សង្គមស៊ីវិល និងអ្នកវិភាគ លើកឡើងថា កម្ពុជានៅតែប្រឈមនឹងការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធផ្ដល់ឱ្យដោយសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនទម្លាក់ចោលការប្រកាន់លើអតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា និងបើកឱ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនេះ មានសិទ្ធិធ្វើនយោបាយទៅតាមការចង់បានរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកនោះ។
កាលពីថ្ងៃទី១០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩ សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ បានសម្រេចដោះលែងអតីតមេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក កឹម សុខា ឱ្យរួចពីការឃុំខ្លួនក្នុងគេហដ្ឋានរបស់លោកនៅក្នុងខណ្ឌទួលគោក ក្រោមហេតុផលថា ដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យលោកអាចទៅពិនិត្យ និងព្យាបាលសុខភាព ប៉ុន្តែ នៅតែហាមលោកមិនឱ្យធ្វើសកម្មភាពនយោបាយ និងចាកចេញពីប្រទេសកម្ពុជា។
ប៉ុន្តែ រដ្ឋាភិបាលអាមេរិក បានចាត់ទុកការដោះលែងអតីតមេដឹកនាំបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា ឱ្យរួចពីការឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះថា ជាជំហានឆ្ពោះទៅមុខដ៏មានកម្រិតមួយរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ នេះបើតាមទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការនៃស្ថានទូតអាមេរិកនៅរាជធានីភ្នំពេញ។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោននៅតែទាមទារយ៉ាងទទូចឱ្យរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ស្តារឡើងវិញយ៉ាងពិតប្រាកដនូវលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ដោះលែង និងទម្លាក់ចោលបទចោទអ្នកទាំងឡាយណាដែលអាមេរិកចាត់ទុកថា ធ្វើឡើងក្រោមហេតុផលនយោបាយ។ ក្នុងសំណេរដដែលនោះ អាមេរិកថ្លែងថា៖
«សហរដ្ឋអាមេរិក អំពាវនាវឲ្យមានការដោះលែងដោយឥតលក្ខខណ្ឌចំពោះអ្នកទាំងឡាយណា ដែលត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួនដោយទំនើងចិត្ត និងខុសច្បាប់ដោយរួមទាំងអ្នកសារព័ត៌មាន សកម្មជនសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកគាំទ្រ ព្រមទាំងសមាជិកនៃគណបក្សនយោបាយប្រឆាំងនានា»។
អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហានយោបាយ លោកបណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ មានប្រសាសន៍ថា វិធានការដោះលែងលោក កឹម សុខា ឱ្យរួចពីការឃុំខ្លួនក្នុងនៅផ្ទះរបស់រដ្ឋាភិបាល ធ្វើឡើងដើម្បីបន្ថយសម្ពាធពីសហគមន៍អន្តរជាតិដែលកំពុងធ្វើការតាមដានវាយតម្លៃអំពីស្ថានភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន។
លោកបន្តថា ការដែលតុលាការដោះលែងលោក កឹម សុខា មិនទាន់ធ្វើតាមការចង់បានរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកឡើយ ដោយសារតុលាការមិនទាន់ទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់លើលោក កឹម សុខា និងដោះលែងមន្ត្រី រួមទាំងសកម្មជនផ្សេងទៀត ឱ្យមានសេរីភាពក្នុងការធ្វើនយោបាយ។ លោក ឡៃ ម៉ុងហៃ៖
