ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាង៣០ បានស្នើដល់ស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ផ្តល់សំណងតាមតម្លៃទីផ្សារ ជូនប្រជាពលរដ្ឋដែលកំពុងរងផលប៉ះពាល់ដីធ្លី ពីគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិភ្នំពេញថ្មី នៅខេត្តកណ្តាល ក្រោយផ្ទុះហិង្សា និងមានការចាប់ខ្លួនប្រជាពលរដ្ឋ ៣០នាក់។
កាលពីថ្ងៃទី២១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២១ អង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន ៣១ស្ថានប័ន បានចេញសេចក្តីថ្លៃការណ៍មួយជុំវិញទំនាស់ដីធ្លីនៅព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិភ្នំពេញថ្មី រវាងក្រុមហ៊ុន OCIC និងប្រជាពលរដ្ឋម្ចាស់ដី។ អង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះ រួមមាន មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា(CCHR) សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍នៅកម្ពុជា(ADHOC) អង្គការសម្ព័ន្ធភាពការពារសិទ្ធិកម្ពុជា(CHRAC) អង្គការសម្ព័ន្ធសហគមន៍កសិករកម្ពុជា(CCFC) និងអង្គការផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងការងារជាង២០ទៀត។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល បានឱ្យដឹងក្នុងសេចក្តីថ្លៃការណ៍នោះថា វិវាទដីធ្លីរវាងក្រុមហ៊ុន OCIC និងប្រជាពលរដ្ឋម្ចាស់ដី នៅព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិភ្នំពេញថ្មី ក្នុងខេត្តកណ្តាល មានសភាពធ្ងន់ធ្ងរទៅៗ ដោយពុំមានការដោះស្រាយសមស្របជូនពលរដ្ឋឡើយ ហើយបានឈានដល់មានការប៉ះទង្គិចគ្នា ដោយហិង្សាទ្រង់ទ្រាយធំ រវាងសមត្ថកិច្ច និងប្រជាពលរដ្ឋម្ចាស់ដី រហូតពលរដ្ឋម្នាក់របួសធ្ងន់ថែមទៀត។
សេចក្តីថ្លៃការណ៍ដដែល បន្តថា ហេតុការណ៍ប៉ះទង្គិចគ្នានោះ សមត្ថកិច្ចបានចាប់ខ្លួនពលរដ្ឋម្ចាស់ដី ៣០នាក់ ប៉ុន្តែបានដោះលែងវិញ ២១នាក់ ខណៈ៩នាក់ទៀតបញ្ជូនទៅឃុំនៅពន្ធនាគារមួយរយៈ ក្រោមបទចោទ «ហិង្សាដោយចេតនាមានស្ថានទម្ងន់ទោស ញុះញង់ឱ្យប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋជាអាទិ៍ និងបទប្រឆាំងនឹងមន្ត្រីរាជការសាធារណៈមានស្ថានទម្ងន់ទោស»។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះ បានលើកឡើងថា ការជម្លោះដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះកើតឡើង ដោយសារតែក្រុមហ៊ុន អមដោយកម្លាំងអាជ្ញាធរ បានដាក់គ្រឿងចក្រឈូសឆាយដីធ្វើព្រលានយន្តហោះថ្មី ប៉ះពាល់លើដីកម្មសិទ្ធិស្របច្បាប់របស់ប្រជាពលរដ្ឋ ខណៈមិនទាន់ឯកភាពគ្នាលើតម្លៃសំណងផលប៉ះពាល់សមស្របមួយ នៅឡើយ ហើយតម្លៃសំណងដែលកំណត់ដោយឯកតោភាគី ដោយក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរជូនពលរដ្ឋនោះ ខុសឆ្ងាយពីតំម្លៃទីផ្សារបច្ចុប្បន្ន។
សេចក្តីថ្លៃការណ៍នោះ បញ្ជាក់ទៀតថា តម្លៃសំណងដែលកំណត់ដោយក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរនោះ មិនអាចជួយឱ្យប្រជាពលរដ្ឋយកទៅទិញដីបានទំហំប៉ុនគ្នានឹងដីដែលបាត់បង់ ស្ថិតនៅក្នុងឃុំ ដែលពួកគាត់រស់នៅ ឬនៅជិតព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិថ្មីបានឡើយ។
