស្សីលក់ក្នុងមួយដើមបានប្រមាណ៥០០០រៀលប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលពួកគាត់យកឫស្សីនោះទៅកែច្នៃធ្វើជាវត្ថុប្រើប្រាស់ផ្សេងៗវិញ អាចរកកម្រៃបានក្នុងមួយដើមពី៤ម៉ឺនទៅ៥ម៉ឺនរៀល។
ប្រធានគណៈកម្មការសហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិស្រែព្រះ លោក លើក ធួក បានឱ្យដឹងថា ឫស្សីដែលសហគមន៍យកទៅកែច្នៃនេះ ជាឫស្សីដែលដុះនៅក្នុងព្រៃសហគមន៍លើផ្ទៃដីប្រមាណ៦៩ហិកតា ហើយឫស្សីដែលសហគមន៍អាចដកហូតទៅកែច្នៃបានទាល់តែមានអាយុ២ឆ្នាំ។ លោកបន្តថា ការកែច្នៃឫស្សីនេះ ក្រុមសហគមន៍ក៏នៅជួបបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនដែរ ដូចជា ទីតាំងដកហូតឫស្សីនៅឆ្ងាយពីសហគមន៍ ការយល់ដឹងពីការកែច្នៃនៅមានកម្រិត ខណៈពលរដ្ឋមួយចំនួនតូចទៀតនៅមិនទាន់យល់ដឹងពីសារៈប្រយោជន៍ព្រៃឈើនៅឡើយ។
តែយ៉ាងណា លោកថា៖ «យើងនឹងពង្រឹងការការពារ ទី១ ការពារព្រៃ ទី២ ការពារតំបន់ឫស្សី ទី៣ យើងនឹងដាំបន្ថែម ដើម្បីឱ្យគាត់ដកហូតទៅឱ្យមាននិរន្តរភាព មានន័យថា បានយូរអង្វែង អ៊ីចឹងការដកហូតនេះ ក៏យើងដកហូតតាមបច្ចេកទេសដែរ»។
បើតាមលោក លើក ធួក សហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិស្រែព្រះ គ្រោងនឹងដាំដើមឫស្សីបន្ថែមជាង៥ ១០០ដើម នៅលើផ្ទៃដីជាង១០០ហិកតាបន្ថែមទៀត ដើម្បីបម្រើសេចក្តីត្រូវការរបស់សហគមន៍ផងដែរ។
ជំទប់ទី១ ឃុំស្រែព្រះ លោក ភោគ សេដ្ឋា មានប្រសាសន៍ថា ការបង្កើតមុខរបរថ្មីតាមរយៈការកែច្នៃផលិតផលឫស្សីនេះ ពិតជាបានជួយបញ្ចៀសប្រជាពលរដ្ឋក្នុងឃុំភាគច្រើនឱ្យចេញផុតមុខរបរចូលព្រៃកាប់ឈើនិងបរបាញ់សត្វព្រៃ។
លោកថា៖ «ប្រជាជនខ្ញុំ ក៏បានមានមុខរបរការងារ មានចំណេះ [កែច្នៃផលិតផលពីឫស្សី] ពីអង្គការ [WCS] ផង ផលប្រយោជន៍ពីព្រៃឈើផង ហើយកាលពីមុខគាត់ធ្លាប់តែទៅកាប់ទន្ទ្រានដីព្រៃ ប៉ុន្តែឥលូវមិនមានទៀតទេ មានតែអ្នកមកពីខាងក្រៅសហគមន៍»។
ករណីនេះ លោកក៏បានស្នើដល់ក្រសួងបរិស្ថានជួយទប់ស្កាត់បទល្មើសធនធានធម្មជាតិ ដែលជនល្មើសភាគច្រើនជាអ្នកដែលមកពីតាមបណ្តាខេត្តឬតំបន់ផ្សេងៗ ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីថែរក្សានិងអភិរក្សព្រៃឈើនិងធនធានធម្មជាតិឱ្យបានគង់វង្ស។
ជាការឆ្លើយតប លោក នេត្រ ភក្ត្រា រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងបរិស្ថាន បានសាទរចំពោះការបង្កើតនូវមុខរបរថ្មីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋសហគមន៍ តាមរយៈការកែច្នៃផលិតផលធ្វើពីឫស្សីនេះ ដែលជាផ្នែកមួយនៃការជួយលើកស្ទួយសេដ្ឋកិច្ចមូលដ្ឋាននិងផ្តល់នូវជម្រើសថ្មីសម្រាប់មុខរបរនិងប្រាក់ចំណូលរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងមូលដ្ឋាន។
លោកថា៖ «ជម្រើសថ្មីនេះ យើងសង្ឃឹមនិងជឿជាក់ថា វានឹងកែប្រែនូវឥរិយាបថរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយនិងធ្វើឱ្យវិធានការនៃការការពារនិងការអភិរក្សធនធានធម្មជាតិរបស់យើងមាននិរន្តរភាព ពីព្រោះប្រជាពលរដ្ឋគាត់លែងចូលព្រៃទៅកាប់ឈើ ហើយអ្នកដែលបានក្លាយខ្លួន ទៅជាសមាជិករបស់សហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិ មានមុខរបរ មានជម្រើសថ្មីហើយ គាត់អត់វិលត្រឡប់ទៅមុខររបរចាស់របស់ពួកគាត់ទេ»។
