កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែមីនាកន្លងទៅ រដ្ឋាភិបាលបានចេញនូវអនុក្រឹត្យមួយស្ដីពីការតំឡើងការផាកពិន័យចរាចរណ៍ថ្មី ដែលមានការដំឡើងពី៣ ដល់៥ដងនៃប្រាក់ពិន័យបច្ចុប្បន្ន។ ដែលតម្លៃនៃការផាកពិន័យចំពោះការប្រព្រឹត្តិបទល្មើសចរាចរណ៍ទាបបំផុត ក៏មានតម្លៃ ៦ម៉ឺនរៀលដែរ។
កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមីនា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ និងប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ផ្លូវគោក លោក ស ខេង បានថ្លែងថា៖
«យើងសង្ឃឹមច្រើនដែរ ដល់ពេលយើងដាក់អានេះរឹតបន្ដឹងទៀត អាចហ្នឹងកាត់បន្ថយបានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍បានមួយកម្រិតទៀត។ ខ្ញុំសង្ឃឹមអញ្ចឹង! »
ក្នុងរយៈពេល ៦ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ តម្លៃនាំការផាកពិន័យចរាចរណ៍ត្រូវបានតម្លើង ២ដងហើយ ក្នុងន័យរួមនៃការដំឡើងនេះគឺមានចេតនាតែមួយគឺ «កាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ការពារអាយុជីវិតប្រជាពលរដ្ឋ»។
តើការដំឡើងថ្លៃពិន័យចរាចរណ៍ពិតជាអាចកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ពិតមែនឬទេ?
បញ្ហានៃគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍នៅកម្ពុជា
របាយការណ៍របស់គណៈកម្មាធិការជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ផ្លូវគោកបានបង្ហាញថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៦ ដែលជាឆ្នាំដំឡើងការពិន័យចរាចរណ៍លើកទី១រហូតមកដល់ពេលនេះ អត្រាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍មានការថយចុះ តែចំនួនអ្នកស្លាប់គឺមានចន្លោះពី ១ពាន់៧រយនាក់ ដល់ជាង ២ពាន់នាក់ដដែលក្នុងឆ្នាំនីមួយៗ។
ភាគច្រើននៃគ្រោះថ្នាក់ទាំងនេះបណ្ដាលមកពីការបើកបរលើសល្បឿនកំណត់ មិនគោរពសិទ្ធិអាទិភាព មិនប្រកាន់ស្តាំ វ៉ាជែង ការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹង និងកត្តាយានយន្តជាដើម។
ប្រធានវិទ្យាស្ថានជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ លោក គង់ រតនៈ មានប្រសាសន៍ថា មូលហេតុចម្បងដែលធ្វើឱ្យមានបញ្ហានេះគឺកើតចេញពីកត្តាមនុស្ស និងប្រព័ន្ធច្បាប់ដែលនៅទន់ខ្សោយ។
លោកថា៖ «ពីព្រោះនៅពេលយើងជជែកគ្នាពីសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ គឺយើងជជែកគ្នាអំពីមុំបី ទីមួយគឺទាក់ទងនឹងការអប់រំផ្សព្វផ្សាយ ទីពីរគឺទាក់ទងនឹងការរឹតបន្តឹងច្បាប់ ហើយនិងទីបីគឺទាក់ទងនឹងវិស្វកម្មផ្លូវថ្នល់ គឺទាក់ទងហ្នឹងថា ផ្លូវថ្នល់យើងហ្នឹងគឺផ្លូវថ្នល់មានសុវត្ថិភាពហើយឬនៅ មានគ្រប់មុខងារហើយឬនៅ?»
