អតីតអ្នកទោសប្រល័យពូជសាសន៍ដែលត្រូវបានសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមកាត់ទោសឱ្យជាប់ពន្ធនាគារមួយជីវិត លោកនួន ជា កាលពីចុងសប្ដាហ៍មុនបានទទួលមរណភាព បន្ទាប់ពីលោកចូលសម្រាកនៅមន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពខ្មែរសូវៀតកាលពីដើមខែកក្កដាកន្លងទៅ។
ការស្លាប់របស់លោកអាចនិយាយបានថាជាការបាត់បង់ មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យម្នាក់ទៀត ដែលបច្ចុប្បន្ននៅសល់តែប្រមុខរដ្ឋនៃរបបខ្មែរក្រហមលោកខៀវ សំផន ម្នាក់ប៉ុណ្ណោះដែលនៅមានជីវិតនឹងកំពុងអនុវត្តន៍ទោសនៅក្នុងពន្ធនាគាររបស់សាលាក្ដី។
ការទៅបាត់ម្ដងមួយនៃមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមនេះវាបង្កើតបានជាសំណួរថា តើសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមបានចូលរួមជួយរកយុត្តិធម៌ដល់ពលរដ្ឋខ្មែរកម្រិតណា?
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាលោក ឆាំង យុ បានបែងចែកយុត្តិធម៌ជា២គឺ យុត្តិធម៌តាមផ្លូវតុលាការ និងយុត្តិធម៌តាមផ្លូវចិត្ត ខណៈលោកថាសម្រាប់យុត្តិធម៌តាមផ្លូវចិត្តគឺពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួនធំនៅមិនទាន់ទទួលយកបាននៅឡើយពីតុលាការនេះ។
លោក ឆាំង យុ៖ « ពេលខ្លះយុត្តិធម៌សំដៅទៅលើការអស់ចិត្ត។ អស់ចិត្តទៅលើដំណើរការ អស់ចិត្តនឹងការបានដឹង អស់ចិត្តនឹងបានឃើញ អស់នឹងការបានដឹងថាមានការបង្រៀនវាមានច្រើនសណ្ដាន » ។
បង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ២០០៦ អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាហៅកាត់ថា អ.វ.ត.ក បានចំណាយលុយអស់ជាង៣០០លានដុល្លារហើយមកដល់ពេលនេះ ដែលជាតុលាការកូនកាត់រវាងកម្ពុជា និង អង្គការសហប្រជាជាតិ អនុវត្តក្រោមច្បាប់ពិសេសមួយបញ្ជូលគ្នារវាងច្បាប់កម្ពុជានិងអន្តរជាតិ។
ក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងអង្គការសហប្រជាជាតិមាត្រា១ បានកំណត់ថាជនដែលត្រូវហៅនាំមកកាត់ក្ដីគឺមានតែមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់កម្ពុជាប្រជាធិតេយ្យ និងជនទាំងឡាយដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលប្រព្រឹត្តក្នុងអំឡុងថ្ងៃ១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ ថ្ងៃ៦ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ប៉ុណ្ណោះ។
ក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនោះចែងថា៖ « គោលបំណងរបស់កិច្ចព្រមពៀងនេះគឺកំណត់អំពីកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងអង្គការសហប្រជាជាតិ និងរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីកាត់សេចក្តីមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និងជនទាំងឡាយដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្ម និងការរំលោភយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជា ការរំលោភទៅលើច្បាប់មនុស្សធម៌ និងទម្លាប់អន្តរជាតិ ព្រមទាំងការរំលោភលើអនុសញ្ញាអន្តរជាតិដែលកម្ពុជាទទួលស្គាល់ » ។
