ចម្ងល់មួយចំនួនបានកើតឡើងនៅពេលដែលមានការលើកឡើងពីថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល និងអ្នកវិភាគថា បើមិនមានការជួយពីចិនទេកម្ពុជាមិនមានការអភិវឌ្ឍន៍កសាងផ្លូវស្ពានឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា សេដ្ឋកិច្ចនៅតែខ្សោយនៅតែ«ជិះរទេះគោនៅឡើយ»។
នៅក្នុងកិច្ចពិភ្សាមួយនៅរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជានៅថ្ងៃទី៨ខែកុម្ភៈលោក ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ អ្នកវិភាគបញ្ហានយោបាយជាតិ និងអន្តរជាតិ នៅវិទ្យុបារាំងអន្តរជាតិ លើកឡើងថានៅកម្ពុជាទើបតែរីកចម្រើននៅពេលប្រមាណ១០ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ លោកបន្តថា បើមិនមានចិនជួយទេ កម្ពុជាអាចនៅតែជិះរទេះគោនៅឡើយ។
លោក ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់៖«រុញច្រានចិនខ្ញុំអត់យល់ស្រប រាល់ថ្ងៃនេះការអភិវឌ្ឍន៍បើអត់មានចិននៅបររទេះគោនៅឡើយ។ ចិនជាអ្នកជួយជំនួយអភិវឌ្ឍន៍ទី១នៅកម្ពុជា ចិនជាអ្នកផ្តល់ជំនួយឥតសំណងលេខ១ ចិនជាអ្នកឱ្យកម្ពុជាខ្ចីច្រើនជាងគេ។ ចិនជាអ្នកជួយកម្ពុជាផលិតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធដល់កម្ពុជា យើងត្រូវរុញចិនចោលឬយ៉ាងម៉េច?»។
ការអះអាងរបស់លោក ហ្សង់ ហ្រ្វង់ស័រ តាន់ នៅពេលនេះ ដូចគ្នាជាមួយការការអះអាងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែរ ដែលថា ការអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជាមិនអាចខ្វះចិនបានទេ។
នៅក្នុងពិធីសម្ពោធមជ្ឈមណ្ឌលកំសាន្តមួយរបស់ក្រុមហ៊ុនចិននៅក្នុងស្រុកកៀនស្វាយខេត្តកណ្តាលកាលពីឆ្នាំ២០២០ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន លើកឡើងថា បើអ្នកណាឆ្លើយសំនួរលោករួច លោកនឹងចុះចេញពីតំណែង។ លោកសួរថា នៅកម្ពុជាបើមិនមានចិនតើអ្នកណាកសាងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។
លោក ហ៊ុន សែន៖«តភ្ជាប់ចេញពីភ្នំពេញ ចេញទៅព្រែកក្តាម និងស្ពានព្រែកក្តាមចិនជាអ្នកធ្វើ អាណឹងតាមផ្លូវជាតិលេខ៥។ ដល់ផ្លូវជាតិលេខ៦ចេញពីភ្នំពេញទៅទល់ជាមួយសៀមរាប ចិនជាអ្នកធ្វើទាំងស្ពានព្រែកតាម៉ាក់ ផ្លូវលេខ៨ ហើយផ្លូវភ្ជាប់តគ្នា សួរថា បើចិនមិនលូកដៃជួយតើអ្នកណាជួយ? ឆ្លើយមកបើអ្នកឯងឆ្លើយឱ្យខ្ញុំបាន ខ្ញុំអាចនិយាយបានថា ខ្ញុំគួរចុះចេញពីតំណែងដែរ ឱ្យតែអ្នកឯងនិយាយថា អ្នកនេះធ្វើបាន អ្នកនោះធ្វើបាន»។
លោក ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ លើកឡើងថា នយោបាយអព្យាក្រឹតត្រូវបើកចំហទទួលទាំងអស់ ប៉ុន្តែបើប្រទេសលោកខាងលិចមិនចូលមកសហការ ហើយប្រទេសចិនចូលខ្លួនមកត្រូវចាប់យកចិន។
លោក ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់៖«រឿងអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសជារឿងមួយ រឿងអនុវត្តន៍នយោបាយអព្យាក្រឹតនិយមជារឿងមួយផ្សេងទៀត។ បើកដៃរកលោកខាងលិចហើយ បើកដៃរកសហភាពអឺរ៉ុបហើយ បើកដៃរកអាមេរិក តែបើគេមិនមកមិនដឹងធ្វើម៉េច។ បញ្ជាក់ប្រាប់គេទៅ នយោបាយអត់ទេ ខ្ញុំអព្យាក្រឹតនិយម ប៉ុន្តែខ្ញុំត្រូវការអភិវឌ្ឍន៍ ខ្ញុំមិនអាចឈរមើលប្រទេសគេជុំវិញកម្ពុជាគេអភិវឌ្ឍន៍ទាំងអស់ ហើយយើងថា ហ៊ូ អត់យកចិនទេ បន្តបរទេះគោ»។
