របត់នយោបាយនៅកម្ពុជានាប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ត្រូវបានគេមើលឃើញថា កំពុងរុញច្រានស្ថានភាពប្រទេសឱ្យប្រឈមនឹងវិធានការនានារបស់សហគមន៍អន្តរជាតិ បើគ្មានអ្វីប្រែប្រួលទៅរកភាពប្រសើរឡើងវិញទេនោះ។
ការរុញច្រាននេះ ស្របពេលស្ថានការណ៍នយោបាយនៅកម្ពុជាត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិមើលឃើញថា បានដើរចេញពីគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ក្រោយពីរំលាយអតីតគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៧ ធ្វើឱ្យកម្ពុជាមិនមានបក្សប្រឆាំងដែលមានកម្លាំងប្រហាក់ប្រហែលបក្សកាន់អំណាចអស់រយៈពេលជាង៣ឆ្នាំហើយ។
លើសពីនេះ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សតាមរយៈការបំបិទសំឡេងផ្ទុយ ការចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋមានជម្លោះដីធ្លី សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងបរិស្ថានក៏កើតមានច្រើន ក្រោមហេតុផលនៃការអនុវត្តច្បាប់រដ្ឋ ដែលរងការរិះគន់ពីមតិជាតិនិងអន្តរជាតិជាបន្តបន្ទាប់។
វិបត្តិនយោបាយនិងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាក៏ជាផ្នែកមួយដែលជំរុញឱ្យសហភាពអឺរ៉ុបបាននាំមុខគេដកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០ភាគរយ ពីប្រទេសក្រីក្រក្នុងតំបន់អាស៊ានមួយនេះ ក្រោយពីរដ្ឋាភិបាលបដិសេធនូវការទាមទារឱ្យបក្សប្រឆាំងបានដំណើរការឡើងវិញ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សពិតប្រាកដ ដើម្បីជំរុញដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
វិធានការរបស់សហភាពអឺរ៉ុបនេះបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់កម្មករក្នុងវិស័យកាត់ដេរជាច្រើនម៉ឺននាក់ដោយផ្ទាល់ និងពលរដ្ឋរាប់លាននាក់ផ្សេងទៀតនឹងប៉ះពាល់ដោយប្រយោល។
បន្តតាមពីក្រោយនេះ តំណាងរាស្ត្រសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងជំរុញឱ្យចេញច្បាប់ប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា (Cambodia Democracy Act of 2021) ដែលអ្នកនយោបាយជំទាស់ធ្លាប់អះអាងថា ច្បាប់នេះនឹងដាក់ទណ្ឌកម្មរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានិងមនុស្សមានអំណាចមួយចំនួនទៀត ដើម្បីជំរុញដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាឱ្យប្រសើរឡើងវិញ។
បញ្ហាទាំងនេះបង្កើតជាសំណួរថា ហេតុអ្វីពលរដ្ឋត្រូវយល់ដឹងពីនយោបាយ?
នាយកវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា លោកបណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងរបបនយោបាយបែបសេរី ការដឹកនាំប្រទេស គេឱ្យតម្លៃទៅលើប្រជាពលរដ្ឋជាធំឬពលរដ្ឋជាម្ចាស់អំណាចពិតប្រាកដ។
ប៉ុន្តែលោកថា ដើម្បីឱ្យអំណាចនេះមានឥទ្ធិពលដល់ការសម្រេចចិត្តរបស់អ្នកនយោបាយ ពលរដ្ឋត្រូវចូលរួមសកម្មក្នុងជីវភាពនយោបាយប្រកបដោយភាពវ័យឆ្លាត។
ភាពសកម្មនិងវ័យឆ្លាត លោកសំដៅទៅដល់ការពូកែគិត ការចូលរួម ការឃ្លាំមើល និងផ្តល់មតិត្រលប់នូវរាល់តម្រូវការរបស់ខ្លួនពីប្រសិទ្ធភាពនៃសេវាកម្មរបស់ស្ថាប័នរដ្ឋ។
លោកថា៖ «ប្រសិនបើពលរដ្ឋមិនសកម្មទេ អ្នកបម្រើហ្នឹងត្រូវការអី! ហើយប្រជាពលរដ្ឋអាចនឹងបណ្តោយឱ្យអ្នកបម្រើខ្លួន ដូចជា មន្ត្រីរាជការ តំណាងរាស្ត្រ ឬមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលហ្នឹង អាចទៅធ្វើអីស្រេចតែអំពើចិត្ត មិនត្រូវនឹងតម្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនិងសង្គម ហ្នឹងក៏មានដែរ»។