បើតាមលោក រតនៈ ដរាបណាចំណេះពលរដ្ឋលើច្បាប់ចរាចរណ៍ និងការអនុវត្តរបស់សមត្ថកិច្ចមិនបានតឹងរ៉ឹងនោះទេ បញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍នៅតែចោទជាបញ្ហាដដែល។
ការអប់រំច្បាប់ចរាចរណ៍
ច្បាប់ចរាចរណ៍ទំនើបនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ត្រូវបានបង្កើតឡើងដំបូងក្នុងឆ្នាំ២០០៧ និងមានការធ្វើថ្មីម្ដងទៀតនៅឆ្នាំ២០១៧ ខណៈច្បាប់ឆ្នាំ២០១៧ ក៏ត្រូវបានធ្វើវិសោធនកម្ម១ដងនៅឆ្នាំ២០១៩កន្លងទៅផងដែរ។ បើនិយាយពីអាយុកាលនៃច្បាប់ចរាចរណ៍កម្ពុជានេះ ដែលរហូតមកដល់ពេលនេះ ច្បាប់នេះមានអាយុ១៣ឆ្នាំហើយដែលនៅជាមួយពលរដ្ឋកម្ពុជា។
ក្រៅពីមានច្បាប់ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏បានដាក់បញ្ចូលមេរៀនចរាចរណ៍ក្នុងសាលាចំណេះដឹងទូទៅផងដែរ។ ទោះជាយ៉ាងណា រហូតមកដល់ពេលនេះ ការប្រើប្រាស់របស់ពលរដ្ឋខ្មែរមួយចំនួននៅតែគ្មានរបៀបដដែល។ ការឈប់ខុសគំនូស ការប្រើប្រាស់គន្លងផ្លូវមិនត្រឹមត្រូវ ការបើកបរលើសល្បឿនកំណត់ ការឈប់ ឬចតបំពានស្លាកសញ្ញា បញ្ហាជិះបញ្ច្រាស់ ការប្រើប្រាស់ទូរសព្ទក្នុងពេលបើកបរ សុទ្ធតែជាបញ្ហាដែលកើតមាននៅកម្ពុជា។
ប្រធានវិទ្យាស្ថានសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ លោក គង់ រតនៈ មានប្រសាសន៍ថា ស្ដែងតាមរូបភាពនេះបានន័យថាកម្រិតនៃការជ្រាបពីច្បាប់ចរាចរណ៍នៅកម្ពុជាចំពោះពលរដ្ឋ គឺមិនទាន់ប្រសើរនោះទេ។
លោក គង់ រតនៈ៖ «គ្រួសារមួយ បើយើងនិយាយអំពីសីលធម៌ ទាល់តែគ្រួសារនោះមានវិន័យជាមុនសិន អ៊ីចឹងនៅពេលដែលវិន័យហ្នឹងត្រូវបានកូនចៅគោរពក្នុងគ្រួសារហ្នឹង។ អ៊ីចឹងវាស្ដែងចេញនូវការប្រព្រឹត្តិរបស់សមាជិកមួយៗ ហើយបើយើងធៀបទៅក្នុងសង្គមរបស់យើងវាដូចគ្នាដែរ យើងឃើញថា ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន អ្នកដែលធ្វើបានល្អហ្នឹងគឺគោរពច្បាប់ត្រឹមត្រូវហើយ តែមនុស្សមួយចំនួនទៀត យើងនៅតែឃើញអ៊ីចឹង គាត់នៅតែបង្កឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ គាត់នៅតែប្រកាន់ មិនមានការគោរពសិទ្ធិ គាត់មិនព្រមសិក្សាស្វែងយល់អំពីធ្វើយ៉ាងណាឱ្យមានសុវត្ថិភាពទេ ហើយគាត់ទៅចង្អុលទៅអ្នកដទៃទៀតថា ជាអ្នកនោះបង្ករឿង»។
