អ្នកវិភាគ និងអ្នកតាមដាននយោបាយកម្ពុជា លើកឡើងថា លិខិតមេដឹកនាំអាមេរិកផ្ញើជូនលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បង្កប់នូវខ្លឹមសារចង់ឱ្យមេដឹកនាំកម្ពុជា វិលទៅរកគន្លងប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ខណៈអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលថា សារនោះបញ្ជាក់ថា អាមេរិកគាំទ្រអធិបតេយ្យកម្ពុជា និងឆន្ទៈពលរដ្ឋខ្មែរ។
ប្រធានាធិបតីអាមេរិក លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានផ្ញើសារលិខិតពីរច្បាប់ចុះថ្ងៃទី០១ ខែវិច្ឆិកា មកកាន់លោក ហ៊ុន សែន ហើយលិខិតនោះត្រូវបានអគ្គរដ្ឋទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជា លោក Patrick Murphy យកទៅប្រគល់ជូនលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីដោយផ្ទាល់ នៅថ្ងៃទី២១ ខែវិច្ឆិកាកន្លងមកនេះ។
ក្រៅពីអញ្ជើញលោក ហ៊ុន សែន ទៅចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន-អាមេរិកដែលគ្រោងធ្វើឡើងនៅឆ្នាំក្រោយហើយនោះ មេដឹកនាំអាមេរិកក៏បានលើកឡើងអំពីបញ្ហាផ្សេងៗនៅក្នុងលិខិតនោះផងដែរ ដែលនាំឱ្យមានការបកស្រាយផ្សេងៗគ្នាក្នុងចំណោមអ្នកតាមដាននយោបាយកម្ពុជា។
សាស្រ្តាចារ្យនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា លើកឡើងថា ខ្លឹមសារក្នុងលិខិតនោះ គឺអាមេរិកចង់ជម្រះមន្ទិលដែលកម្ពុជាថា ខ្លួនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងកម្ពុជា និងក្រើនរំឭកដល់លោក ហ៊ុន សែន ឱ្យអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មានប្រសាសន៍ថា៖ «គេ [អាមេរិក] គាំទ្រថា មិនឱ្យផ្លាស់ប្តូររបប បានន័យថា បើកម្ពុជាប្រកាន់លើរបបសេរីពហុបក្សប្រជាធិបតេយ្យរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ អាមេរិកគេនៅតែគោរព គាំទ្រ និងមិនប្រកាន់ឱ្យផ្លាស់ប្តូររបបទេ។ ប៉ុន្តែ មិនមានន័យថា ដូចអ្នកសារព័ត៌មានមួយចំនួនថា មិនឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរអ្នកដឹកនាំទេ»។
អនុប្រធានអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោកស្រី មូរ សុខហួរ យល់ឃើញថា ក្នុងលិខិតនោះ ប្រធានាធិបតីអាមេរិកចង់បង្ហាញពីជំហរបោះដៃជួយកម្ពុជា បើលោក ហ៊ុន សែន ប្តូរចិត្តវិលមករកគន្លងប្រជាធិបតេយ្យ ហើយព្រមានពីហានិភ័យនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយចិន ដោយងាកចេញពីប្រទេសលោកខាងលិច។
លោកស្រី មូរ សុខហួរ មានប្រសាសន៍ថា៖ «សូមឱ្យលោក ហ៊ុន សែន ពិចារណាសារឡើងវិញទៅលើការដែលសេចក្តីសម្រេចរបស់លោក ហ៊ុន សែន ដែលកន្លែងនេះ គាត់និយាយច្បាស់ គាត់និយាយ គឺទៅលើរឿងដែលលោក ហ៊ុន សែន ជ្រើសយកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការជាមួយប្រទេសចិន គម្រោងជាមួយប្រទេសចិន ដែលអាចប៉ះពាល់ទៅលើបូរណភាពទឹកដីនៃប្រទេសកម្ពុជា»។
អតីតតំណាងរាស្រ្តនៃអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន មើលឃើញថា សារលោក ដូណាល់ ត្រាំ ចង់បញ្ជាក់ជំហរមិនគាំទ្រការផ្លាស់ប្តូររបបប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាតាមមធ្យោបាយហិង្សា។
លោក អ៊ូ ច័ន្ធរ័ត្ន មានប្រសាសន៍ថា៖ «ជារឿងមួយដែលគេចង់បញ្ជាក់ជំហររបស់គេ គឺមានពីរយ៉ាង។ ទី១ គេមិនគាំទ្រលោកប្រធាន សម រង្ស៊ី ក្នុងការផ្លាស់ប្តូររបបនោះ ប្រើអំពើហិង្សា ដូចជា មានការអំពាវនាវឱ្យមានការបះបោរដោយប្រើកម្លាំងយោធាក្តី នោះ គេមិនគាំទ្រទេ។ ទី២ គេក៏ចង់បញ្ជាក់ដែរថា គេមិនគាំទ្រទេចំពោះការចោទប្រកាន់ទៅលើលោកប្រធាន កឹម សុខា ដែលថា ចង់ប្តូររបបដោយមានការគាំទ្រពីសហរដ្ឋអាមេរិកអីហ្នឹង»។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការតម្លាភាពកម្ពុជា លោក ព្រាប កុល សរសេរលើហ្វេសប៊ុករបស់លោកកាលពីថ្ងៃសុក្រសប្ដាហ៍មុនថា ខ្លឹមសារក្នុងលិខិតនោះជាភាសាការទូតដែលបង្កប់អត្ថន័យស្នូលសំខាន់ ២ចំណុច។
លោក ព្រាប កុល សរសេរថា៖ «ទី១ អាមេរិកគាំទ្រកម្ពុជាក្នុងបុព្វហេតុថែរក្សា និងការពារអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា។ ខ្លួនមិនគាំទ្រឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូររបបប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ឱ្យទៅជារបបកុម្មុយនីស្ត ឬរបបផ្តាច់ការឡើយ។