មួយវិញទៀត លោកថា ការចូលរួមយ៉ាងសកម្មរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងជីវភាពនយោបាយ ជាការរួមចំណែកបន្ថែមដើម្បីឱ្យអ្នកនយោបាយយកគំនិតទស្សនៈ ក៏ដូចជាសំណូមពរនិងតម្រូវការទាំងនោះ ទៅរៀបចំចេញជាគោលនយោបាយនិងផែនការសកម្មភាព ដើម្បីដាក់ចេញឱ្យត្រូវនឹងសេចក្តី្តត្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនិងសង្គមទាំងមូល។
ទី២ទៀត លោកថា ការចូលរួមរបស់ពលរដ្ឋក៏ជំរុញឱ្យមានតម្លាភាពសង្គមក្នុងវិស័យសាធារណៈ និងជំរុញឱ្យមានការដោះស្រាយបញ្ហាធំៗរបស់ជាតិផងដែរ។
តែផ្ទុយទៅវិញ លោក ប៉ា ចន្ទរឿន យល់ថា ប្រសិនបើលំហនៃសិទ្ធិចូលរួមត្រូវបានរឹតត្បិត ហើយពលរដ្ឋមិនចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការតាមដានរឿងនយោបាយទៀតនោះ ការសម្រេចចិត្តរបស់អ្នកនយោបាយមិនឈរលើតម្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាធំទេ ។
លោកថា៖ «កាលណាពលរដ្ឋមិនបានចូលរួមហើយ ដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យនិងការដឹកនាំហ្នឹងក៏វាមិនរលូនដែរ មានន័យថា ពេលខ្លះទៅការដឹកនាំ ការអនុវត្ត ការធ្វើសកម្មភាពក្នុងសង្គមហ្នឹង មិនឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងសង្គម ឬក៏មិនបានយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះតម្រូវការជាក់ស្តែងរបស់ពួកគាត់»។
សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរកម្ពុជា ធ្លាប់ទាមទារកុំឱ្យសហភាពអឺរ៉ុបកាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ (EBA) ពីកម្ពុជា ដោយបានលើកឡើងក្នុងលិខិតចុះថ្ងៃទី១៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩ ថាវិធាននោះនឹងប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពកម្មករ៧៥ម៉ឺននាក់ និងសុខុមាលភាពប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រមាណ៣លាននាក់កំពុងស្ថិតក្នុងហានិភ័យ។
ការទាមទាររបស់សមាគមរោងចក្រដែលជាស្ថាប័នតំណាងឱ្យថៅកែឬនិយោជកពេលនោះ ចំពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុប ត្រៀមប្រកាសផ្លូវការចំពោះវិធានការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ២០ភាគរយពីកម្ពុជា ស្របពេលគណបក្សកាន់អំណាចរបស់កម្ពុជាបន្តបិទខ្ទប់អតីតគណបក្សប្រឆាំងដែលបានរំលាយ មិនឱ្យចូលរួមប្រកួតការបោះឆ្នោតតាមគន្លងប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញតាមការទាមទាររបស់បណ្តាប្រទេសលោកសេរីឡើយ។
អ្នកនយោបាយមួយរូប កូតាពីអតីតបក្សប្រឆាំង លោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា និយាយថា នយោបាយជាឆ្នាំងបាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។
លោកគូសបញ្ជាក់ថា បើពលរដ្ឋមិនចាប់អារម្មណ៍រឿងនយោបាយ វាហាក់ដូចមិនខ្វល់នឹងជីវិតខ្លួនឯង ជីវិតក្រុមគ្រួសារ និងវាសនាប្រទេសជាតិ។
លោកថា៖ «នយោបាយវាជាឆ្នាំងបាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយនយោបាយក៏វាជះឥទ្ធិពលដល់ជីវភាពរស់នៅនិងអាយុជីវិតប្រចាំថ្ងៃ ក៏ដូចជាជោគវាសនានៃប្រទេសជាតិ។ អ៊ីចឹងហើយបានខ្ញុំចង់ថា ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវយល់ពីកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹង គឺដឹងឮរឿងនយោបាយ តាមដាននយោបាយ»។
អ្នកនយោបាយមកពីបក្សប្រឆាំងរូបនេះ មើលឃើញថា ក្នុងសង្គមមួយ បើពលរដ្ឋមិនចូលរួមសកម្មក្នុងជីវភាពនយោបាយ អ្នកនយោបាយនឹងប្រើឥទ្ធិពលដើម្បីក្រាញអំណាច តាមរយៈផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់បក្ខពួកក្នុងស្ថាប័នជាតិ ប្រើប្រាស់កម្លាំងជាតិជាប្រយោជន៍ក្រុមគ្រួសារ។