ករណីនេះ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល បានស្នើដល់ស្ថានប័នពាក់ព័ន្ធ ផ្តល់សំណងដល់ម្ចាស់កម្មសិទ្ធិឱ្យបានសមស្របតាមតំម្លៃទីផ្សារ និងចៀសវាងនូវកិច្ចព្រមព្រៀងដោយមានការបង្ខិតបង្ខំ ដើម្បីរក្សានូវការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដែលទទួលស្គាល់ដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។
ក្រុមអង្គការទាំងនេះ ក៏បានស្នើដល់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសរដ្ឋាភិបាល ត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះដីធ្លីនេះ តាមនីតិវិធីដោយកោះហៅភាគីទំនាស់មកចរចាគ្នាដោយឈរលើផលប្រយោជន៍ និងសេចក្តីត្រូវការគ្រប់ភាគី ហើយភាគីទំនាស់ និងអាជ្ញាធរគួររក្សាឱ្យបាននូវភាពអហិង្សា។
ក្នុងសេចក្តីថ្លៃងការណ៍ បញ្ជាក់ថា៖ «យើងខ្ញុំជឿជាក់ថា ការការដោះស្រាយដោយឈរលើផលប្រយោជន៍ ឬសេចក្តីត្រូវការគ្រប់ភាគី នឹងនាំឱ្យបញ្ហានេះ ត្រូវបានដោះស្រាយដោយសន្តិភាព។ អង្គការសង្គមស៊ីវិលយល់ឃើញថា ដំណោះស្រាយដោយអហិង្សាពីគ្រប់ភាគី និងការសម្របសម្រួលដោយឈរលើគតិយុត្តិ ការធានាដល់សិទ្ធិម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ និងសំណងសមរម្យ ដល់សហគមន៍ដែលប៉ះពាល់ ជាមធ្យោបាយល្អបំផុតសម្រាប់ការដោះស្រាយករណីទំនាស់នេះ»។
អ្នកនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក ស៊ឹង សែនករុណា មានប្រសាសន៍បន្ថែមលើសេចក្តីថ្លៃងការណ៍នៅថ្ងៃពុធនេះថា រាល់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍នានាដែលប៉ះពាល់ដីធ្លី ឬកន្លែងពលរដ្ឋរស់នៅ គឺម្ចាស់គម្រោង និងរដ្ឋាភិបាល មានកាតព្វកិច្ចទទួលខុសត្រូវក្នុងការដោះស្រាយសំណងជូនពលរដ្ឋទៅតាមតម្លៃទីផ្សារ ឬសំណងសមរម្យណាមួយ ដែលពួកគេអាចទទួលយកបាន។
មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ លើកឡើងថា ប្រសិនជាម្ចាស់គម្រោង និងរដ្ឋាភិបាល មិនបានដោះស្រាយសំណងជូនពលរដ្ឋបានសមស្របទេ នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់មុនមាត់គម្រោងសាងសង់នោះ និងរដ្ឋាភិបាល ដោយថា ការអភិវឌ្ឍនោះ បានរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ។
លោកបន្ថែមថា៖ «ប្រសិនបើការអភិវឌ្ឍន៍ហ្នឹង ពោរពេញទៅដោយភាពចម្រូងចម្រាស ហើយការទទួលខុសត្រូវលើការដោះស្រាយសំណងហ្នឹង អត់បានត្រឹមត្រូវ និងមានយុត្តិធម៌ទេ ហើយមានការតវ៉ាទាមទារជាបន្តបន្ទាប់បែបហ្នឹង ខ្ញុំយល់ថា រឿងហ្នឹងមិនអាចជារឿងមួយដែលជួយលើកមុខលើមាត់ប្រទេសជាតិទេ។ ផ្ទុយទៅវិញ វាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់មុខមាត់ប្រទេសផង និងប៉ះពាល់ដល់មុខមាត់គម្រោងហ្នឹងផងដែរ អីចឹងគួរតែមានការពន្លឿងក្នុងការដោះស្រាយដោយសន្តិវិធី កុំមានការបង្ខិតបង្ខំ កុំមានការដាក់សម្ពាធ កុំមានការធ្វើទុកបុកម្នេញផ្សេងលើពលរដ្ឋដែលរងគ្រោះទាំងហ្នឹង»។