ចាប់តាំងពីបង្កើតឡើងរហូតមកដល់ពេលនេះ សាលាក្ដីមួយនេះបានកាត់ទោសឲ្យអតីតមេគុកទួលស្លែង លោក កាំង ហ្កេកអ៊ាវ ហៅ ឌុច ក្នុងសំណុំរឿង ០០១ និងអតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមពីររូប គឺលោក នួន ជា និងលោក ខៀវ សំផន ក្នុងសំណុំរឿង ០០២ ឲ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត។
ចំណែកឯសំណុំរឿង ០០៣ និង ០០៤ ដែលមានជនត្រូវចោទលោក មាស មុត លោក អោ អាន លោក យឹម ទិត្យ កំពុងស្ថិតក្នុងដៃតុលាការនៅឡើយ ខណៈលោកស្រី អ៊ឹម ចែម ជាជនត្រូវចោទក្នុងសំណុំរឿង ០០៤/០១ ត្រូវបានលើកលែងការចោទប្រកាន់កាលពីឆ្នាំ២០១៧ ដោយសារសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតរកឃើញថា លោកស្រីមិនស្ថិតនៅក្រោមយុត្តាធិការបុគ្គលរបស់ អ.វ.ត.ក ឡើយ។
ចំណែកលោក អៀង សារី អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសសម័យខ្មែរក្រហមស្លាប់កាលពីឆ្នាំ២០១៣ និង លោកស្រី អៀង ធីរិទ្ធិ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្នុងក្រសួងសង្គមកិច្ចស្លាប់កាលពីឆ្នាំ២០១៥។
អ្នកវិភាគលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ប្រាប់VOD ថាការផ្ដល់យុត្តិធម៌របស់សាលាក្ដីនេះវាផ្ដល់បានក្នុងកម្រិតមួយប៉ុណ្ណោះ តែទោះជាយ៉ាងណាលោកថាតុលាការនេះធ្វើបានល្អហើយ ក្នុងកាលៈទេសៈដែលប្រឈមជាមួយរដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃនេះនោះ។
លោកឡៅ ម៉ុងហៃ៖ « សកម្មភាពរបស់ខ្មែរក្រហមមិនមែនធ្វើដោយតែខ្មែរក្រហមប៉ុហ្នឹងទេ វាមានពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពរបស់ប្រទេសដទៃទៀតដែរ។ ក្នុងការបង្កើត(តុលាការ)នោះវាយ៉ាងមិច? គឺគេបង្កើតត្រឹមហ្នឹង(ទឹកដីកម្ពុជា) ដូច្នេះគឺមានការលំបាកក្នុងការរកការពិត និងយុត្តិធម៌ជូនប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ។ ហើយការបង្កើតឡើងហ្នឹងគឺច្បាប់កម្រិតត្រឹមហ្នឹង ហើយអ្នកនយោបាយយើងគឺកម្រិតត្រឹមហ្នឹងដែរ ហើយការកម្រិតមួយទៀតនោះគឺតាំងពីមុនបង្កើតទៅទៀតគឺអ្នកដឹកនាំយើងថាកម្រិតត្រឹមតែ៥នាក់ហ្នឹងទេ អ្នកនៅលើៗហ្នឹង » ។
ជាជនរងគ្រោះម្នាក់នៃរបបខ្មែរក្រហម អ្នកជំនាញគោលនយោបាយ និងជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកការទូត និងកិច្ចការពិភពលោកនៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental នៅសហរដ្ឋអាមេរិក លោក អៀ សុផល បានឱ្យVOD ដឹងតាមសារអេឡិចត្រូនិកអ៊ីម៉ែលថា តុលាការនេះមិនអាចផ្ដល់យុត្តិធម៌ពិតប្រាកដបាននោះទេ ដោយសារតុលាការនេះត្រូវបានជ្រៀតជ្រែកដោយអាជ្ញាធរកម្ពុជា។
លោកអៀ សុផល៖ « ទេ! សាលាក្តីនៅឆ្ងាយពីភាពល្អឥតខ្ចោះ ហើយយុត្តិធម៌ក៏មិនអាចរកឃើញសម្រាប់នរណាម្នាក់ឡើយ។ តុលាការនេះបានផ្តន្ទាទោសមនុស្សបីនាក់ ក្នុងតម្លៃ ៣០០ លានដុល្លារ។ វាត្រូវបានជ្រៀតជ្រែកចូលក្នុងរឿងនយោបាយដោយអាជ្ញាធរកម្ពុជា ខណៈដែលអាជ្ញាធរកម្ពុជាផ្ទាល់កំពុងតែមមាញឹកក្នុងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យ ហើយកំពុងភ្ជាប់ខ្លួនជាមួយប្រទេសចិន » ។
