ការរួមភេទ ឬរួមសង្វាស គឺជាបញ្ហារសើប និងគួរឲ្យខ្មាសអៀននៅក្នុងសង្គមកម្ពុជា ហើយពិបាកនឹងទទួលយកនៅក្នុងចំណោមនារីភេទ ប៉ុន្តែ ឪពុកម្ដាយនាពេលសព្វថ្ងៃនេះ បង្ហាញនូវទំនោរថ្មីថា ពួកគាត់កាន់តែហ៊ាននិយាយដោយបើកចំហរទៅកាន់កូនៗរបស់ពួកគេអំពីបញ្ហាមួយនេះ ហើយអ្នកជំនាញផ្នែកសុខភាពក៏ជំរុញឲ្យមានការជជែកដោយចំហរថែមទៀតផងដែរ។
ស្ត្រីម្នាក់កំពុងអង្គុយចិតបន្លែធ្វើម្ហូបសម្រាប់បាយថ្ងៃត្រង់នៅលើគ្រែមុខផ្ទះរួមជាមួយអ្នកជិតខាងដែលកំពុងផឹកស្រាបៀរផងនោះ អ្នកស្រី មុំ តាយ អាយុ ៤៣ឆ្នាំ ជាស្ត្រីមេផ្ទះដែលមានកូនសុទ្ធតែប្រុសចំនួន ៤នាក់នោះ បានឲ្យដឹងថា អ្នកស្រីបាននិយាយជាមួយកូនៗអំពីបញ្ហាផ្លូវភេទ ដោយអ្នកស្រីណែនាំកូនៗឲ្យប្រើស្រោមអនាម័យ នៅពេលរួមភេទ។
អ្នកស្រី មុំ តាយ មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំឃើញគេអ្នកដទៃ! ខ្លាចឆ្លងកាត់ចឹងទៅឆ្លងមេរោគអេដស៏!… ខ្ញុំប្រាប់កូនខ្ញុំទៅ… ដេករួមរក្សជាមួយស្រីត្រូវប្រើស្រោម…វាអង្គុយស្តាប់…ម៉េចៗកុំឲ្យថា ម៉ែឪអត់បានប្រាប់កូនអញ្ចឹងណា៎!»។
នៅឯតូបកាហ្វេជិតនោះ ស្ត្រីម្នាក់មានវ័យជាង ៤០ឆ្នាំ ស្ថិតក្នុងសម្លៀកបំពាក់អាវវាលក្លៀកពណ៌ក្រហម ខោជើងវែងពណ៌ស មើលទៅដូចជាអ្នកលែងខ្លួនបែបអឺរ៉ុប អ្នកស្រី ម៉ិច ច័ន្ទសុភី បានឲ្យដឹងថា អ្នកស្រីមានកូនប្រុសស្រីចំនួន ៥នាក់ ហើយអ្នកស្រីក៏មានបទពិសោធន៍ជជែករឿងផ្លូវភេទជាមួយកូនដែរ តែអ្នកស្រីបារម្ភចំពោះកូនស្រីច្រើនជាង ដោយហាមកូនមិនឲ្យមានស្នេហានៅវ័យក្មេងទេ។
អ្នកស្រី ម៉ិច ច័ន្ទសុភី មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំធ្លាប់និយាយផ្ទាល់ជាមួយកូនស្រីខ្ញុំ!… អត់ចង់ឲ្យកូនមានស្នេហា…វាមានបញ្ហាច្រើន! ក្មេងវាអត់ដឹងទេ មិនដូចយើងចាស់ទេណា៎ ការពារ ឬមិនការពារ គឺក្មេងអត់ដឹងម៉ង!»។
ជាអ្នកស្ម័គ្រចិត្តនៅអង្គការមួយធ្វើការផ្តោតលើស្ត្រីមានការិយាល័យនៅកណ្តាលទីក្រុងភ្នំពេញ អ្នកស្រី កង ចិន្តា អាយុ ៤៦ឆ្នាំ មានកូនបីនាក់ ប្រុសម្នាក់។ អ្នកស្រីអះអាងថា ក៏ធ្លាប់និយាយពីបញ្ហាសុខភាពផ្លូវភេទជាមួយកូនដែរកន្លងមក។ អ្នកស្រី ចិន្តា បន្ថែមថា អ្នកស្រីបានពន្យល់កូនសព្វបែបយ៉ាងអំពីសុខភាពផ្លូវភេទ។ ពាក់ព័ន្ធនឹងការរួមភេទវិញ អ្នកស្រីថា មិនហាមទេ តែក៏មិនអនុញ្ញាតិដែរ។