«គេទាមទារច្រើនទៅទៀត ឱ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិកកើតឡើងវិញ ព្រោះអាហ្នឹង គឺការរំលាយ គំរាមកំហែងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងហាមឃាត់គេមិនឱ្យទៅចូលរួមបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ ហ្នឹងក៏ជាមូលហេតុមួយដែលគេដាក់សម្ពាធព្យួរ EBA ផងដែរ ជាទាមទារទី២។ ទី៣ ឱ្យអ្នកដែលតុលាការហាមឃាត់មិនឱ្យធ្វើសកម្មភាពនយោបាយ១១៨នាក់ហ្នឹង គឺឱ្យមានសិទ្ធិសេរីភាពក្នុងការធ្វើសកម្មភាពនយោបាយឡើងវិញ»។
អ្នកវិភាគនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មើលឃើញថា ការដោះលែងលោក កឹម សុខា ឱ្យរួចពីការឃុំខ្លួនក្នុងនៅផ្ទះមិនទាន់គ្រប់គ្រាន់ឡើយ ដោយសារ សេរីភាពធ្វើនយោបាយរបស់លោកនៅទទួលរងការហាមឃាត់។
លោកបន្តថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលមិនទម្លាក់បទចោទប្រកាន់លើលោក កឹម សុខា បើកសិទ្ធិសេរីភាពឱ្យមន្ត្រី និងអនុញ្ញាតឱ្យអ្នកនៅក្រៅប្រទេសវិលចូលកម្ពុជាដើម្បីធ្វើនយោបាយវិញនោះ លោកថា កម្ពុជានឹងបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA និង GSP នៅពេលខាងមុខនេះ។ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មានប្រសាសន៍ថា៖
«ខ្ញុំគិតថា នៅក្នុងរយៈពេលពីថ្ងៃនេះទៅ គឺថ្ងៃទី១២ ខែក្រោយនេះ នឹងមានស្ថានភាពប្រែប្រួលច្រើន អាចនឹងសង្ឃឹមថា នឹងមានភាពធូរស្រាល និងទម្លាក់បទចោទប្រកាន់លើ លោក កឹម សុខា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ប៉ុន្តែអត់ទម្លាក់ទេ អត់ឆ្លើយតបទេ ទៅនឹងអ្វីដែលសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិកលើកឡើងទេ។ ខ្ញុំគិតថា កម្ពុជាអាចប្រឈមនឹងបាត់បង់ [EBA និង GSP]»។
លោក អៀ សុផល សាស្រ្តាចារ្យរងផ្នែកការទូត និងកិច្ចការពិភពលោកនៅឯ Occidental College នៅសហរដ្ឋអាមេរិក យល់ឃើញថា ការសម្រេចរបស់តុលាការក្រុងភ្នំពេញ ធ្វើឡើងដើម្បីបន្ធូរបន្ថយសម្ពាធពីសហគមន៍អន្តរជាតិដែលកំពុងធ្លាក់ទៅលើរដ្ឋាភិបាល ហើយវិញទៀត វាអាចជាយុទ្ធសាស្ត្រមួយរបស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីបំបែកបាក់លោក កឹម សុខា និងលោក សម រង្ស៊ី។ លោក អៀ សុផល មានប្រសាសន៍ថា៖
«ខ្ញុំយល់ថា ការបន្ធូរបន្ថយនេះ មិនអាចបន្ធូរបន្ថយសម្ពាធអន្តរជាតិដែលដូចជាទឹកកំពុងពុះនោះបានទេ។ ប៉ុន្តែ វាអាចបានត្រឹមតែ១ដឺក្រេប៉ុណ្ណោះ។ អាមេរិក និងសហភាពអឺរ៉ុប គួរតែបង្កើនការដាក់សម្ពាធលើរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញបន្ថែមទៀត ដើម្បីជំរុញឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ១៨០ដឺក្រេជាចាំបាច់ ដោយការរួមគ្នាបង្កើតរបាំងយក្សមួយ។ បើរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញនៅតែមានៈដើរឆ្លង ពួកគេនឹងបុករបាំងនោះ ហើយចាំបាច់ត្រូវត្រឡប់ក្រោយវិញទើបជាការល្អប្រសើរ»។
