ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខេត្តស្ទឹងត្រែង៖ «កោះព្នៅ» ជាកោះមួយនៅក្នុងដែនទន្លេមេគង្គ។ កោះនេះមានផ្ទៃដីធំល្មមគ្រប់គ្រាន់ដែលអាចទ្រាំទ្រនឹងវដ្តនៃការស្រកឡើងចុះរបស់ទន្លេមេគង្គបាន។ នៅរសៀលមួយក្នុងខែសីហា ប្រធានសហគមន៍នេសាទកោះព្នៅ និងសមាជិក មកជួបជុំគ្នារំឭកឡើងវិញអំពីទឹកជំនន់កាលពីឆ្នាំមុនដែលបានធ្វើឱ្យអ្នកភូមិភ័យស្លន់ស្លោជាខ្លាំង។
ភ្លៀងធ្លាក់នៅរដូវវស្សា នៅភូមិសាស្ត្រនេះ ជាធម្មតាតែងបណ្តាលឱ្យមានទឹកជំនន់ ប៉ុន្តែទឹកឡើងអស់ដល់ត្រឹមជង្គង់តែប៉ុណ្ណោះ នេះបើតាមការឱ្យដឹងពីលោក មុយ ផាន់ ប្រធានសហគមន៍នេសាទកោះព្នៅ។ ឯជំនន់ទឹកទន្លេមេគង្គកាលពីខែកញ្ញាឆ្នាំមុននេះ គឺជាលើកដំបូងបង្អស់ដែលលិចកោះរហូតដល់អ្នកភូមិកោះព្នៅ ត្រូវបង្ខំចិត្តជម្លៀសចេញពីផ្ទះសម្បែង។
បើតាមការអង្កេតជាផ្លូវការ ទឹកទន្លេមេគង្គនាពេលនោះ បានហក់ឡើងរហូតដល់១២ម៉ែត្រ ហួសកម្រិតប្រកាសអាសន្នដែលនៅត្រឹម១០,៧ម៉ែត្រ។ លោក មុយ ដែលមានតួនាទីល្បាតអ្នកនេសាទល្មើសច្បាប់និងទប់ស្កាត់ការនេសាទដែលមិនមាននិរន្តរភាពដោយអ្នកភូមិនៅលើកោះមួយនេះ បានឱ្យដឹងថា អ្នកភូមិនាពេលនោះ មានការភិតភ័យនិងអន្ទះសារជាខ្លាំង។
លោកបាននិយាយថា៖ «គ្រាន់តែឮថា ទំនប់ចាប់ផ្តើមប្រេះហើយ ម្នាក់ៗភ័យណាស់ ជ្រួលច្របល់ ខ្លះលោតពីលើផ្ទះក៏មាន។» ផ្ទះនៅលើកោះព្នៅនោះ ភាគច្រើនជាផ្ទះឈើមានកម្ពស់ប្រហែល២ម៉ែត្រពីដី។
លោក ផាន់ មុយ បន្តថា គ្រានោះ អ្នកភូមិត្រូវបានអាជ្ញាធរជូនដំណឹងមុនពេលទឹកឡើងដល់កម្រិតគ្រោះថ្នាក់ ដូច្នេះប្រជាពលរដ្ឋបានចាប់ផ្តើមរុះរើផ្ទះនិងបានជញ្ជូនក្តារ ស័ង្កសី ទៅដាក់នៅលើទីទួលក្នុងភូមិ។ ចំណែកស្ត្រីនិងកុមារត្រូវបានជម្លៀសចេញទៅកាន់ទីទួលសុវត្ថិភាពមុន ឯបុរសៗនៅជម្លៀសសត្វគោ ក្របី មាន់ ទា ទៅទីខ្ពស់។
តាមការរៀបរាប់របស់លោក ផាន់ មុយ មេឃុំអូរស្វាយបានប្រកាសប្រាប់ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋប្រុងប្រយ័ត្នអំពីទឹកជំនន់ ព្រោះមានព័ត៌មានថា ទំនប់វារីអគ្គិសនី«ដងសាហុង» ដែលនៅជាប់ព្រំប្រទល់ខេត្តស្ទឹងត្រែងនិងប្រទេសឡាវ បានប្រេះហើយ។
ជាក់ស្តែង ទំបន់វារីអគ្គិសនីដងសាហុង មិនបានបាក់ប្រេះនោះទេ ប៉ុន្តែអ្នកភូមិកោះព្នៅនាពេលនោះ បានត្រៀមភៀសខ្លួនពីទឹកជំនន់ដែលពួកគាត់សន្និដ្ឋានថា ជាទឹកជំនន់ដែលបង្កដោយទំនប់ដងសាហុង។ អ្នកភូមិនៅកោះព្នៅធ្លាប់បានតវ៉ាលើការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីដែលមានទីតាំងនៅខ្សែទឹកខាងលើ ដោយបារម្ភពីហានិភ័យនៃការបាក់ទំនប់ដែលអាចហូរច្រោះដីស្រែនិងផ្ទះរបស់ពួកគាត់។
នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង ភាគខាងជើងប្រទេសកម្ពុជា ប្រជាជនដែលរស់នៅតាមដងទន្លេមេគង្គនិងអ្នកនេសាទ កំពុងតែទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីការប្រែប្រួលបរិស្ថានមានដូចជា ការធ្លាក់ចុះនៃផលនេសាទ ព្រៃលិចទឹកចាប់ផ្តើមសឹករេចរឹល និងដីកោះចាប់ផ្តើមបាក់ស្រុត ជាដើម។ នៅពេលដែលពួកគេព្យាយាមសម្របជីវភាពទៅតាមការផ្លាស់ប្តូរនេះ អ្នកភូមិភាគច្រើនបានសន្និដ្ឋានថាទំនប់ដងសាហុងគឺជាដើមហេតុក្នុងបញ្ហានេះ បើទោះបីជាកត្តាដែលនាំឱ្យមានផលប៉ះពាល់នេះមានច្រើនជាងការសាងសង់និងដាក់ឱ្យដំណើរការទំនប់ដងសាហុង។
វដ្ដធម្មជាតិដែលត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរ
អង្គុយនៅក្នុងកញ្ចុះធំមួយដែលជាអាហារដ្ឋានរបស់លោក លោក ផយ វណ្ណា អតីតប្រធានសហគមន៍អេកូទេសចរណ៍ព្រះរំកិល ប្រាប់ឱ្យដឹងថា សត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គដែលកន្លងមកបានទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរមកកាន់តំបន់ទេសចរណ៍ព្រះរំកិល នៅសល់តែបីក្បាលប៉ុណ្ណោះដែលនៅមានវត្តមានក្នុងតំបន់នេះ។ លោកថា សត្វផ្សោតទាំងនេះបានឈប់មកនៅអន្លុងរបស់វាដែលនៅក្បែរនោះហើយ។
បើតាមការឱ្យដឹងពីលោក ផយ វណ្ណា ចាប់តាំងពីទំនប់វារីអគ្គិសនីដងសាហុងចាប់ផ្តើមសាងសង់ សត្វផ្សោតទន្លេមេគង្គបានផ្លាស់ទីពីអន្លង់ផ្សោត«ឈើទាល» ទៅរស់នៅក្នុងដែនទឹករបស់ប្រទេសឡាវវិញ ដោយសារការបំផ្ទុះថ្មក្នុងពេលសាងសង់ទំនប់។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ឥលូវនេះ ពេលទៅមើលផ្សោត យើងត្រូវបើកទូកទៅដល់ព្រំប្រទល់ទឹកខាងឡាវ។ ទូកយើងទៅដល់ យើងឈប់នៅត្រឹមព្រំប្រទល់ទឹកព្រះរំកិល។ ពេលផ្សោតវាងើបមក យើងមើលឃើញ។»
លោក ផយ វណ្ណា ក៏បង្ហាញក្តីបារម្ភថា ភ្ញៀវទេសចរអាចនឹងឈប់មកទស្សនាតំបន់អេកូទេសចរណ៍ព្រះរំកិល ប្រសិនបើសត្វផ្សោតលែងមានវត្តមានក្នុងតំបន់នេះ។
លោក វី ផល្លុយ អ្នកសម្របសម្រួលគម្រោងនៅសមាគមថែរក្សាបរិស្ថាននិងវប្បធម៌ ហៅកាត់ថា CEPA នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង បានឱ្យដឹងថា ចំនួនសត្វផ្សោតដែលស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីក្រហមរបស់អង្គការ IUCN នៅអន្លង់ឈើទាលនេះ បានធ្លាក់ចុះតាំងពីមុនទំនប់វារីអគ្គិសនី ដងសាហុង ចាប់ផ្តើមសាងសង់ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ម៉្លេះ។ លោកដាក់ការសង្ស័យថា ទំនប់ដងសាហុងបានធ្វើឱ្យចំនួនផ្សោតកាន់តែថយចុះ។