សីលធម៌របស់ពលរដ្ឋ
ក្រៅពីបញ្ហានៃការអប់រំច្បាប់ បញ្ហាសីលធម៌របស់ពលរដ្ឋ ដូចជា ការប្រជែងយកទៅមុន ការប្រើប្រាស់ស៊ីផ្លេ ភ្លើងកូត ជែង វ៉ា កៀរ បត់ បើកក្នុងល្បឿនលឿន គឺសុទ្ធតែជាបញ្ហាសីលធម៌របស់អ្នកប្រើប្រាស់ផ្លូវនៅកម្ពុជា។
នាយប្រតិបត្តិនៃមជ្ឈមណ្ឌលអភិវឌ្ឍន៍ដើម្បីពលរដ្ឋ និងសន្ដិភាព លោក យ៉ង់ គិមអេង មានប្រសាសន៍ថា៖ «កន្លងមក ដោយសារតែឃើញថា ជិះបញ្ច្រាស់ម្នាក់ពីរនាក់ ជិះបញ្ច្រាស់ឃើញថាអត់អី បីនាក់ឃើញថាអត់អី ដល់អ៊ីចឹងដប់នាក់ទៀតក៏គេគិតថាមិនអីដែរ គេជិះតាមយើងគ្រប់គ្នា។ គាត់ជិះបញ្ច្រាស់ មិនមែនថាម៉ូតូ ឬតុកៗអីទេ អ្នកខ្លះជិះឡានទៀត វាហួសចិត្ត ជិះបញ្ច្រាស់។ បញ្ច្រាស់ហើយស៊ីផ្លេយើងឱ្យគេចទៀត ពេលខ្លះខ្ញុំមិនដឹងថាយ៉ាងមិច!»
ប្រធានអង្គការជនពិការកម្ពុជា លោកស្រី ម៉ាក់ ម៉ូនីកា មានប្រសាសន៍ថា នៅតាមទីតាំងមួយចំនួន មិនថានៅរាជធានីភ្នំពេញ និងនៅតាមបណ្ដាខេត្ត អ្នកលក់ដូរបានប្រើប្រាស់ចិញ្ចើមផ្លូវជាកន្លែងប្រកបរបររកស៊ីរបស់ខ្លួន ដែលធ្វើឱ្យបាត់ផ្លូវសម្រាប់អ្នកថ្មើរជើង ឬកន្លែងខ្លះបានដាក់លក់លើផ្លូវតែម្ដងក៏មាន ដែលលោកស្រីថា វាជាផ្នែកមួយដែលធ្វើឱ្យមានគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ផងដែរ ។
លោកស្រី ម៉ាក់ ម៉ូនីកា៖ «នៅតាមផ្សារ ឬនៅកន្លែងសាធារណៈមួយចំនួនមានលក់អីវ៉ាននៅតាមចិញ្ចើមថ្នល់ អាហ្នឹងក៏ជាបញ្ហាដែរ ព្រោះបើយើងលក់អីវ៉ាន់តាមចិញ្ចើមថ្នល់ ប្រជាពលរដ្ឋដែលគាត់ចង់ទិញ ខ្លះគាត់ចុះទិញ ខ្លះទៀតពេលឈប់ម៉ូតូតាមផ្លូវទិញ ជាពិសេសយើងឃើញហើយនៅម្ដុំជិតរោងចក្រ ដល់អ៊ីចឹងវាបង្កការកកស្ទះ ដល់តែកកស្ទះ មនុស្សមិនគោរពចរាចរណ៍ទៀត អាហ្នឹងក៏វាបង្កនូវគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ដែរ»។
អនុសាសន៍
ជារួម អ្នកតាមដានយល់ថា ការដំឡើងពិន័យចរាចរណ៍នេះគឺមិនអាចកាត់បន្ថយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍បានល្អប្រសើរនោះទេ បើសីលធម៌របស់ពលរដ្ឋ សណ្ឋាប់ធ្នាប់ និងច្បាប់មិនត្រូវបានអនុវត្តពេញលេញនោះ។ ពួកគេឱ្យជាយោបល់ថា រដ្ឋគួរតែបង្កើនការផ្សព្វផ្សាយអប់រំពលរដ្ឋឱ្យបានច្រើនពីបញ្ហាចរាចរណ៍ ទាំងសីលធម៌មនុស្សក៏ដូចគ្នា ខណៈវិធានការច្បាប់គឺត្រូវអនុវត្តឱ្យបានកាន់តែតឹងរ៉ឹងបំផុត។
