អង្គការសហប្រជាជាតិផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សបានអំពាវនាវមកកាន់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវធានាឱ្យបានចំពោះការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០២២នេះ ឱ្យប្រព្រឹត្តទៅប្រកបដោយបរិយាកាសសុវត្ថិភាពនិងសន្តិភាព ខណៈការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានធ្លាក់ចុះក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។
ការអំពាវនាវរបស់ការិយាល័យឧត្ដមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ដែលមានទីស្នាក់ការនៅទីក្រុងហ្ស៊ឺណែវ (Geneva) ប្រទេសស្វីស (Switzerland) ធ្វើឡើងស្របពេលដែលកម្ពុជានឹងបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់នៅថ្ងៃអាទិត្យ ទី៥ ខែមិថុនា ស្អែកនេះ។
ក្នុងសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់ការិយាល័យឧត្ដមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិចេញ ផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២២ ឱ្យដឹងថា បេក្ខជនជាច្រើនបានរងការប្រឈមការរឹតត្បិត និងការសងសឹកជាច្រើន ដែលបានបង្អាក់សកម្មភាពរបស់ពួកគេ តាមរយៈការចាប់បេក្ខជនមួយចំនួនដាក់ពន្ធនាគារ ដែលការនេះហាក់ដូចត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីទប់ស្កាត់ការធ្វើយុទ្ធនាការនយោបាយ។
មួយវិញទៀត បួនថ្ងៃមុនការបោះឆ្នោត មានបេក្ខជន និងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង យ៉ាងតិច៩ នាក់កំពុងត្រូវបានឃុំខ្លួនរង់ចាំការកាត់ក្តី ខណៈអ្នកផ្សេងទៀត ដែលទទួលដីកាកោះពាក់ព័ន្ធនឹងរឿងនយោបាយ បានរត់គេចខ្លួន។
ការិយាល័យឧត្ដមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិសម្ដែងការសោកស្ដាយ ចំពោះការគំរាមកំហែងនិងការរារាំងបេក្ខជនគណបក្សប្រឆាំងនៅមុនការបោះឆ្នោតឃុំ សង្កាត់ ដោយថា ការរារាំងលើសកម្មភាពនយោបាយក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយនេះ កើតឡើងការរួមតូចជាប្រព័ន្ធនៃលំហប្រជាធិបតេយ្យ ដែលការិយាល័យសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិបានចងក្រងជាឯកសារក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំកន្លងទៅថ្មីៗនេះ ហើយដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សេរីភាពមូលដ្ឋាន និងសិទ្ធិចូលរួមក្នុងកិច្ចការសាធារណៈ។
ករណីនេះ ការិយាល័យឧត្ដមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ត្រូវធានាឱ្យការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់នៅឆ្នាំនេះ ប្រព្រឹត្តទៅប្រកបដោយបរិយាកាសសុវត្ថិភាព និងសន្តិភាព ដែលលើកកម្ពស់នយោបាយពហុបក្ស និងការគោរពសេរីភាពជាមូលដ្ឋាន។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍សរសេរបន្តថា៖ «ក្នុងចំណោមគណបក្សនយោបាយចំនួន ១៧ ដែលបានចុះឈ្មោះសម្រាប់ការបោះឆ្នោតនៅថ្ងៃអាទិត្យខាងមុខនេះ គណបក្សប្រឆាំងចម្បងមួយនាពេលបច្ចុប្បន្ន គឺគណបក្សភ្លើងទៀន (CLP) ប្រឈមជាពិសេស នឹងបរិយាកាសនយោបាយជាប់គាំង។ បេក្ខជនរបស់គណបក្សនេះ លើកឡើងថា ពួកគេស្ទាក់ស្ទើរក្នុងការដាក់ពាក្យបណ្ដឹងដោយភ័យខ្លាចថា អាចប្រឈមនឹងការសងសឹកផ្នែកនីតិវិធីច្បាប់ ឬត្រូវបានដកចេញពីបញ្ជីឈ្មោះបោះឆ្នោត»។
