ស្រុកតំបែរ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ៖ នៅម៉ោង៤ទៀបភ្លឺ ថ្ងៃទី៣ ខែសីហាឆ្នាំមុន អ្នកស្រី ថា គន្ធា អាយុ២៧ឆ្នាំ ដែលកំពុងមានផ្ទៃពោះ៥ខែនាពេលនោះ កំពុងតែលង់លក់ក្នុងដំណេកនៅឯផ្ទះរបស់គាត់ ស្ថិតនៅភូមិស្រែប្រាំង ដោយមិនដឹងទាល់តែសោះពីការដាក់ពង្រាយកម្លាំងយោធានៅឯសហគមន៍មានជម្លោះដីធ្លី ស្ថិតនៅក្នុងឃុំត្រពាំងព្រីង។ ព្រឹកឡើង គាត់បានទទួលដំណឹងនេះតាមរយៈព័ត៌មានត្រូវបានចែកចាយនៅលើបណ្ដាញសង្គមហ្វេសប៊ុកដែលរាយការណ៍ថា អ្នកភូមិ២១នាក់ហើយត្រូវបានទាហានចាប់ខ្លួននៅឯដីចម្ការមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន ហាម៉ីនី វីន អ៊ិនវេសមេន (Harmony Win Investment)។
អ្នកស្រី ថា គន្ធា បានប្រាប់ថា ចាប់តាំងពីពេលនោះមក គាត់បានទូរសព្ទប្រាប់ទៅស្វាមីរបស់គាត់ឱ្យប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះការចាប់ខ្លួន ហើយសមាជិកដទៃទៀតក្នុងសហគមន៍ក៏បានសម្រេចបញ្ឈប់សកម្មភាពតវ៉ារបស់ពួកគេ ដើម្បីទាមទារដំណោះស្រាយសម្រាប់ដីចម្ការរបស់ពួកគេហើយ ព្រោះតែព្រួយបារម្ភពីការចាប់ខ្លួននិងប្រឈមមុខនឹងបណ្ដឹងតាមផ្លូវតុលាការបន្ថែម។
អ្នកស្រី ថា គន្ធា និយាយថា៖ «អ្នកដែលអត់តវ៉ាហ្នឹង គេនិយាយថា ឱ្យទៅផ្តិតមេដៃ [ឈប់តវ៉ាទៅ] បើនរណាអត់ផ្តិត គេនឹងដើរចាប់តាមផ្ទះ»។
ស្វាមីរបស់អ្នកស្រី ថា គន្ធា គឺលោក សែម ចំណាន ដែលបានគេចខ្លួនចេញពីសហគមន៍អស់រយៈពេលប្រហែល១ឆ្នាំមកហើយនោះ ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែមករាកន្លងមកនេះ នៅឯស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ ជាទីដែលលោកបានគេចខ្លួនទៅធ្វើការជាកម្មករសំណង់អស់រយៈពេលជាង១ឆ្នាំ។
អ្នកស្រី ថា គន្ធា ស្ថិតក្នុងចំណោមប្រជាពលរដ្ឋ២៥០គ្រួសារទៀតនៅក្នុងសហគមន៍ស្រែប្រាំង ដែលមានជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុន ហាម៉ីនី វីន អ៊ិនវេសមេន ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៤មក ហើយដីទំហំជាង១ហិកតាដែលអ្នកស្រី គន្ធា និងស្វាមី បានដាំដំឡូង ពោត និងស្រូវ កំពុងមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុននេះ។