អ្នកស្រី កង ចិន្តា មាប្រសាសន៍ថា៖ «ចង់បញ្ជាក់ប្រាប់ថា បើយកល្អ កូនកុំអាលទាន់រួមភេទ ព្រោះកូនកំពុងនៅក្នុងវ័យសិក្សា! ចង់បញ្ញាក់ថា ប្រឡូកពេលណាក៏បាន ព្រោះជាសិទ្ធិរបស់កូនៗ និងក្មួយៗទេ! ក៏ប៉ុន្តែ ចង់ឲ្យកូនរៀនឲ្យបានខ្ពង់ខ្ពស់ ឲ្យមានការងារធ្វើសិន មានប្រាក់ខែរបស់ខ្លួន។ អញ្ចឹង ខ្លួនមានសិទ្ធិគ្រប់គ្រាន់ចង់ធ្វើអ្វីធ្វើចុះ!»។
ជាឪពុកនៃកូនស្រី ២នាក់ដែលកំពុងសិក្សានៅថ្នាក់កម្រិតមធ្យមនៅឡើយ លោក ឈាវ អភិរ៉ា ដែលជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ម្នាក់នៅអង្គការធ្វើការងារផ្នែកសុខភាព បានឲ្យដឹងថា លោកឧស្សាហ៍និយាយអំពីបញ្ហាផ្លូវភេទជាមួយកូន និងជួនកាល និយាយតាមរយៈភរិយារបស់លោក ឲ្យបន្តប្រាប់ទៅកាន់កូនស្រីបន្ថែមទៀតចំពោះបញ្ហាស៊ីជម្រៅ។ លោក អភិរ៉ា អនុញ្ញាតឲ្យកូនមានទំនាក់ទំនងស្នេហា ប៉ុន្តែ ហាមដាច់ខាតមិនឲ្យកូនរួមភេទនៅក្នុងវ័យនេះទេ។
លោក អភិរ៉ា មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំបានជជែកមួយគាត់។ ទាក់ទងពេលដែលកូនទៅរៀន កូនត្រូវខិតខំសិក្សា ហើយពេលដែលមានបញ្ហាជាមួយមិត្តភក្តិបុរស ប៉ាបើកចិត្តទូលាយជជែកគ្នា! អាចគេមកលេងផ្ទះបាន ហើយទំនាក់ទំនង គឺជារឿងធម្មតា ប៉ុន្តែ កុំឲ្យប្រឡូកក្នុងការរួមភេទ។ ហើយមួយទៀតទាក់ទងនឹងកូនមានបញ្ហាសុខភាពអី កូនអាចបើកចិត្តទូលាយជជែកជាមួយប៉ា ដោយសារប៉ាធ្វើការនៅកន្លែងសុខភាព ប៉ាដឹងរឿងច្រើន ប៉ាអាចពន្យល់កូនបាន»។
អ្នកជំនាញខាងសុខភាពបន្តពូជ និងផ្លូវភេទ អ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត ពឹង ជុតិមា ប្រាប់ពីផលប្រយោជន៍នៃការនិយាយពីបញ្ហាផ្លូវភេទជាមួយកូនថា នឹងអាចធ្វើឲ្យកូនចេះសម្រេចចិត្ត និងការប្រព្រឹត្តបានត្រឹមត្រូវ។ អ្នកស្រីថា ផ្ទុយទៅវិញ គេអាចទទួលបានព័ត៌មានខុស បើយើងមិននិយាយពីរឿងនេះ។