វាគ្មិននៅក្នុងកិច្ចភាក្សានៅក្នុងរាជបណ្ឌិត្យសភានៅពេលនោះមិនបានពិភាក្សាលម្អិតថា តើហេតុអ្វីបានជាប្រទេសលោកសេរី មិនបោះទុនវិនិយោគឬ ផ្តល់ជំនួយច្រើនដូចចិនជួយដល់កម្ពុជានោះទេ។
កន្លងមករួមទាំងសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក រួមទាំងប្រទេសកាន់របបសេរីផ្សេងៗទៀតតែងលើកឡើងពីដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជាដែលមិនបានគិតគូដល់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដោយការអភិវឌ្ឍន៍ផលប្រយោជន៍ដល់មនុស្សមួយក្រុម ហើយក៏ធ្វើឱ្យមនុស្សមួយក្រុមទៀតរងទុក្ខវេទនា។
ផលពីការអភិវឌ្ឍន៍មួយចំនួនបានធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រាជធានីខេត្តផ្ទុះការតវ៉ាជាបន្តបន្ទាប់ពីសេសពលរដ្ឋចោទថា ការអភិវឌ្ឍន៍ប៉ះដីកម្មសិទ្ធិរបស់ពួកគាត់តែមិនបានផ្តល់សំណងត្រឹមត្រូវ ឬ ត្រូវបណ្តេញចេញទាំងបង្ខំ។
ក្រៅពីទំនាស់ដីធ្លីគឺអំពើពុករលួយ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សចាប់ក្រុមយុវជន មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល និង មន្ត្រីបក្សប្រឆាំងដាក់ពន្ធនាគារក៏រងការថ្កោលទោសពីប្រទេសលោកសេរីដែរ។
សហភាពអឺរ៉ុបសម្រេចដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធពីកម្ពុជា២០ភាគរយ ក៏ដោយសារហេតុផលចោទថា មានការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែរ។
អ្នកតាមដានការអភិវឌ្ឍន៍សង្គមលោក មាស នី លើកឡើងថា ការរក្សាអព្យាក្រឹតជារឿងសំខាន់ ដោយថា ប្រទេសមហាអំណាចត្បិតតែមានការប្រកួតប្រជែងគ្នាប៉ុន្តែពួកគេនៅតែក្សាការពឹងពាក់គ្នាដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ដដែល។ លោកមាស នី ក៏បានរំឭកឡើងពីសម្តីមន្ត្រីការទូតរបស់អាមេរិកមួយរូបដែលបានលើកឡើងពីបញ្ហាដោយសារមេដឹកនាំមួយចំនួនប្រើមនោសញ្ចេតនាហួសហេតុ ទទួលប្រយោជន៍ពីក្រុមមួយហើយវាយប្រហារក្រុមមួយផ្សេងទៀត។
លោក មាស នី៖«មេដឹកនាំនៅក្នុងប្រទេសនិមួយៗមានសារសំខាន់ណាស់ក្នុងការរក្សាលំនឹង មនោសញ្ចេតនារបស់ខ្លួន នៅពេលខ្លះការលម្អៀង ទៅឆ្វេងឬ ទៅស្តាំណឹងមិនមែនដោយសារតែគោលនយោបាយទេ។ ជួនកាលគោលនយោបាយរបស់យើងមានត្រឹមត្រូវហើយ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលមនោសញ្ចេតនាយើង អ្នកដឹកនាំណឹងបានផ្តោត។ ជួនកាលនៅពេលដែលខាងមួយឱ្យនេះទៅក៏យើងសប្បាយចិត្តជាមួយគេទៅ ក៏ប៉ុន្តែ យើងផ្លែផ្កាដាក់អ្នកមួយទៀតគឺវាយប្រហារដាក់អ្នកមួយទៀត»។
បើតាមលោកមាស នី គឺគោលនយោបាយបរទេសរក្សាការទំនាក់ទំនងទាំងអស់ ហើយត្រូវពង្រឹងច្បាប់ មិនត្រូវដោយសារមនោសញ្ចេតនាបណ្តោយឱ្យប្រទេសដែលយើងចូលចិត្តគេងយកចំណេញពីកម្ពុជាហួសហេតុ និង ប្រទេសដែលយើងមិនចូលចិត្តបែរជាវាយប្រហារយកមួយឈ្នះដៃនោះទេ។
នៅពេលដែលមានការលើកឡើងថា បើមិនមានប្រទេសចិនជួយកម្ពុជាមិនអាចមានការអភិវឌ្ឍន៍ ឬ បើមិនមានវៀតណាមជួយ កម្ពុជា និងមិនមានស្ថិរភាពនៃការអភិវឌ្ឍន៍ដល់សព្វថ្ងៃនេះទេ?
