អ្នកឃ្លាំមើលមួយចំនួនយល់ថា ការចោទប្រកាន់ និងការចាប់ឃុំខ្លួនអតីតមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងបន្តបន្ទាប់ មួយរយៈចុងក្រោយបន្ថែមទៀតនេះ បានជះឥទ្ធិពលមិនល្អដល់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ខណៈសហគមន៍អន្តរជាតិ កំពុងជំរុញកម្ពុជា ឱ្យស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញនោះ។
គិតត្រឹមថ្ងៃពុធនេះ អតីតសកម្មជននិងមន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិជាង៤០នាក់ហើយត្រូវចាប់ឃុំខ្លួន ចោទថា រួមគំនិតក្បត់ ដោយអាជ្ញាធរចោទថាពួកគេគាំទ្រចលនា របស់លោក សម រង្ស៊ី វិលចូលកម្ពុជាថ្ងៃទី៩វិច្ឆិកា។
ដីកាបង្គាប់ឱ្យចាប់ខ្លួនរបស់តុលាការ ក្រៅពីសម្រេចចោទប្រកាន់ បានរំលេចសារអំពាវនាវថា អ្នកជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងត្រូវលើកលែងឱ្យរួចផុតពីទោសតាមបញ្ញត្តិច្បាប់ បើពួកគេសារភាពទាន់ពេល។
អ្នកវិភាគនយោបាយលោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ ចាត់ទុកការអំពាវនាវឱ្យជនសង្ស័យចេញសារភាព ជាថ្នូរនឹងលើកលែងទោស ជាភាសានយោបាយ មិនមែនជាភាសារច្បាប់ទេ។
លោកថា៖«រឿងអីខាងអយ្យការតុលាការហ្នឹងឱ្យគេចូលសារភាពអត់ត្រូវតួនាទីទេ មិនមែនជាដែនសមត្ថកិច្ចរបស់ខ្លួនទេ ខ្លួនឯងចាំតែទទួលពាក្យបណ្តឹងពីនគរបាលនិងសំណុំរឿងដើម្បីយកទៅពិនិត្យ។ការដែលអំពាវនាវឱ្យគេចូលសារភាពជាគោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលទេ»។
លោក ឡៅ ម៉ុងហៃ បារម្ភថា រូបភាពនេះ កំពុងជួយរុញកម្ពុជាឱ្យធ្លាក់ក្នុងវិធានការកាត់ផ្តាច់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្ម ពីប្លុកលោកសេរី។
លោកថា៖«កាលណាយើងមិនអាចរៀបប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ហ្នឹងឱ្យមានយុត្តិធម៌ ឬបង្កើតឱ្យមានអយុត្តិធម៌បន្ថែមទៀត អាហ្នឹងសង្គមហ្នឹងវាច្រមូកច្របល់ហើយ។បើដូចសព្វថ្ងៃតើមាននរណាទុកចិត្តលើតុលាការខ្លះ ។តុលាបានបាត់បង់ទំនុកចិត្តពីសាធារណជន ។ហើយបើកាលណាគេអត់ទុកចិត្ត អានុភាពនៃសេចក្ដីសម្រេចរបស់ខ្លួននោះ ក៏អត់មានទម្ងន់ដែរ។មនុស្សគេគោរព គេទុកចិត្ត និយាយមកគេស្តាប់ដល់ទីពីរដង»។
សភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក បានប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ដាក់សម្ពាធទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឱ្យស្តារប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ ដែលសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា អះអាងថានឹងប៉ះពាល់ដល់កម្មករជាង៧០ម៉ឺននាក់ និងពលរដ្ឋខ្មែរ៣លានគ្រួសារផ្សេងទៀត បើរដ្ឋាភិបាលមិនអាចការពារប្រព័ន្ធអនុគ្រោះនេះបាន។
អ្នកវិភាគនយោបាយលោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា ពន្យល់ថា បញ្ហាប្រឈមរបស់កម្ពុជា គឺលក្ខខណ្ឌសិទ្ធិមនុស្ស និងប្រជាធិបតេយ្យ ពិសេសសិទ្ធិនយោបាយ។ លោកថាបើ ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ត្រូវបានគេមើលឃើញថា បានដើតួនាទីសំខាន់គំរាមកំហែងបញ្ហានេះ វាហាក់បានជំរុញប្រសិទ្ធភាពនៃវិធានការមកលើកម្ពុជា។
លោកថា៖«ការយកប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ជាមធ្យោបាយសម្រាប់បំបិទមាត់គាត់ [បក្សប្រឆាំង]ហ្នឹងធ្វើឱ្យអន្តរជាតិគេអាចមើលឃើញ គេអាចយករឿងហ្នឹងផ្សាភ្ជាប់ដើម្បីដាក់សម្ពាធមកអាជ្ញាធរមានសមត្ថកិច្ច ឬរដ្ឋាភិបាលហ្នឹងឱ្យធ្វើតាមនូវអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលបានចុះកិច្ចព្រមព្រៀង[ស្ដីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយ]ជាមួយគេនឹង»។