អ្នកស្រី គន្ធា និយាយថា៖ «ចាស់ទៅ យើងស៊ីឈ្នួលគេលែងកើត យើងមានដីនៅជិតខ្លួន ធ្វើតិចៗរកអីហូបទៅ និងចែកកូនចែកចៅតជំនាន់។ តែឥលូវត្រូវបានចិនកាន់កាប់ សុទ្ធតែទាហានការពារ»។
សមាជិកសហគមន៍រូបនេះបានឱ្យដឹងថា រយៈពេល៥ខែកន្លងមកនេះ អ្នកភូមិភាគច្រើនមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចូលទៅដាំដុះដំណាំនៅលើដីធ្លីរបស់ពួកគេទៀតនោះឡើយ ក្រោយពីក្រុមហ៊ុនបានដាក់ពង្រាយកម្លាំងយាមកាមយ៉ាងតឹងរ៉ឹង បន្ទាប់ពីការចុះចាប់អ្នកភូមិ២១នាក់ដល់ទីតាំងដីមានជម្លោះកាលពីដើមខែសីហាឆ្នាំមុន។
អ្នកស្រី គន្ធា និយាយថា៖ «ខ្ញុំថា ជួយឱ្យតែប្តីខ្ញុំបានចេញពីពន្ធនាគារវិញ ខ្ញុំឈប់ឱ្យធ្វើ[តំណាង]អីហើយ ធ្វើតែស្រែចម្ការរកស៊ីចិញ្ចឹមប្រពន្ធកូនទៅ។ វាពិបាកពេក»។
ឯកសារមួយចងក្រងដោយសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា បាននិយាយថា ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងសហគមន៍ស្រែប្រាំង បានចូលមកកាន់កាប់ដីនៅតំបន់នេះនៅឆ្នាំ២០០២។ សហគមន៍នេះមាន២៥០គ្រួសារ និងកាន់កាប់ដីទំហំ៧៨០ហិកតា។
ដីព្រៃលិចទឹករបស់សហគមន៍ស្រែប្រាំង និងសហគមន៍បុស្សស្នោ ទំហំ៥៨០ហិកតា ផ្តើមមានជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុនចិន ហាម៉ីនី វីន អ៊ិនវេសមេន ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៤មក និងដីទំហំ២០០ហិកតាទៀត មានជម្លោះជាមួយឧកញ៉ា ម៉ែន ចាន់ធឿន។
ចាប់ពីពេលនោះមក ពលរដ្ឋនៅក្នុងសហគមន៍តែងចូលរួមតវ៉ានិងទប់ស្កាត់ប្រឆាំងនឹងការឈូសឆាយដីពីសំណាក់ក្រុមហ៊ុន និងបានឡើងមកភ្នំពេញញឹកញាប់ដើម្បីដាក់ញត្តិទៅក្រសួងពាក់ព័ន្ធឱ្យជួយអន្តរាគមន៍រកដំណោះស្រាយ រួមមាន ក្រសួងដែនដី ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងខុទ្ទកាល័យនាយករដ្ឋមន្ត្រី ជាដើម។
របាយការណ៍ដដែលនិយាយទៀតថា ខណៈគ្មានកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីថ្នាក់ជាតិ តំណាងសហគមន៍៣រូបដែលមានឈ្មោះក្នុងញត្តិ រួមមាន លោក សែម សាង លោក ហឿន ស៊ីនាថ និង លោក សែម ចំណាន ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់តាមដីកាបង្គាប់របស់តុលាការខេត្តត្បូងឃ្មុំ។