សហភាពអឺរ៉ុប បានយកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មដាក់សម្ពាធរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ឱ្យស្ដារប្រជាធិបតេយ្យ ដោះលែងលោក កឹម សុខា និងឱ្យអតីតគណបក្សប្រឆាំងបានដំណើរការឡើងវិញ ជាថ្នូរនឹងការរក្សាទុកប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មនេះ។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ផៃ ស៊ីផាន បានច្រានចោលការលើកឡើងនោះ ដោយថា ការដោះលែងលោក កឹម សុខា មិនមែនដើម្បីបន្ធូរបន្ថយសម្ពាធអន្តរជាតិឡើយ។ លោក ផៃ ស៊ីផាន មានប្រសាសន៍ថា៖
«រឿងនេះមិនមែនជារឿងនយោបាយទេ ជារឿងការងារយុត្តិធម៌របស់តុលាការដែលត្រូវបន្ធូរបន្ថយ លក្ខខណ្ឌតុលាការទៅលើជនសង្ស័យតែប៉ុណ្ណឹងទេ អត់មានរឿងអីទៅណាទៀតទេ។ ដូច្នេះ កុំនិយាយយករឿងលោក កឹម សុខា ទៅពាក់ព័ន្ធនឹង EBA និង GSP។ អ្នកដែលយកលោក កឹម សុខា ទៅពាក់ព័ន្ធហ្នឹង បានន័យថា លោក កឹម សុខា ជាចំណាប់ខ្មាំងនៃរឿងនយោបាយរបស់ពួកគាត់ទាំងអស់ហ្នឹង។ ដូច្នេះ សូមអភ័យទោស កុំថា អ៊ីចឹង ត្រូវគោរពសិទ្ធិលោក កឹម សុខា ជាមនុស្សធម្មតា ក៏ប៉ុន្តែ គោលការណ៍ចោទប្រកាន់ គឺតុលាការ»។
ការបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះផ្នែកពាណិជ្ជកម្មពីសហភាពអឺរ៉ុបនេះ សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរកម្ពុជា ហៅកាត់ថា GMAC បានលើកឡើងថា នឹងធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់កម្មកររោងចក្រ ៧៥ម៉ឺននាក់ និងប៉ះពាល់ដល់ពលរដ្ឋខ្មែរ ៣លានគ្រួសារផ្សេងទៀតដោយប្រយោល។
អតីតប្រធានគណបក្សប្រឆាំង លោក កឹម សុខា បានលើកឡើងក្នុងសំណេរលើទំព័រ Facebook ផ្លូវការរបស់លោកកាលពីថ្ងៃម្សិលមិញថា ការដោះលែងលោកពីការឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះ គ្រាន់តែជាជំហានមួយ ប៉ុន្តែ មិនទាន់បានផ្តល់យុត្តិធម៌ដល់រូបលោកនៅឡើយ។
លោកទាមទារឱ្យតុលាការទម្លាក់បទចោទប្រកាន់លើរូបលោក ដោយថា លោកជាបុគ្គលស្អាតស្អំម្នាក់ ប៉ុន្តែ បែរជាត្រូវរងការឃុំខ្លួនទាំងគ្មានកំហុស ២ឆ្នាំទៅវិញ។ លោក កឹម សុខា ថ្លែងក្នុងសំណេរនោះថា៖
«ក្នុងនាមជាបុគ្គលស្អាតស្អំម្នាក់ដែលត្រូវបានរងការឃុំខ្លួនទាំងគ្មានកំហុស២ឆ្នាំមកហើយ ខ្ញុំនៅតែបន្តទាមទារឲ្យទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់មកលើរូបខ្ញុំ។ ខ្ញុំរំពឹងថា សេចក្តីសម្រេចក្នុងថ្ងៃនេះគឺជាជំហានទី១ ប៉ុន្តែ រូបខ្ញុំក៏ដូចជាពលរដ្ឋខ្មែរដទៃទៀតដែលបានបាត់បង់សិទ្ធិសេរីភាពនយោបាយនៅតែត្រូវការដំណោះស្រាយ និងយុត្តិធម៌ពិតប្រាកដ»។
លោក កឹម សុខា អាយុ ៦៦ឆ្នាំ ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចចាប់ខ្លួនកាលពីដើមខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៧ ហើយត្រូវបានបញ្ជូនទៅឃុំខ្លួននៅឯពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង ស្ថិតនៅជិតព្រំដែនកម្ពុជា-វៀតណាម មុននឹងលោកត្រូវបានដាក់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការឃុំខ្លួនក្នុងផ្ទះ៕