អ្នកវិភាគបញ្ហាសង្គមនៅក្រៅប្រទេសលោក គឹម សុខ ហៅការចាប់ខ្លួនអតីតសកម្មជនបក្សប្រឆាំងពេលនេះ ថាជាយុទ្ធសាស្ត្របង្ក្រាបបែបកុម្មនីស្ដ ដើម្បីពង្រឹងអំណាចបុគ្គល។ លោកថារបត់នយោបាយបែបនេះ បានសម្លាប់ស្ថេរភាពជាតិទាំងមូល ផ្ទុយនឹងស្មារតីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ។
លោកថា៖«សព្វថ្ងៃយើងមើលទៅដឹងហើយដង្ហើមយុត្តិធម៌ដកតាមបុគ្គលម្នាក់ហ្នឹង ដូច្នេះកុំថាឡើងនិយាយដល់ជះឥទ្ធិពលដល់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ប៉ុណ្ណឹង គឺទង្វើធ្វើទុក្ខបុកម្នេញទៅលើសកម្មជនបក្សប្រឆាំងសព្វថ្ងៃវាទាញប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ឱ្យរអិលដល់ជ្រោះអយុត្តិធម៌គ្របដណ្ដប់ទាំងស្រុងលើការដឹកនាំតែម្ដង»។
ក្រសួងយុត្តិធម៌ តាមរយៈសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ ចុះថ្ងៃទី២០កញ្ញា បានចាត់ទុកសកម្មភាពគាំទ្រចលនាវិលត្រឡប់របស់លោក សម រង្ស៊ី ថាជាការធ្វើរដ្ឋប្រហា មានឧក្រិដ្ឋកម្មធ្ងន់ធ្ងរ ឬបទ«ឧបឃាត» ដែលបទចោទនេះអាចជាប់ពន្ធនាគារពី៥ឆ្នាំ ទៅ១០ឆ្នាំ ឬអស់មួយជីវិតសម្រាប់មន្ត្រីរាជការ។
សម្រាប់អ្នកវិភាគវ័យក្មេង កញ្ញា លី ស្រីស្រស់ បង្ហាការយល់ឃើញថា ដើមចមនៃជម្លោះនយោបាយកើតចេញពីវប្បធម៌អ្នកខ្លាំងបង្ក្រាប់អ្នកទន់ខ្សោយ ឬទឹកឡើងត្រីស៊ីស្រមោ ទឹកហោចស្រមោចស៊ីត្រី ដូចករណីផាត់គណបក្សមួយចេញពីឆាកនយោបាយជាង២ឆ្នាំមកនេះ។
កញ្ញាថា៖«យើងសួរថាហេតុអីបានសហភាពអឺរ៉ុបគេខ្វល់ខ្វាយពីប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ ពីព្រោះតែបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស ហើយបើយើងនៅតែបង្កឱ្យមានអាភាពភ័យខ្លាច អាការចាប់ចងពាក់ព័ន្ធទៅនឹងរឿងនយោបាយបែបនេះវាមិនធ្វើអីឱ្យប្រសើរឡើងនៃស្ថានការណ៍នយោបាយនូវការស្វែងរកដំណោះស្រាយមួយអាចរក្សាបាននូវប្រយោជន៍ជាតិនោះទេ»។
VODមិនអាចរកការពន្យល់ពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌លោក ជិន ម៉ាលីន បានទេនៅថ្ងៃពុធនេះ ប៉ុន្តែ អ្នកនាំពាក្យរូបនេះធ្លាប់អះអាងថា វិធានាការទៅលើអ្នកគាំទ្រផែនការលោកសម រង្ស៊ី ជាវិធានការច្បាប់ដើម្បីទប់ស្កាត់អំពើរដ្ឋប្រហារចង់ទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់។
លោកថា៖ «ទង្វើរបស់សកម្មជនទាំងនេះមិនមែនជាសេរីភាពបញ្ចេញមតិដូចមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ គឺការប្រព្រឹតនូវបទល្មើសដូចបានពន្យល់ក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានអញ្ចឹង ក្រុមអ្នកចលនាឲ្យមានអង្គការចាត់តាំងដោយខុសច្បាប់ហ្នឹងត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទឧបឃាតតាមមាត្រា៤៥១នៃក្រមព្រហ្មទណ្ឌ»។
គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក World Justice Pr ojectបានចេញរបាយការណ៍កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៩ ;វាយតម្លៃថា ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌កម្ពុជាស្ថិតនៅជិតបាតតារាងក្នុងចំណោមប្រទេស១១៣លើពិភពលោក ។ របាយការណ៍បញ្ជាក់ថាចំណាត់ថ្នាក់យុត្តិធម៌របស់កម្ពុជា គិតក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ និង ២០១៨ ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី ១១២ ក្នុងចំណោម ១១៣ប្រទេស។