លោក យ៉ង់ គិមអេង៖ «ទាំងផ្នែកសីលធម៌ផង ទាំងរឿងអនុវត្តន៍ច្បាប់ផង ទាំងអស់ហ្នឹងត្រូវចាប់ផ្ដើមជាមួយគ្នា ហើយកុំឱ្យមានការលើកលែង ហើយកុំអនុវត្តច្បាប់ដោយការជ្រើសរើស អនុវត្តច្បាប់ដោយអនុវត្តទូទៅ កុំថាហ្ហេ! មើលទៅគេដូចជាគេមានបុណ្យស័ក្កិ ដូចជាគេជាកូនអ្នកធំ ឱ្យគេទៅចុះ។ ដល់ពេលអ្នកនេះដូចជាអត់មានអំណាចទេ ចាប់ឱ្យគាត់អនុវត្តច្បាប់មួយសិន អាហ្នឹងគឺអត់អាចទៅរួចទេ អនុវត្តគឺត្រូវអនុវត្តទាំងអស់»។
សម្រាប់លោក គង់ រតនៈ ក្រៅពីជំរុញការអនុវត្តច្បាប់ លោកក៏ជំរុញផងដែរដល់រដ្ឋាភិបាលឱ្យបង្កើនការផ្សព្វផ្សាយពីបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ រួមទាំងវិធីបង្ការគ្រោះថ្នាក់វិញ ជាជាងបង្កើនតម្លៃផាកពិន័យ ខណៈពលរដ្ឋត្រូវបង្កើនការយកចិត្តទុកដាក់លើការស្វែងយល់ពីចំណេះដឹងទាក់ទងនឹងសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ដែលជាអាយុជីវិតរបស់ខ្លួនផងដែរ។
លោក គង់ រតនៈ៖ «ខ្ញុំគិតថា ប្រសិនបើប្រជាពលរដ្ឋចាប់ផ្ដើមជជែកពីបញ្ហាចរាចរណ៍ឱ្យបានត្រឹមតែ៥០ភាគរយ ឬក៏៧០ភាគរយ នៃការអន្តរាគមន៍ទៅលើកូវីតហ្នឹង ខ្ញុំជឿជាក់ថា ពលរដ្ឋអាចជាយល់ដឹងច្រើនមែនទែន។ ហើយមានសប្បុរសជន ឬក៏មានការផ្ដួចផ្ដើមសម្រាប់សុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ទៀតសោត គឺរឹតជារឿងប្រសើរ។ ព្រោះយើងឃើញហើយថា មួយឆ្នាំៗ ប្រជាពលរដ្ឋ១ឆ្នាំៗស្លាប់ជិត២ពាន់នាក់ ក៏ប៉ុន្តែ យើងអត់ទាន់មានអ្នកណាជជែកពីការបង្កើតជាវិធានការការពារ ដើម្បីលើកគម្រោងថែរក្សាផ្លូវថ្នល់ ឬក៏ការពារទេ។ ប៉ុន្តែ កូវីតវិញ អត់ទាន់ធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរម្នាក់ស្លាប់ទេ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំឃើញមូលនិធីរៃបានជិត១០លានដុល្លារទៅហើយ ដល់អ៊ីចឹង វាបង្ហាញថា ការគិតពីអាយុជីវិតរវាងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ និងមេរោគសង្គមថ្មីហ្នឹង សម្រាប់ខ្ញុំៗចង់ឱ្យមានការយកចិត្តទុកដាក់ដូចគ្នា»៕