លោកបានបន្ថែមថា៖ «អ្វីដែលយើងបាននិងកំពុងធ្វើនេះ កំពុងដើរនៅលើផ្លូវត្រូវនៅក្នុងកិច្ចការពារនិងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិ តាមរយៈការបង្កើតសេដ្ឋកិច្ចមូលដ្ឋាន បង្កើនជីវភាពសហគមន៍»។
បើតាមលោក នេត្រ ភក្ត្រា តាមរយៈការចូលរួមការពារនិងអភិរក្សធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃកែវសីមាជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលនេះ សហគមន៍នីមួយៗក៏ទទួលបានចំណូលពីការលក់ឥណទានកាបូនផងដែរ ដោយក្នុងមួយភូមិទទួលបានចំណូលជាង១១ ០០០ដុល្លារ ដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនានាក្នុងសហគមន៍របស់ពួកគេ។ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងបរិស្ថានរូបនេះ ក៏បានបញ្ជាក់ដែរថា ក្រសួងនិងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធនឹងបន្តខិតខំពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់និងទប់ស្កាត់រាល់បទល្មើសធនធានធម្មជាតិឱ្យកាន់តែមានប្រសិទ្ធភាពផងដែរ។
នាយកអង្គការសមាគមអភិរក្សសត្វព្រៃ (WCS) ប្រចាំកម្ពុជា លោក កែន សេរីរដ្ឋា មានប្រសាសន៍ថា គម្រោងបណ្តុះបណ្តាលសហគមន៍លើការកែច្នៃផលិតផលធ្វើពីឫស្សីនេះ ដែលជាផ្នែកមួយនៃការអនុវត្តនូវគម្រោង REDD+ ដើម្បីបង្កើនសេដ្ឋកិច្ចគ្រួសារសហគមន៍ ជំនួសឱ្យការចូលព្រៃកាប់ឈើនិងបរបាញ់សត្វព្រៃលក់ខុសច្បាប់ ហើយបែរមកប្តេជ្ញាការពារធនធានធម្មជាតិជំនួសវិញ។
លោកបន្តថា ពេលនេះប្រជាសហគមន៍អាចយកផលិតផលកែច្នៃរបស់ពួកគាត់ដាក់លក់លើទីផ្សារមួយចំនួនជាបន្តបន្ទាប់ហើយ ហើយអង្គការនេះក៏មានគម្រោងចង់តភ្ជាប់ខ្សែសង្វាក់ផលិតកម្ម ដោយយកវត្ថុកែច្នៃធ្វើពីឫស្សីនេះទៅវេចខ្ចប់ផលិតផលស្បៀងក្នុងគម្រោងផ្សេងទៀតដែលអង្គការនេះកំពុងអនុវត្តផងដែរ។
លោកថា៖ «ខាងណោះគាត់ផលិតឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ធ្វើពីឫស្សី យើងចង់ឱ្យខាងណេះប្រើប្រាស់ផលិតផលឫស្សីហ្នឹងមកវេចខ្ចប់ នេះជារឿងដែលយើងកំពុងសិក្សា ថាតើរកលទ្ធភាពធ្វើរបៀបម៉េច តម្លៃរបៀបម៉េច ដើម្បីយើងអាចអនុវត្តជួយដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋាភិបាល សេដ្ឋកិច្ចរបស់សហគមន៍នៅទីនេះ ហើយសម្រេចបាននូវគោលដៅអភិរក្សរបស់យើង»។
ត្រឡប់មកកាន់សហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិស្រែព្រះវិញ លោក លើក ធួក ប្រធានសហគមន៍ សង្ឃឹមថា ការកែច្នៃផលិតផលឫស្សីរបស់សហគមន៍នេះ នឹងទទួលបានការគាំទ្រពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋនិងភ្ញៀវទេសចរទាំងអស់នៅថ្ងៃអនាគត ដើម្បីឱ្យប្រជាសហគមន៍មានចំណូលបន្ថែមសម្រាប់លើកកម្ពស់ជីវភាព។
លោកថា៖ «ខ្ញុំមានតែការអំពាវនាវតាមរយៈការកែច្នៃឫស្សីនេះ អំពាវនាវ [ឱ្យមានការជួយគាំទ្រ] ជាចម្បង ដែលអាចជួយបញ្ឈប់ពួកគាត់ពីការប្រព្រឹត្តបទល្មើស [ធនធានធម្មជាតិ] ហ្នឹង»៕