អ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត ពឹង ជុតិមា មានប្រសាសន៍ថា៖ «ធម្មតា ក្មេងនៅពេលចម្រើនវ័យរបស់គាត់ឡើង គឺវាជាច្បាប់ធម្មជាតិ គាត់ត្រូវតែស្វែងយល់ដឹង! បើយើងបិទមិននាំគ្នានិយាយ ក៏គង់គាត់ស្វែងរកព័ត៌មាននៅកន្លែងណាផ្សេងដែរ។ អញ្ចឹង ព័ត៌មានដែលគាត់រកហ្នឹង អាចពិតខ្លះ មិនពិតខ្លះ! អញ្ចឹង បើក្មេងត្រូវការចង់ចេះចង់ដឹងហើយ ហេតុអីយើងទាំងអស់គ្នានាំគា្នបិទ? វាមិនចំណេញទេ វាបានតែធ្វើឲ្យមនុស្សទទួលបានព័ត៌មានដែលមិនត្រឹមត្រូវទៅវិញទេ!»។
នៅពេលសួរថា តើការហាម និងមិនហាមកូនរួមភេទ មួយណាសមស្របទៅនឹងបរិបទនៃជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋខ្មែរបច្ចុប្បន្ន? វេជ្ជបណ្ឌិតរូបនេះថា មិនមានខុសមិនមានត្រូវទេ។
អ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត ពឹង ជុតិមា ឲ្យដឹងថា៖ «អាស្រ័យទៅលើស្ថានភាពជាក់ស្តែងរបស់បុគ្គលនិមួយៗ ដូចជា គេនិយាយថា មនុស្សកំពុងតែឃ្លានហើយ យើងហាមគេមិនឲ្យញ៉ាំ គាត់ច្បាស់ជាមិនស្តាប់ទេ។ អញ្ចឹងហើយបានជានៅក្នុងសារអប់រំ យើងនិយាយថា ប្រសិនបើយុវវ័យ ដើម្បីឲ្យខ្លួនមានសុវត្ថិភាពល្អ ចៀសវាងការឆ្លងអីផ្សេងៗ តមការរួមភេទ ប៉ុន្តែ មានសារបន្ទាប់ទៀតថា ប្រសិនបើក្មួយប្រុសក្មួយស្រីមិនអាចតមបាន ត្រូវជ្រើសរើសការរួមភេទណាដែលមានសុវត្ថិភាព»។
បើមើលរបាយការណ៍ថ្មីមួយអំពីឥរិយាបទរួមភេទរបស់យុវវ័យនៅថ្ងៃបុណ្យនៃក្តីស្រឡាញ់ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវឯករាជ្យផ្នែកសុខភាពសាធារណៈ លោក តុង សុប្រាជ្ញ បានរកឃើញថា ទំនាក់ទំនងផ្លូវភេទក្នុងចំណោមយុវវ័យដែលអាចនឹងធ្វើសកម្មភាពបែបនេះនៅថ្ងៃនៃក្តីស្រឡាញ់ឆ្នាំថ្មីនេះ បានធ្លាក់ចុះជាងពាក់កណ្តាល បើប្រៀបធៀបនឹងការសិក្សាកាលពី ១០ឆ្នាំមុន (២០០៩: ១២,៤% ទល់នឹង ២០១៩:៥,៤%)។
របាយការណ៍ដដែលថា នៅមានកម្រិតទាបនៅឡើយចំពោះចំណេះដឹងរបស់ឪពុកម្តាយទាក់ទងនឹងការទូន្មានកូនៗនៅថ្ងៃនៃក្តីស្រឡាញ់ដើម្បីធ្វើឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរបំណងរបស់ពួកគេ ដោយលទ្ធផលមានប្រែប្រួលតិចតួចប៉ុណ្ណោះក្នុងរយៈពេលជាង ១០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។
របកគំហើញនេះធ្វើឲ្យមានការពញ្ញាក់ស្មារតីយុវវ័យឲ្យប្រើស្រោមអនាម័យមានកម្រិតទាបនៅឡើយ ហើយក៏មិនទាន់មានចំណេះដឹងទូលំទូលាយផងដែរ ទាក់ទិននឹងសិទ្ធិក្នុងការរួមភេទ៕