តំណាងទាំង៣នាក់នេះរងការចោទប្រកាន់ប្រហាក់ប្រហែលគ្នា «ប្រើប្រាស់ហិង្សាលើទ្រព្យសម្បត្តិឯកជន និងប្រឆាំងរាជការសាធារណៈ» ដែលបទចោទនេះ ពួកគេប្រឈមនឹងជាប់ពន្ធនាគាររហូត៧ឆ្នាំឯណោះ។ ចំណែកអ្នកភូមិដែលចូលរួមតវ៉ា២០នាក់ទៀត កំពុងជាប់បណ្តឹងដូចគ្នា។
របាយការណ៍នេះឱ្យដឹងដែរថា នៅថ្ងៃទី៣ ខែសីហាឆ្នាំមុន វេលាម៉ោង៤ទៀបភ្លឺ មានកងកម្លាំងចម្រុះ ទាហាន និងប៉ូលិសប្រមាណជិត២០០នាក់ ប្រហែលជា៥០ឡាន បានចុះចាប់សមាជិកក្នុងសហគមន៍២១នាក់ ដោយគ្មានដីកាពីតុលាការ ហើយថែមទាំងប្រើប្រាស់ហិង្សាទៅលើអ្នកតវ៉ាដោយដំបងឆក់។ ក្នុងនោះ សន្លប់ម្នាក់ និងវាយឱ្យរបួសក្បាលម្នាក់ ចាប់ខ្លួន២១នាក់ មានទាំងតំណាងសហគមន៍ លោក ហឿន ស៊ីនាថ ប៉ុន្តែក្រោយមកមនុស្ស ២០នាក់ត្រូវដោះលែងវិញ ឃុំខ្លួនតែលោក ហឿន ស៊ីនាថ។
ពលរដ្ឋមួយរូបទៀតនៅភូមិស្រែប្រាំង អ្នកស្រី ស៊ុន ធួង និយាយថា កូនស្រីគាត់ម្នាក់អាយុ១៥ឆ្នាំ ក៏ស្ថិតក្នុងចំណោមមនុស្ស២១នាក់ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅយប់ថ្ងៃទី៣ ខែសីហានោះដែរ ប៉ុន្តែត្រូវបានដោះលែងវិញមួយថ្ងៃបន្ទាប់ ក្រោមលក្ខខណ្ឌឈប់ឱ្យឪពុកម្តាយចូលរួមតវ៉ាបញ្ហាដីធ្លី ហើយថា បច្ចុប្បន្នកូនស្រីនោះឈប់រៀនហើយដោយបារម្ភពីសុវត្ថិភាព។
គាត់ថា ទីតាំងបង្ក្រាបស្ថិតនៅក្នុងដីចម្ការ មានចម្ងាយប្រហែលជា៣គីឡូម៉ែត្រពីភូមិ ហើយការបង្ក្រាបចំពេលអ្នកមានជម្លោះដីធ្លីនាំគ្នាដេកចាំចម្ការ ដើម្បីត្រៀមទប់ស្កាត់គ្រឿងចក្ររបស់ក្រុមហ៊ុនមិនឱ្យមកផ្តាច់ផ្លូវដូចមុនៗក្នុងរដូវដែលអ្នកភូមិកំពុងប្រមូលផលដំឡូង។
ស្ត្រីវ័យ៤៨ឆ្នាំរូបនេះរំឭកថា កម្លាំងចម្រុះដែលចុះចាប់អ្នកតវ៉ា ស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋានឈុតខ្មៅប្រដាប់ដោយអាវុធនិងតំបងឆក់គ្រប់ដៃ ពាក់មួកសុវត្ថិភាពបិទជិត បំបែកជួរសម្រុកចូលចាប់ពួកគាត់ក្រោយមានសំឡេងស្រែកបញ្ជា ប៉ុន្តែគាត់មិនដឹងថា កម្លាំងទាំងនោះនៅអង្គភាពណាពិតប្រាកដទេ។
អ្នកស្រី ស៊ុន ធួង និយាយថា៖ «គេប្រើសម្តីដាក់យើងថា ដីនេះមិនមែនដីអ្នកស្រុកទេ ដីគេលក់ឱ្យចិនអស់ហើយ តែពួកអ្នកឯងទេមកប្លន់ដីចិនធ្វើ។ អ៊ីចឹងបានជាពួកខ្ញុំសោកស្តាយរាល់ថ្ងៃហ្នឹង។ ខ្ញុំសង្ឃឹមដីហ្នឹង សព្វថ្ងៃ ដល់អ៊ីចឹងទៅ យើងនៅសល់តែបាតដៃទទេ»។
ស្ត្រីរូបនេះនិយាយទៀតថា ជារៀងរាល់ឆ្នាំ គាត់រកប្រាក់ចំណូលបានពីការដាំដំឡូងមីលើដីដែលបានកាប់ឆ្ការយូរមកហើយនេះ បានចន្លោះពី២ពាន់ទៅ៣ពាន់ដុល្លារក្នុង១រដូវ សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពដោយមិនចាំបាច់ធ្វើចំណាកស្រុក។
