សង្គមស៊ីវិលនិងសហគមន៍បារម្ភពីសុវត្ថិភាពក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិច ដែលពួកគេនៅបន្តរងការរំលោភសេពសន្ថវៈ ដោយពួកគេបានអំពាវនាវដល់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់និងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ។
កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១ អង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងសហគមន៍ជនជាតិដើមចំនួន៨ បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយដោយលើកឡើងថា ករណីរំលោភសម្លាប់លើក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិចនៅតំបន់ដាច់ស្រយាលនៅតែបន្តកើតមាន ដោយសារសីលធម៌សង្គមធ្លាក់ចុះ ការកើនឡើងគ្រឿងញៀននៅក្នុងសហគមន៍ អ្នកចំណូលថ្មីច្រើន និងកម្សោយនៃការអនុវត្តច្បាប់របស់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច បានស្នើទៅស្ថានប័នពាក់ព័ន្ធឱ្យពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ឱ្យបានតឹងរ៉ឹង និងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះក្នុងករណីរំលោភសម្លាប់ទៅលើស្ត្រីនិងក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិច ដោយស្វែងរកចាប់ខ្លួនជនល្មើសទៅផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់ឱ្យខានតែបាន។
ជនជាតិភាគតិចពូនង នៅខេត្តមណ្ឌលគិរី អ្នកស្រី យ៉ា យ៉ាន់នី បានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភពីការរំលោភសេពសន្ថវៈលើស្ត្រីនិងក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិច ខណៈបច្ចុប្បន្ន នៅតំបន់ដែលអ្នកស្រីរស់នៅមានអ្នកចំណូលថ្មីច្រើន កំណើននៃការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន និងការប្រើប្រាស់ទូរសព្ទទំនើបមើលរឿងអាសអាភាស ជាដើម។ ប្រសិនបើបញ្ហាទាំងនេះមិនបង្ក្រាបឬលុបបំបាត់ទេ អ្នកស្រីថា ស្ត្រីនិងក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិចនឹងប្រឈមហានិភ័យខ្ពស់ពីការរំលោភសេពសន្ថវៈ។
អ្នកស្រី យ៉ា យ៉ាន់នី ឱ្យដឹងថា កន្លងមក នៅក្នុងសហគមន៍របស់អ្នកស្រីក៏មានករណីឪពុកជាជនជាតិដើមភាគតិច រំលោភកូនស្រីរបស់ខ្លួនឯងរហូតមានផ្ទៃពោះផងដែរ។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «នៅស្រុកភូមិខ្ញុំនេះ ស្ត្រីវ័យក្មេងភាគច្រើនគាត់ចេញទៅរកទំពាំង ទៅរកបេះបន្លែតាមព្រៃ ខ្លះទៅឃ្វាលគោក្របី ពួកគាត់មានហានិភ័យខ្ពស់ ពីព្រោះនៅក្នុងព្រៃមានអ្នកមកពីឆ្ងាយច្រើន ខ្លះគេទៅអារឈើ ឬគេទៅរកអីព្រៃអ៊ីចឹង។ មនុស្សវាច្រើន ហើយការជក់ថ្នាំញៀនក៏ច្រើន អ្នកខ្លះមានទូរសព្ទមើលរឿងអាសអាភាស។ អ៊ីចឹងយើងភ័យខ្លាច មិនថាស្ត្រីឬក្មេងស្រីវ័យជំទង់ទេ គឺយើងមានហានិភ័យខ្ពស់ក្នុងការចាប់រំលោភ។ យើងចង់ឱ្យរដ្ឋាភិបាលធ្វើយ៉ាងណាលុបបំបាត់ការមើលរឿងអាសអាភាសតាមទូរសព្ទដៃនិងការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន»។
ប្រធានក្រុមការងារស្ត្រីជនជាតិដើមភាគតិចកម្ពុជា អ្នកស្រី ជឿន ស្រីមុំ មានប្រសាសន៍ថា សម្រាប់៦ខែឆ្នាំ២០២១នេះ ស្ត្រីនិងក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិចនៅបន្តរងគ្រោះដោយសារការរំលោភសេពសន្ថវៈ ដែលនេះជាក្តីបារម្ភសម្រាប់សហគមន៍។
អ្នកស្រីថា៖ «សម្រាប់ឆ្នាំ២០២១នេះ ការរំលោភសេពសន្ថវៈលើក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិច វានៅតែកើតមាន ជាពិសេសស្ថានភាពជំងឺកូវីដ-១៩នេះ ទោះយើងមមាញឹកទប់ស្កាត់ការឆ្លងរាលដាលជំងឺកូវីដ ប៉ុន្តែករណីផ្សេងៗនៅតែកើតមាន ដូចការប្រើប្រាស់គ្រឿងញៀន ការរំលោភ! គ្រាន់តែថា យើងមិនទាន់ទទួលបានទិន្នន័យជាក់លាក់នៅឡើយ។ បើនៅរតនគិរី គឺយើងទទួលបានថា គេរំលោភគាត់ហើយ គេអារកគាត់ទៀត ប៉ុន្តែគាត់រត់រួច ហើយគាត់នៅមានជីវិត»។