បើតាមលោក មាជ សុវណ្ណារ៉ា ប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋមួយដែលពលរដ្ឋភាគច្រើនមិនចង់ដឹងរឿងនយោបាយ វានឹងបង្កឱ្យមានអយុត្តិធម៌សង្គម ជម្លោះដីធ្លី អំពើពុករលួយ និងការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ ហើយថា ការលំបាកនឹងធ្លាក់ទៅលើប្រជាពលរដ្ឋជាម្ចាស់ប្រទេសវិញ។
ប្រធានរាជបណ្ឌិត្យសភាកម្ពុជារបស់រដ្ឋាភិបាល លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច សុំនិយាយក្នុងនាមអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវ បានលើកឡើងថា ការធ្វើនយោបាយឬចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយ ដើម្បីគេចផុតពីការចោទប្រកាន់និងបញ្ហាផ្សេងៗទៀត ដោយអ្នកចូលរួមត្រូវមានភាពឆ្លាតវ័យ និងត្រូវឈរលើជំហរ៤សំខាន់។
បើតាមលោក សុខ ទូច ទី១ ត្រូវចេះតាមដានការអនុវត្តរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ចេះសង្កេតពីចក្ខុវិស័យរបស់ក្រុមអ្នកនយោបាយ និងត្រូវចេះតាមដានការអនុវត្តលើគោលនយោបាយអំឡុងពេលឃោសនាបោះឆ្នោត ជាដើម។
លោកថា៖ «ចំណេះដឹងប្រជាជនយើងនៅមានកម្រិត។ អ៊ីចឹងគាត់យកអាទំនោរសញ្ញាបត្រ ឃើញច្រើនជាងការរៀបចំចក្ខុវិស័យ អ៊ីចឹងមិនងាយទេ វាត្រូវឃើញ! ដល់អ៊ីចឹងអ្នកនយោបាយវាធ្វើហើយ។ អ៊ីចឹងគេដើរចែកអំណោយ គេដើរធ្វើស្អីៗទាំងអស់ គេដើរបង្ហាញ គេដើរនិយាយ គេដើរហុច គេដើរប៉ះ គេដើរអង្អែល តែនៅអឺរ៉ុបគេអត់មើលអាហ្នឹងទេ ប្រទេសគេរីកចម្រើន គេមើលគោលនយោបាយ»។
លោក សុខ ទូច កត់សម្គាល់ថា កន្លងទៅ ការចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយ ពលរដ្ឋច្រើនចាញ់បោកអ្នកនយោបាយ ដោយលើកយកឧទាហរណ៍ ករណីលោក សម រង្ស៊ី ប្រកាសឱ្យចូលរួមចាប់មេដឹកនាំដែលកំពុងគ្រប់គ្រងអំណាចជាដើម ដែលោកថា នោះជាការជឿមួយខ្វះចំណេះដឹងទាំងស្រុង។
លោកថា៖ «ប្រជាជនចេះតែជឿហើយ អាអ្នកជឿ វាជាប់គុក! អាអ្នកថានោះ វារួចខ្លួន! មកចាប់គេម៉េច បើគេជាប់ដោយបោះឆ្នោត ហើយខ្លួនឯងជិះយន្តហោះមកចាប់ឬជិះរថក្រោះមកចាប់ សូម្បីអាមេរិកាំងយកB52 យករថក្រោះមកចាប់តាលីបង់ មិនឈ្នះផង»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ប៉ិច ពិសី យល់ថា ការចូលរួមសកម្មក្នុងជីវភាពនយោបាយប្រកបដោយចំណេះដឹង ពលរដ្ឋមិនត្រឹមតែទទួលបានផលពីការសម្រេចចិត្តរបស់អ្នកនយោបាយប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេក៏អាចជំរុញការផ្លាស់ប្តូរសង្គមតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យបានលឿនដែរ បើពួកគេអាចក្លាយជាមន្ត្រីដឹកនាំនៅមូលដ្ឋានឬក្លាយជាតំណាងរាស្ត្រនោះ។
លោកថា៖ «ប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យ គេជំរុញឱ្យមានការប្រកួតប្រជែងផ្នែកនយោបាយហ្នឹងឱ្យស្មើភាពគ្នា ព្រោះអ្នកនយោបាយជាអ្នកជំរុញការផ្លាស់ប្តូរដោយផ្ទាល់ សម្រាប់ប្រយោជន៍ផ្សេងៗរបស់ជាតិយើង»។
យ៉ាងណា អ្នកឃ្លាំមើលរូបនេះបង្ហាញការព្រួយបារម្ភថា ក្នុងប្រទេសមួយ បើពលរដ្ឋភាគច្រើនមិននាំគ្នាយល់ដឹងរឿងនយោបាយ ប្រព័ន្ធដឹកនាំរដ្ឋនឹងបាត់បង់ការត្រួតពិនិត្យអំណាច វានឹងធ្វើឱ្យការទទួលខុសត្រូវលើគណនេយ្យភាពសង្គមចុះខ្សោយ បង្កឱ្យមានអយុត្តិធម៌សង្គម អំពើពុករលួយច្រើន តុលាការមិនមានសមត្ថភាពត្រួតពិនិត្យអំណាច រដ្ឋសភានិងព្រឹទ្ធសភាគ្មានលទ្ធភាពត្រួតពិនិតអំណាចអង្គនីតិប្រតិបត្តិ ដែលធ្វើឱ្យការសម្រេចចិត្តមិនតំណាងឱ្យប្រជាពលរដ្ឋទូទៅឡើយ៕