លោក ព្រាប កុល បន្តថា៖ «ទី២ ខ្លួនមានការបារម្ភចំពោះកម្ពុជាដែលផ្តេកផ្តួល អាចរងឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយពីប្រទេសចិន ដែលនេះអាចត្រូវបានអាមេរិកមើលឃើញថា កម្ពុជាកំពុងប្រឈមនឹងការបាត់បង់អធិបតេយ្យភាពដោយសារអំណាចគ្របដណ្តប់របស់មហាអំណាចចិន»។
ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា លោក ផៃ ស៊ីផាន លើកឡើងថា សារលិខិតរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ បានបង្ហាញថា សហរដ្ឋអាមេរិក និងកម្ពុជាមានគោលជំហរ និងគោលដៅដូចគ្នា ក្នុងការកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស ដែលកម្ពុជាបានបាត់បង់ក្នុងសម័យសង្គ្រាម តាមយន្តការកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៃភាពជាដៃគូនឹងគ្នា។
លោកបន្ថែមថា នេះគឺជាលើកទី១ហើយដែលប្រធានាធិបតីនៃប្រទេសមហាអំណាចមួយនេះ ទទួលស្គាល់អធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជា និងឆន្ទៈពលរដ្ឋក្នុងការគាំទ្រការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលដែលកើតចេញពីការបោះឆ្នោត។
លោក ផៃ ស៊ីផាន មានប្រសាសន៍ថា៖ «អាហ្នឹងវាមិនដែលមានទេពាក្យពីរហ្នឹង។ សូម្បីតែការប្រយុទ្ធប្រឆាំងជំនាន់សម្តេចព្រះបរមរតនកោដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ ហ្នឹង ចង់ឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលស្គាល់អធិបតេយ្យភាពខ្មែរ គេមិនទទួលស្គាល់ គេអត់និយាយ។ តាំងពីហ្នឹងរហូតមកដល់ឥឡូវនេះ នៅក្នុងជំនាន់នាយករដ្ឋមន្រ្តី សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ហ្នឹង គឺមានការទទួលស្គាល់។ ប្រើពាក្យអធិបតេយ្យ ទទួលស្គាល់អធិបតេយ្យ ទទួលស្គាល់អ្វីជាឆន្ទៈប្រជាពលរដ្ឋ»។
សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកកិច្ចការអន្តរជាតិនៃសកលវិទ្យាល័យ Occidental រដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា លោក អៀ សុផល យល់ឃើញថា សារលោកប្រធានាធិបតីអាមេរិក ផ្តល់នូវពន្លឺល្អបំផុតសម្រាប់ស្ថានការនៅកម្ពុជា។
លោកបន្តថា ខ្លឹមសារ ៩០ភាគរយក្នុងលិខិតនោះ គឺចង់ឱ្យលោក ហ៊ុន សែន ផ្លាស់ប្តូរមធ្យោបាយដឹកនាំរបស់លោក តែអ្នកគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលលើកយកចំណុចវិជ្ជមានដ៏តិចតួចមកបកស្រាយ។
លោក អៀ សុផល ប្រាប់ វីអូឌី តាមអ៊ីមែលទៀតថា៖ «អ្វីដែលជាបញ្ហាពិតប្រាកដ គឺអាមេរិកចង់ឱ្យកម្ពុជាវិលត្រឡប់មកកាន់មាគ៌ាអភិបាលកិច្ចតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ»។
ក្នុងលិខិតរបស់លោក ដូណាល់ ត្រាំ នោះបានលើកឡើងថា អាមេរិកគោរពឆន្ទៈអធិបតេយ្យភាពនៃប្រជាជនកម្ពុជា ហើយខ្លួនមិនចង់ស្វែងរកការផ្លាស់ប្តូររបបឡើយ។ រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ចង់ស្វែងរកទំនាក់ទំនងមួយជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដោយផ្អែកលើការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក។
លិខិតរបស់លោក ត្រាំ រៀបរាប់ថា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងបន្តគូសបញ្ជាក់អំពីជំនឿស្នូលរបស់ខ្លួនថា ការប្តេជ្ញាចិត្តចំពោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីភាពបុគ្គល និងនីតិរដ្ឋ ជាមាគ៌ាល្អបំផុតឆ្ពោះទៅកាន់សន្តិភាព ស្ថិរភាព និងវិបុលភាព សម្រាប់គ្រប់ប្រជាជាតិ។
លិខិតដដែលនោះ រៀបរាប់បន្តថា ការដឹកនាំកម្ពុជាវិលត្រឡប់ទៅដើរលើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យវិញ មានសារៈសំខាន់សម្រាប់ទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរនាពេលអនាគត។
ឃ្លាមួយនៃលិខិតជាភាសាអង់គ្លេសនោះ ត្រូវបានបកប្រែជាភាសាខ្មែរថា៖ «ជាជំហានដំបូង ខ្ញុំសង្ឃឹមថា អ្នក [ហ៊ុន សែន] នឹងវាយតម្លៃឡើងវិញនូវការសម្រេចចិត្តមួយចំនួនដែលរដ្ឋាភិបាលអ្នកបានប្រកាន់យក ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកជឿជាក់យ៉ាងមុតមាំថា ការសម្រេចចិត្តទាំងនោះ ធ្វើឱ្យមានហានិភ័យធំធេងចំពោះអធិបតេយ្យភាព ស្ថេរភាព និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចយូរអង្វែងរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា»៕