កាលពីថ្ងៃទី០៦ សីហា នាយករងអង្គការ Human Rights Watch ប្រចាំតំបន់អាស៊ី លោក Phil Robertson បានលើកឡើងក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍របស់ខ្លួនថាការចំណាយលុយដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់របស់តុលាការនេះជាការចំណាយដែលឥតប្រយោជន៍ ខណៈមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃសម័យខ្មែរក្រហមជាច្រើនរូបទៀតមិនត្រូវបាននាំមកកាត់ទោសនោះ។
លោកលើកឡើងថា៖ « យុត្តិធម៌សម្រាប់អំពើឃោរឃៅរបស់ខ្មែរក្រហមមិនគួរត្រូវបានបញ្ចប់ដោយការផ្តន្ទាទោសមេដឹកនាំមួយចំនួនតូចទេ។ គ្មាននរណាម្នាក់គួរសង្ស័យអំពីសារៈសំខាន់នៃការកាត់ទោស នួន ជា ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់គាត់យុត្តិធម៌សម្រាប់អំពើឃោរឃៅរបស់ខ្មែរក្រហមមិនគួរត្រូវបានបញ្ចប់ដោយការផ្តន្ទាទោសមេដឹកនាំមួយចំនួនតូចទេ។ មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហមជាច្រើនរូបទៀតបានរួចផុតពីយុត្តិធម៌ដោយសារតែលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែន ដែលខ្លួនគាត់ផ្ទាល់ក៏ជាអតីតមេបញ្ជាការខ្មែរក្រហមមួយរូបដែរ » ។
អ្នកនាំពាក្យសាលាខ្មែរក្រហមលោក នេត្រ ភ័ក្ត្រា បានបញ្ជាក់ប្រាប់ VOD ថាតុលាការខ្មែរក្រហមបាននាំមកនូវយុត្តិធម៌ និងការពិត ការផ្សះផ្សាផ្លូវចិត្ត ការផ្សះផ្សាជាតិ និងការចងចាំជូនជនរងគ្រោះ និងមនុស្សជាតិទាំងមូលចាប់តាំងពីដំណើរការដំបូងមកម្លោះ ខណៈលោកបដិសេធនមិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយចំពោះការចោទប្រកាន់នានាមកលើកិច្ចការតុលាការនេះ។
លោកសរសេរថា៖ « សាលាក្តីខ្មែរក្រហមមិនមានទម្លាប់អត្ថាធិប្បាយឆ្លើយតបនឹងការលើកឡើងរបស់ភាគីខាងក្រៅតុលាការដែលមិនដឹងពីការអនុវត្តការងាររបស់តុលាការទេ។ សាលាក្តីខ្មែរក្រហមអនុវត្តតាមនីតិវិធីច្បាប់ដែលមាន។ »
ក្រោមរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យពីថ្ងៃ១៧ មេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃ ៦ មករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ពលរដ្ឋខ្មែរប្រមាណ២លាននាក់បានបាត់បង់ជីវិតក្រោមការដឹកនាំមនោគមវិជ្ជាកុំមុយនីស្តខ្មែរក្រហម។
សម្រាប់លោក អៀ សុផល ថាការចំណាយលុយដ៏ច្រើនដើម្បីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមតែប៉ុន្មាននាក់នេះវាមិនអាចធ្វើឱ្យលោក និងប្រជាជនខ្មែរស្ងប់ចិត្តនោះទេ តែលោកជឿថាអ្វីដែលអាចឱ្យពួកគាត់ស្ងប់ចិត្តបាននោះគឺការរំងាប់កំហឹងតាមរយៈការបដិបត្តិតាមមេរៀនរបស់ព្រះពុទ្ធសាសនាប៉ុណ្ណោះ។
លោក អៀ សុផល៖ « នៅពេលដែលអង្គភាពជនរងគ្រោះនៃសាលាក្ដីសួរខ្ញុំថាតើខ្ញុំចង់បានសំណងអ្វីខ្លះ។ ខ្ញុំប្រាប់ថា “ ខ្ញុំចង់បានឪពុកខ្ញុំដែលបានស្លាប់នៅក្នុងរបបនោះមកវិញ ” ។ តែសំណងនោះមិនមែនជាជនគ្រោះនោះទេ មានតែការខូចខាត ហើយប្រសិនមានការខូចខាតវាត្រូវតែមានសំណង វាត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ប៉ុន្ដែខ្ញុំគិតថានៅចុងបញ្ចប់មានតែយុត្តិធម៌ក្នុងនៃព្រះពុទ្ធប៉ុណ្ណោះ រាល់ការស្អប់ខ្ពើម និងអំពើអាក្រក់នឹងនាំឱ្យមានការចាប់បដិសន្ធិឡើងវិញទៅក្នុងជីវិតដែលអាក្រក់ជាងជិវិតនេះ » ៕