ការអំពាវនាវបែបនេះ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់នៅឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំមួយ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយ ខណៈសមាជិកជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សចំនួន ១១៨នាក់ ត្រូវបានព្យួរសិទ្ធិនយោបាយ រួមទាំងសិទ្ធិក្នុងការឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត សម្រាប់រយៈពេល ៥ឆ្នាំ។ ចំណែកមេដឹកនាំនយោបាយបក្សប្រឆាំងជាច្រើននាក់បានចាកចេញពីប្រទេស ខណៈអ្នកខ្លះទៀតកំពុងប្រឈមនឹងការកាត់ទោស។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានតុលាការរំលាយលោក កឹម សុខា បានសរសេរលើហ្វេសប៊ុកកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែមិថុនា បន្ទាប់ជួបជាមួយឯកអគ្គរាជទូតអូស្ត្រាលី និងភារធារីទូតកាណាដាប្រចាំនៅកម្ពុជាថា ក្នុងជំនួបពិភាក្សាគ្នាជាមួយតំណាងនៃប្រទេសទាំងនោះ បានលើកអំពីហេតុផលដែលនាំឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ មិនជួយឧបត្ថម្ភដល់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គជប) និងមិនបញ្ជូនអ្នកសង្កេតការណ៍ជាផ្លូវការចូលរួមឃ្លាំមើល និងវាយតម្លៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់អាណតិ្តនេះទេ។
ក្រៅពីពិភាក្សាពាក់ព័ន្ធរឿងបោះឆ្នោតហើយ លោកបន្តថា ក្នុងជំនួបនោះ ក៏ពិភាក្សា និងផ្លាស់ប្តូរទស្សនៈគ្នាអំពីស្ថានភាពប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស នៅកម្ពុជា ជាពិសេសអំពីដំណើរការសវនាការរបស់លោក ដែលបានអូសបន្លាយយូរដោយមិនសមហេតុសមផល នាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់គោលការណ៍យុត្តិធម៌ និងសិទ្ធិសេរីភាព។
លោកថា៖ «ក្នុងជំនួបនេះ យើងបានពិភាក្សា និងផ្លាស់ប្តូរទស្សនៈគ្នាអំពីស្ថានភាពប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្ស នៅកម្ពុជា ជាពិសេសអំពីដំណើរការសវនាការករណីរបស់ខ្ញុំ ដែលយើងសង្កេតឃើញដូចគ្នាថា ជាការអូសបន្លាយមិនសមហេតុសមផល នាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់គោលការណ៍យុត្តិធម៌ និងសិទ្ធិសេរីភាព។ ក្នុងឱកាសនេះដែរ យើងក៏បានពិភាក្សាគ្នាអំពីហេតុផលដែលនាំឲ្យសហគមន៍អន្តរជាតិ មិនជួយឧបត្ថម្ភដល់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត និងមិនបញ្ជូនអ្នកសង្កេតការណ៍ជាផ្លូវការចូលរួមឃ្លាំមើល និងវាយតម្លៃការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ សង្កាត់អាណតិ្តនេះទេ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយស្ថានបេសកកម្មអចិន្ត្រៃយ៍នៃកម្ពុជាប្រចាំអង្គការសហប្រជាជាតិនិងអង្គការអន្តរជាតិនានា នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ បានច្រានចោលសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ការិយាល័យឧត្ដមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិ ដោយចាត់ទុកសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់អ្នកនាំពាក្យរបស់ការិយាល័យឧត្ដមស្នងការទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស លោកស្រី Liz Throssell ថា ធ្វើឡើងមិនត្រឹមត្រូវ ធ្វើនយោបាយូបនីយកម្ម និងជ្រើសរើសតែមួយជ្រុង។
បើតាមលោកស្រី Liz Throssell អ្នកនាំពាក្យការិយាល័យឧត្ដមស្នងការសិទ្ធិមនុស្សក៏បានរំលឹកដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា អំពីកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួនក្នុងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សដូចមានចែងទាំងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ក៏ដូចជានៅក្នុងសន្ធិសញ្ញាសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ចំនួន ៨ ផ្សេងទៀត ដែលកម្ពុជាជារដ្ឋភាគី។ លោកស្រីបញ្ជាក់ថា សិទ្ធិចូលរួមក្នុងកិច្ចការសាធារណៈ មានសារៈសំខាន់ និងចាំបាច់ណាស់ សម្រាប់ការគោរពសិទ្ធិមនុស្សផ្សេងទៀតឱ្យបានពេញលេញ ជាពិសេស គឺការការពារប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ចំពោះសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការបញ្ចេញមតិ ការបង្កើតសមាគម និងការជួបប្រជុំដោយសន្តិវិធី៕