ការលើកឡើងទាំងនេះ នាំឱ្យកូនខ្មែរមួយចំនួនចោទសួរថា តើកម្ពុជាខ្លួនឯងនៅឯណា? ហើយអ្វីជាគោលនយោបាយបរទេសរបស់កម្ពុជា? ហើយប្រទេសផ្សេងៗគេពឹងផ្អែកលើប្រទេសណាមួយដូចកម្ពុជាដែរឬទេ?
យើងសាកពិនិត្យមើលដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រទេសជិតខាងកម្ពុជាគឺប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសថៃ។
វៀតណាមជាប្រទេសកាន់របបកុម្មុយនីស្ត ប៉ុន្តែមេដឹកនាំនៃប្រទេសនេះរក្សាភាពទន់ភ្លន់ក្នុងការពង្រឹងទំនាក់ទំនងទាំងជាមួយប្រទេសកុម្មុយនីស្តនិងប្រទេសកាន់របបសេរី សូម្បីតែអតីតសត្រូវដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក និងសត្រូវបច្ចុប្បន្នដូចជាចិនជាដើមនោះ ក៏មេដឹកនាំវៀតណាមនៅតែញញឹម ចាប់រលាក់ដៃ ឬឱបគ្នា ដូចមិនមានអ្វីកើតឡើងសោះ។
កម្រឃើញប្រធានាធិបតីឬនាយករដ្ឋមន្ត្រីវៀតណាម ប្រតិកម្មដំឡើងសំឡេងវាយប្រហារប្រទេសឬក្រុមណាមួយ ហើយអួតអាងដំឡើងខ្លួនឯងនោះទេ។ ក្នុងស្ថានភាពនេះ វៀតណាមពង្រីកសេដ្ឋកិច្ចដោយបើកចំហនិងពង្រឹងកម្លាំងទ័ពដោយរក្សាភាពស្ងប់ស្ងាត់។ ទាំងចិន សហរដ្ឋអាមេរិក និង សហភាពអឺរ៉ុប សុទ្ធតែជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មសំខាន់របស់វៀតណាម។
រដ្ឋាភិបាលវៀតណាមបានបង្ហាញក្តីសង្ឃឹមថា ចាប់ពីដើមខែសីហា ឆ្នាំ២០២០ ជាពេលដែលចាប់ផ្តើមអនុវត្តកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មមិនជាប់ពន្ធជាមួយអឺរ៉ុប នឹងទទួលបានការវិនិយោគកើនឡើង ជួយទាំងសេដ្ឋកិច្ចជាតិនិងបង្កើតការងារឱ្យពលរដ្ឋ។
នៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីរវាងវៀតណាមនិងសហភាពអឺរ៉ុប (EVFTA) ដែលកាត់បន្ថយពន្ធនៃការនាំទំនិញឆ្លងដែនភាគីទាំងពីរបានរហូតដល់៩៩ភាគរយនោះ គឺចាប់ផ្តើមអនុវត្តពីថ្ងៃទី១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះមានសុពលភាពអនុវត្តបានរយៈពេល១០ឆ្នាំ។
ចំណែកប្រទេសថៃទោះមានភាពច្របូកច្របល់ម្តងមេដឹកនាំយោធា ម្តងមេដឹកនាំតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យ ប៉ុន្តែថៃនៅតែជាថៃដដែល។ មេដឹកថៃមិនដែលវាយប្រហារប្រទេសណាមួយ ហើយនិយាយកាន់ជើងប្រទេសណាមួយផ្តាច់មុខដែរ។ ចំណែកសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិននៅតែជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មសំខាន់របស់ថៃដដែល៕
វិភាគ៖ វៀតណាមសម្ងំពង្រីកខ្លួនទាំងសេដ្ឋកិច្ចនិងយោធា