បើតាមអ្នកស្រី ជឿន ស្រីមុំ នៅឆ្នាំ២០១៩ មានករណីរំលោភសេពសន្ថវៈលើស្ត្រីនិងក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន៤០ករណី និងឆ្នាំ២០២០ មានចំនួន២៤ករណី ក្នុងនោះ ខេត្តរតនគិរី មានករណីនេះកើតឡើងច្រើនជាងគេ។
អភិបាលខេត្តរតនគិរី លោក ថង សាវុន សុំមិនបកស្រាយទេ ពាក់ព័ន្ធករណីរំលោភសេពសន្ថវៈលើក្មេងស្រីជនជាតិដើមភាគតិចនេះ ដោយលោកបានបង្វែរឱ្យទៅមើលរបាយការណ៍របស់ស្ថាប័នថ្នាក់ជាតិ។
អនុប្រធាននាយកដ្ឋានការពារផ្លូវច្បាប់នៃក្រសួងកិច្ចការនារី លោកស្រី ស ស៊ីណែត មានប្រសាសន៍ថា កន្លងមក ក្រសួងតែងតែយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះជនរងគ្រោះជាស្ត្រីនិងក្មេងស្រីដោយសារការរងអំពើហិង្សានិងការរំលោភសេពសន្ថវៈ មិនថាជាជនជាតិដើមភាគតិចឬជនជាតិខ្មែរនោះទេ។
លោកស្រីបន្តថា ក្រសួងកិច្ចនារី ក៏បានជួយគាំទ្រតាមរយៈការជួយប្រឹក្សាយោបល់ ចូលរួមអន្តរាគមន៍ជាមួយនគរបាលយុត្តិធម៌ ការផ្តល់មេធាវី និងជួយសម្របសម្រួលស្វែងរកសេវាគាំទ្រផ្សេងៗដល់ជនរងគ្រោះផងដែរ។
លោកស្រីបន្ថែមថា៖ «ភាគច្រើននៅពេលបញ្ហាកើតឡើង គឺអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាននិងជនបង្គោលរបស់យើងនឹងអន្តរាគមន៍ទៅប៉ូលិសហើយ។ បើពាក់ព័ន្ធជាបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ គឺយើងបញ្ជូនទៅតាមខ្សែបណ្តោយរបស់យើង ពីឃុំដល់ស្រុក ពីស្រុកមកដល់ខេត្ត ដើម្បីអន្តរាគមន៍លើរឿងហ្នឹង។ កន្លងមក យើងតែងតែទទួលបានការគាំទ្រទៅស្ត្រីនិងក្មេងស្រីដែលជាជនជាតិដើមភាគតិចហ្នឹង ដែលគាត់ទទួលរងការរំលោភបំពាននិងទទួលរងអំពើហិង្សា ជាពិសេសនៅខេត្តរតនគិរី និងខេត្តមណ្ឌលគិរី»។
យោងតាមលទ្ធផលជំរឿនឆ្នាំ២០១៣ ដែលត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយនៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច នៅថ្ងៃចន្ទម្សិលមិញ បង្ហាញថា នៅកម្ពុជាមានជនជាតិដើមភាគតិចចំនួន១៨៣ ៨៣១នាក់ ស្មើនឹង២,៥ភាគរយនៃចំនួនប្រជាជនសរុប ដែលមានចំនួន២៤ក្រុមឬអំបូរ បាននិងកំពុងរស់នៅក្នុង១៥ខេត្តក្រុង ដូចជា ខេត្តមណ្ឌលគិរី រតនគិរី ស្ទឹងត្រែង ក្រចេះ កំពង់ធំ ព្រះវិហារ ពោធិ៍សាត់ បាត់ដំបង ឧត្តរមានជ័យ និងបណ្តាខេត្តផ្សេងៗទៀត។
របាយការណ៍របស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូចេញផ្សាយកាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២០ បានឱ្យដឹងថា ករណីរំលោភសេពសន្ថវៈក្នុងប្រទេសកម្ពុជាជិតមួយភាគបី ឬស្មើនឹង៣១ភាគរយនៃករណីរំលោភ មានជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងជនសង្ស័យដែលជាសាច់ញាតិរបស់ជនរងគ្រោះផ្ទាល់។
របាយការណ៍នេះបន្តថា ក្នុងរយៈពេលជិត៣ឆ្នាំ គឺចាប់ពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៧ ដល់ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៩ អង្គការលីកាដូ បានសិក្សាស្រាវជ្រាវករណីរំលោភសេពសន្ថវៈ ឬបទប៉ុនប៉ងរំលោភសេពសន្ថវៈ សរុបចំនួន៤៤៦ករណី ក្នុងនោះមាន៣៥៨ករណី ឬស្មើនឹង៨០% ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងកុមារអាយុក្រោម១៨ឆ្នាំ។
អង្គការលីកាដូ បានបន្តទៀតថា ករណីជាច្រើននៃការរំលោភសេពសន្ថវៈមិនត្រូវបានរាយការណ៍នោះទេ ដោយសារតែភាពភ័យខ្លាច ការរើសអើងនៅក្នុងសង្គម ទំនៀមទម្លាប់បុរាណ និងកង្វះភាពស្មោះត្រង់នៅក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌។
អង្គការនេះបញ្ជាក់ទៀតថា ហានិភ័យនៃការរំលោភសេពសន្ថវៈក្នុងរង្វង់គ្រួសារ «ទំនងជាកើនឡើងច្រើន» អំឡុងពេលការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ-១៩ ដោយសារសាលារៀនបានបិទ ហើយកត្តាអ្នកគ្មានការងារធ្វើមានការកើនឡើង ដែលនាំឱ្យមនុស្សជាច្រើនត្រូវចំណាយពេលនៅផ្ទះច្រើន និងស្ថិតនៅក្បែរជនល្មើស៕