គាត់បន្តថា អ្នកភូមិនៅតំបន់នេះមានដីចន្លោះពី៣ទៅ៤ហិកតាកន្លះក្នុង១គ្រួសារ ហើយថា ពួកគេខ្លះបានបង្កបង្កើនផលលើដីនេះជិត២០ឆ្នាំមកហើយដែរ មិនដែលមានជម្លោះណាមួយកើតឡើងទេ។
ដូចគ្នានេះដែរ អ្នកស្រី ស៊ឹម វ៉ាន ភរិយាលោក ហឿន ស៊ីនាថ និយាយថា ប្តីគាត់មុនចាប់ខ្លួន បានលើកទឹកចិត្តឱ្យការពារដី ដោយផ្តាំថា បើអស់ដីដូចអស់ជីវិត។
អ្នកស្រី ស៊ឹម វ៉ាន និយាយថា៖ «គាត់ថា បើអត់ពីខ្ញុំទៅ ខ្លួនឯងត្រូវក្រោកឈរឡើងនាំប្រជាពលរដ្ឋតស៊ូទៀត។ តែតស៊ូអី បើមួយៗខ្លាចអស់ហើយ។ បើគេថា បើគេចាប់ប្តីបាន គេចាប់ទាំងប្រពន្ធទៀត។ ពួកខ្ញុំនាំគ្នារត់ ពរកូនពរអីរត់ហ្នឹង ឃើញអាណោចអាធ័មណាស់ ដោយសារតែដី ប្តីក៏ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួន»។
ស្ត្រីអាយុ៣២ឆ្នាំ និយាយថា ពេលនេះដីដែលធ្លាប់អាស្រ័យផល ត្រូវបានក្រុមហ៊ុនឈូសឆាយយកអស់ រីឯអ្នកធ្លាប់តវ៉ាភាគច្រើនបានភៀសខ្លួនចេញពីភូមិដើម្បីសុវត្ថិភាព ខណៈកងកម្លាំងនៅតែមានវត្តមាននៅលើដីមានជម្លោះ។
អ្នកស្រី ស៊ឹម វ៉ាន និយាយបន្តថា៖ «ដីហ្នឹងតាំងពីកេរដូនតាខ្ញុំចែកឱ្យម៉្លេះ គ្មានអីទីពឹងទេ មានតែដីមួយកន្លែងហ្នឹង។ ដល់ពេលបាត់ទៅលើដៃគេ ដល់អ៊ីចឹងទៅ ពួកខ្ញុំមានស្អី? ខ្លះចំណាកស្រុក ព្រោះគេថា ឱ្យតែពួកតវ៉ា គេនឹងចាប់»។
ស្ត្រីម្នាក់ប្រាប់ថាជាភាគីតំណាងក្រុមហ៊ុនដែលសុំមិនប្រាប់ឈ្មោះ បានច្រានចោលការលើកឡើងរបស់អ្នកភូមិ ដោយនិយាយថា ដីដែលក្រុមហ៊ុនបានឈូសឆាយ មានឯកសារផ្លូវច្បាប់ទទួលស្គាល់ដោយអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធកម្ពុជា និងមួយចំនួនបានទិញពីពលរដ្ឋនៅតំបន់នោះ សម្រាប់ធ្វើការវិនិយោគ។
តំណាងក្រុមហ៊ុននិយាយថា៖ «ពេលក្រុមហ៊ុនចាប់ផ្តើមអភិវឌ្ឍហើយ ពួកគាត់ចូលទៅកាន់កាប់ដីហ្នឹង ចាប់ផ្តើមដាំជាដំឡូងជាស្អី តតាមរូបភាពអាដីណាដែលយើងធ្វើហើយគឺគាត់ចុះទៅធ្វើនៅកន្លែងហ្នឹង ហើយគាត់ចាប់ផ្តើមតវ៉ា។ ឯកសារផ្លូវច្បាប់ណាក៏អត់មានដែរ»។
បើតាមស្ត្រីរូបនេះ ក្រុមហ៊ុននេះពីមុនបានដាំត្រសក់ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នមិនទាន់បានដាំដុះអ្វីនៅលើដីនេះឡើយ តែក្រុមហ៊ុនកំពុងប្រមូលទិញស្លឹកថ្នាំជក់ពីប្រជាកសិករនៅតំបន់នោះ។
