អ្នកឃ្លាំមើលមួយចំនួនលើកឡើងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលជាច្បាប់កំពូលរបស់ជាតិ ត្រូវបានអ្នកនយោបាយប្រើប្រាស់សម្រាប់បម្រើមហិច្ឆិតា និងជាផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន។
ខួប២៦ឆ្នាំនៃទិវាប្រកាសឱ្យប្រើរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ អ្នកវិភាគនយោបាយ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញត្រូវបានអ្នកនយោបាយខ្មែរកែសម្រួល ដើម្បីបម្រើអំណាចរបស់ខ្លួនតាំងពីឆ្នាំ២០០៤ អំឡុងជាប់គាំងនយោបាយមកម្លេះ។ លោក បន្តថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញបន្ថែមនោះ ជាចំនុចអាក្រក់របស់អ្នកនយោបាយខ្មែរ។
លោកថា៖« គឺជាការពត់ច្បាប់ ពត់ឆន្ទះរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទៅតាមឆន្ទះ ឬការលោភលន់អំណាចរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំ។ដូច្នេះជាជំហានមួយឆ្ពោះទៅរកទិសអាក្រក់ ឥឡូវនេះយើងបានទទួលរងគ្រោះហើយ»។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ កត់សម្គាល់ទៀតថា ២៦ឆ្នាំមកនេះ តុលាការនៅតែត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាស្ថាប័ននាំមុខបម្រើឱ្យផលប្រយោជន៍នយោបាយបើទោះបីរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែងថាជាស្ថាប័នឯករាជ្យក៏ដោយ។
លោក ថា៖ «ការបែងចែងអំណាចតុលាការជាស្ថាប័នឯករាជ្យហ្នឹងមិនច្បាស់លាស់ទេ គឺឡើងចុះៗនៅតែប្រមូលផ្តុំនៅកណ្តាប់ដៃសម្ដេចតេជោនាយករដ្ឋមន្ត្រីអ៊ីចឹងទៅ។ការពិតជាក់ស្ដែងវាអ៊ីចឹង ហើយសង្គមណាអត់មានយុត្តិធម៌ សង្គមនោះអត់រស់នៅបានសុខសាន្តទេ»។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាដែលប្រសូត្រចេញពីកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីនោះ ត្រូវបានអតីតព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តម សីហនុ ប្រកាសឱ្យប្រើប្រាស់កាលពីថ្ងៃទី២៤ខែកញ្ញាឆ្នាំ១៩៩៣ មកដល់ឆ្នាំ២០១៩ រដ្ឋសភាបានធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់កំពូឡនេះចំនួន៨លើករួចមកហើយ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តាមរយៈសារលិខិតមួយក្នុងឱកាសទិវាសន្តិភាពពិភពលោកកាលពីថ្ងៃសៅរ៍បានលើកឡើងថា«សន្តិភាពរបស់កម្ពុជាកំពុងតែផុយស្រួយ ដោយសារតែការជ្រៀតជ្រែកពីប្រទេសខាងក្រៅ ពិសេសប្រទេសលោកខាងលិច»។
ប្រធានគ្រប់គ្រង់ផ្នែកអង្កេតនៅអង្គការលីកាដូ លោក អំ សំអាត មានប្រសាសន៍ថា ការធ្វើវិសោធនកម្មកន្លងទៅបានធ្វើឡើងក្រោយពីមានការជាប់គាំងនយោបាយ ដែលលោកថាធ្វើឱ្យច្បាប់ថ្មីដែលបានកែប្រែក្លាយជាឧបករណ៍បង្រួមសេរីភាពបញ្ចេញមតិ និងសិទ្ធិចូលរួមក្នុងជីវភាពនយោបាយផ្ទុយពីខ្លឹមសារដើម។
អ្នកឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សរូបនេះ កត់សម្គាល់ថាឥទ្ធិពលនៃច្បាប់ទើបវិសោធនកម្មនេះ វាបានជំរុញឱ្យលំហប្រជាធិបតេយ្យរួមតូច មានជម្លោះនយោបាយ និងរងសម្ពាធពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ។ លោកបារម្ភថា បើគ្មានអ្វីប្រែប្រួលទេកម្ពុជាអាចនឹងជួបវិបត្តិសង្គមទៅថ្ងៃអនាគត។
លោក លើកថា៖«យើងឃើញបណ្តើរហើយៗ ការដែលយើងមិនបានគោរពពេញលេញទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញហ្នឹង ឃើញថាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធEBA[របស់សហភាពអឺរ៉ុប] គេកំពុងតែដំណើរដក ឬក៏ព្យួរ GSPរបស់អាមេរិកកំពុងពិចារណាច្បាប់គេពាក់ព័ន្ធទៅនឹងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។ អាហ្នឹងសិទ្ធជាផលប៉ះពាល់ហើយ»។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភាលោក ឡេង ប៉េងឡុង ច្រានចោលការលើកឡើងនេះ ដោយថាវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញកន្លងមកគឺដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាជាតិ ។
លោក មានប្រសាសន៍ថា៖«ខ្ញុំឃើញការកែទាំងប៉ុន្មានហ្នឹងត្រឹមត្រូវណាស់ ឧទាហរណ៍ដូចជា ការដែលយើងដាក់ គ.ជ.ប ទៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ជាត្រឹមត្រូវ។ ការកែប្រែពី២ភាគ៣មក៥០បូក១ ក៏ជាការត្រឹមត្រូវ។ដូច្នេះគ្មានអីអាក្រក់ទេការកែរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ»។
អ្នកនាំពាក្យក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ លោក តាំង រតនា មិនអាចសុំប្រតិកម្មបានទេ ដោយអះអាងថាលោកកំពុងជាប់រវល់។
ប៉ុន្តែក្នុងកិច្ចប្រជុំមួយនៅក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ កាលពីថ្ងៃចន្ទម្សិលមិញ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ លោក អ៉ឹម ឈុនលឹម បានអះអាងប្រាប់អ្នកចូលរួមថា ២៦ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំរដ្ឋ គោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បានយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន បើទោះបីឆ្លងកាត់ស្ថានភាពនយោបាយយ៉ាងលំបាកក៏ដោយ។
យ៉ាងនេះក្ដី អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិលោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត បានលើកឡើងក្នុងរបាយការណ៍ដាក់ជូនក្រុមប្រឹក្សាសិទ្ធិមនុស្សអង្គការសហប្រជាជាតិនាកិច្ចប្រជុំលើកទី៤២ឆ្នាំនេះថារយៈពេល១ឆ្នាំចាប់ពីកាបោះឆ្នោតជាតិថ្ងៃទី២៩កក្កដាឆ្នាំ២០១៨មកស្ថានភាពសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជាពោរពេញទៅដោយការរឹតត្បិត។
តាមរយៈរបាយការណ៍ដដែលលោកស្រី រ៉ូណា ស្មីត អំពាវនាវទៅរដ្ឋាភិបាលឱ្យទម្លាក់ចោលបទចោទ លោក កឹម សុខានិងបង្កើតលំហរសម្រាប់សន្ទនានយោបាយ រវាងរដ្ឋាភិបាលនិងអ្នកនយោបាយប្រឆាំង ដើម្បីជំរុញយន្តការប្រជាធិបតេយ្យ ដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាមាត្រា៥១ថ្មី ចែងថា «ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា អនុវត្តនយោបាយប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស។ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាម្ចាស់វាសនានៃប្រទេសជាតិរបស់ខ្លួន។ អំណាចទាំងអស់ជារបស់ប្រជាពលរដ្ឋ»៕