វីអូឌី មិនអាចសុំការឆ្លើយពីអភិបាលខេត្តកណ្តាល លោក គង់ សុភ័ណ្ឌ បានទេនៅថ្ងៃពុធនេះ ។ ប៉ុន្តែលោកប្រាប់វីអូឌីជុំវិញបញ្ហានេះកាលពីម្សិលមិញថា ការកំណត់តម្លៃក្នុងការដោះស្រាយសំណងជូនពលរដ្ឋដែលកំពុងរងផលប៉ះពាល់នោះ គឺគណៈកម្មការអន្តរក្រសួង បានសិក្សា និងកំណត់តម្លៃដោះស្រាយជូនពលរដ្ឋតាំងពីមុនគម្រោងចាប់ផ្តើមម្លេះ។ លោកថា តម្លៃដីនៅតំបន់ព្រលានយន្តហោះថ្មីនេះ កាលណោះមួយម៉ែត្រការ៉េមិនដល់ ៨ដុល្លារផង។
លោកបន្ថែមថា៖ «តម្លៃ៨ដុល្លារនេះ បើយើងនិយាយពីមិនទានចាប់ផ្តើមធ្វើព្រលានយន្តហោះ កាលមិនធ្វើ តម្លៃដីនៅតំបន់ហ្នឹងនៅក្រោមហ្នឹងទេ។ កន្លែងប្រហាក់ប្រហែលហ្នឹង កន្លែងខ្លះទៀតក្រោមហ្នឹង ប៉ុន្តែក្រោយមកពេលដែលឃើញក្រុមហ៊ុនបើកសម្ភោធធ្វើព្រលានមែន ដីនៅតំបន់នោះចាប់ផ្តើមឡើងថ្លៃភ្លាម អីចឹងរដ្ឋធ្វើការកំណត់មួយថា ដោះស្រាយក្នុងតម្លៃទីផ្សារសមរម្យនៅពេលនោះ ហើយប្រាប់ឱ្យបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋគាត់អញ្ជើញមក ដល់ពេលគាត់អត់មកយក ក្នុងពេលវេលាហ្នឹងដីវាកាន់តែឡើងថ្លៃទៀត»។
មាត្រា៤៤ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បានចែងថា ពលរដ្ឋកម្ពុជាគ្រប់រូប ទោះជាបុគ្គលក្តី ជាសមូហភាពក្តី គឺមានសិទ្ធិជាម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ។ កម្មសិទ្ធិឯកជនស្របច្បាប់ស្ថិតនៅក្រោមការគាំពារ នៃច្បាប់នេះ ដែលនឹងដកហូត ដើម្បីជាប្រយោជន៍សាធារណៈបាន លុះត្រាតែមានការផ្តល់សំណងជាមុនដោយសមរម្យ និងយុត្តិធម៌។
ចំពោះមាត្រា២២ នៃច្បាប់អស្សាមិករណ៍ បានចែងថា ប្រាក់សំណងដែលត្រូវផ្តល់ឱ្យម្ចាស់អចលនវត្ថុ ឬម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ ត្រូវគិតតាមថ្លៃទីផ្សារ ឬថ្លៃជំនួសនូវកាលបរិច្ឆេទ នៃការចេញសេចក្តីប្រកាស ស្តីពី គម្រោងអស្សាមិករណ៍។ ពិសេសជាងនេះទៅទៀតនោះ គឺសំណងត្រូវទូរទាត់ជាសាច់ប្រាក់ ជាទ្រព្យ ឬជាសិទ្ធិជំនួសទៅតាមភាពជាក់ស្តែង ដោយមានការយល់ព្រមពីម្ចាស់អចលនវត្ថុ ឬម្ចាស់កម្មសិទ្ធិ និងពីគណៈកម្មការអស្សាមិករណ៍ តាមមាត្រា២៤ នៃច្បាប់ដដែលនេះផងដែរ។
កាលពីថ្ងៃទី៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ ក្រុមពលរដ្ឋបានចេញលិខិតចំហរមួយច្បាប់ ដោយបញ្ជាក់ថា គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ព្រលានយន្តហោះ អន្តរជាតិភ្នំពេញថ្មី អូស៊ីអាយស៊ី (OCIC) របស់លោកឧកញ៉ា ពុង ឃាវសែ នេះ បានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋ ៣៣០គ្រួសារ មកពីឃុំចំនួន៤ រួមមាន ឃុំបឹងខ្យាង ឃុំអំពៅព្រៃ ឃុំព្រែកស្លែង ក្នុងស្រុកកណ្តាលស្ទឹង ខេត្តកណ្តាល និងឃុំពត់សរ នៅស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ ដែលមានក្បាលដីទំហំជាង ១លានម៉ែត្រការ៉េ។
ក្រុមពលរដ្ឋអះអាងថា ផលប៉ះពាល់នៃគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ព្រលានយន្តហោះអន្តរជាតិភ្នំពេញថ្មីនេះ ក្រុមហ៊ុន និងអាជ្ញាធរ ផ្តល់សំណង់ជូនពួកគេត្រឹមតែ ៨ដុល្លារ ក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េប៉ុណ្ណោះ ដែលសំណងនេះពួកគេ មិនអាចទទួលយកបានទេ ខណៈដីនៅក្បែរនោះ មានតម្លៃរហូតដល់ ២០ ទៅ ៣០ដុល្លារ ក្នុងមួយម៉ែត្រ ហើយថា សំណងត្រឹម ៨ដុល្លារនេះ ក៏មិនអាចទៅដោះដូរ ឬទិញលក់ នៅកន្លែងផ្សេងបានដែរ៕