មេឃុំត្រពាំងព្រីង លោក មុំ សាប៊ុន និយាយថា វត្តមានកងទ័ពនៅតំបន់មានជម្លោះ បានទប់ស្កាត់កុំឱ្យមានអំពើហិង្សាទៅលើអ្នកភូមិដែលតវ៉ាឬចាប់ខ្លួនកូនចៅអ្នកភូមិ។
អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានរូបនេះនិយាយទៀតថា ដីនៅសហគមន៍ស្រែប្រាំងមានជាង៣០០ហិកតា បូកនឹងដីនៅសហគមន៍បុស្សស្នោជាភូមិជាប់គ្នា សរុបប្រហែល៨០០ហិកតា។
លោក សាប៊ុន គូសបញ្ជាក់ថា ដីដែលក្រុមហ៊ុនកំពុងកាន់កាប់មានឯកសារផ្លូវច្បាប់ចេញដោយក្រសួងមហាផ្ទៃ ហើយបច្ចុប្បន្ន ក្រុមហ៊ុនកំពុងផ្តល់ការងារមួយចំនួនដល់អ្នកភូមិ។
លោក មុំ សាប៊ុន និយាយថា៖ «ក្រុមហ៊ុនហ្នឹងបានទិញពីពលរដ្ឋតាំងពីឆ្នាំ២០១០ឯណោះ។[…] ដល់មកឈ្លោះ ឈ្លោះ[នៅឆ្នាំ]២០១៥ គេធ្វើដីឡើងស្រឡះហើយ បានគាត់មកធ្វើលើដីគេ»។
នាយករងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត ផ្តល់ជាយោបល់ថា រដ្ឋាភិបាលគួរបង្កើតគណៈកម្មការឯករាជ្យមួយចុះស្រាវជ្រាវនិងស្វែងរកដំណោះស្រាយប្រកបដោយតម្លាភាព។ លោកថា បើមិនដូច្នេះទេ វិវាទដីធ្លីនៅភូមិស្រែប្រាំងនេះ វានឹងក្លាយជាគំរូអាក្រក់មួយទៀត ជំរុញឱ្យមានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សថែមទៀត ខណៈតំបន់ជម្លោះខ្លះជិត២០ឆ្នាំមកហើយ មិនទាន់ដោះស្រាយចប់។
លោក អំ សំអាត ប្រាប់ថា៖ «អាហ្នឹងវាគ្រាន់តែជាគំរូអាក្រក់មួយនៅក្នុងការដោះស្រាយ ដែលយើងមិនស្វែងរកដំណោះស្រាយពិតប្រាកដ។ […] បញ្ហាវាអត់ចេះចប់ទេ ហើយបើមិនចេះចប់ អាហ្នឹងធ្ងន់ធ្ងរហើយ»។
យ៉ាងនេះក្តី ស្ត្រីដែលមានស្វាមីជាប់ពន្ធនាគារដោយសារតែតវ៉ារឿងដីធ្លី នៅតែទទូចឱ្យដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំ និងទាមទារឱ្យដីពួកគេវិញ ដើម្បីបញ្ចៀសការធ្វើចំណាកស្រុកទាំងប្រថុយនឹងគ្រោះថ្នាក់។
អ្នកស្រី ថា គន្ធា និយាយថា៖ «ប្រជាពលរដ្ឋអត់អីហូប អត់អីស៊ី បើមិនចេញទៅក្រៅ [ចំណាកស្រុក] គ្មានអីស៊ីទេ បើនៅមានតែអ្នកមានកូន ដូចជាខ្ញុំសរសៃខ្ចីនេះឯង និងចាស់ៗ ហើយខែបុណ្យទាន សឹងថាគ្មានមនុស្ស។ ពីមុននោះ បានដីហ្នឹងហើយ ខែហ្នឹងគេចាប់ផ្តើមជម្រះជើង ហើយក្រឡេកមើលទៅស្លឹកដំឡូងល្វីកៗ។ ធ្វើម៉េចដោះស្រាយឱ្យប្តីខ្ញុំនិងអ្នកផ្សេងទៀតចេញមកឆាប់ៗ»៕