ផ្សោតទន្លេមេគង្គ គឺជាប្រធានបទនាំមុខនៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០១០ ក្នុងការតវ៉ាដែលដឹកនាំដោយអង្គការមូលនិធិសត្វព្រៃពិភពលោក ដើម្បីប្រឆាំងនឹងការសាងសង់ទំនប់ដងសាហុង។ បើតាមអង្គការនេះ ទំនប់ដងសាហុងនឹងធ្វើឱ្យផ្សោតទន្លេមេគង្គចាកចេញពីតំបន់ដែលវាធ្លាប់រស់នៅ ដោយសារការកាយដី រួមទាំងកំណើនចរាចរណ៍ទូកពេលសាងសង់ទំនប់មួយនេះ ហើយថែមទាំងរារាំងចរាចរណ៍របស់ត្រីដែលត្រូវធ្វើចរាចរណ៍ផ្លាស់ទី នៅពេលដែលទំនប់នេះចាប់ផ្តើមដំណើរការ។
លោក វី ផល្លុយ បានអះអាងថា ទាំងចំនួនផ្សោត ចំនួនត្រី និងសេវាកម្មអេកូទេសចរណ៍ បានធ្លាក់ចុះនាពេលកន្លងមក ដោយលើកឡើងពីការប្រែប្រួលនៃចរន្តហូរធម្មជាតិនៃទឹកទន្លេមេគង្គ។
ព្រៃលិចទឹកនៅក្នុងតំបន់«រ៉ាមសារ» ដែលស្ថិតនៅកណ្តាលទន្លេមេគង្គ នៅក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែង ដែលជាតំបន់ដីសើមមានសារៈសំខាន់ទទួលស្គាល់ជាអន្តរជាតិ ក៏បានជ្រុះស្លឹកនិងដួលរលំភាគច្រើនក្នុងប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ។ ព្រៃលិចទឹកនេះមានសារៈសំខាន់ ជាជម្រកត្រីពូជនិងត្រីផ្លាស់ទីចរាចរណ៍ជាច្រើនប្រភេទបង្កាត់ពូជ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ដើមឈើក្នុងតំបន់ព្រៃលិចទឹកមានភាពស្រស់ស្អាត ដោយសារឫសរបស់វាមានសភាពបត់បែនទៅតាមចរន្តទឹកហូរ។
លោក ផល្លុយ លើកឡើងថា ព្រៃលិចទឹកនេះ បានងាប់ដោយសារកម្រិតនិងរបបឡើងចុះនៃទឹកទន្លេមេគង្គមានការផ្លាស់ប្តូរសម្រាប់តំបន់នេះ ដោយសារដើមឈើក្នុងព្រៃលិចទឹកនេះត្រូវការរស់នៅក្នុងទឹកនៅរដូវវស្សា និងនៅលើគោកនៅក្នុងរដូវប្រាំង។
ជាក់ស្តែង នៅខែសីហា ជាខែមួយក្នុងរដូវត្រីពង កម្ពស់ទឹកទន្លេមេគង្គក្នុងខេត្តស្ទឹងត្រែងគួរតែឡើងដល់ច្រាំងទន្លេហើយ ប៉ុន្តែនៅក្នុងឆ្នាំនេះ ទឹកទន្លេបានឡើង តែមានកម្រិតទាបជាងកម្ពស់ធម្មតាប្រហែល១ទៅ២ម៉ែត្រ។ កម្រិតទឹកទន្លេទាប បណ្តាលឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការពងកូនរបស់ត្រីនៅក្នុងតំបន់នេះ។
លោកបាននិយាយដូច្នេះថា៖ «យើងសង្កេតឃើញមានការប្រែប្រួលជាខ្លាំងលើកម្រិតទឹកក្នុងទន្លេមេគង្គ។ ទឹកទន្លេត្រូវឡើង តែមិនឡើងទេ ដល់តែពេលឡើង ឡើងលឿនតែម្តង បង្កទៅជាទឹកជំនន់ភ្លាមៗ។»
លោក ផល្លុយ រំឭកថា ទឹកជំនន់កាលពីខែកញ្ញាឆ្នាំមុន បានធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋរាប់រយគ្រួសារត្រូវជម្លៀសចេញពីភូមិ បានកើតឡើងជួនពេលនឹងការបិទទ្វារទឹករបស់ទំនប់ដងសាហុងដែរ។
លោកលើកឡើងថា ការបិទទ្វារទំនប់នេះ អាចជាការរុញចរន្តទឹកឱ្យហូរមកលឿនហើយខ្លាំង បង្កជាទឹកជំនន់ភ្លាមៗ។ លោកបានបន្ថែមថា ទឹកជំនន់ភ្លាមៗនេះ បានរំឭកប្រជាពលរដ្ឋអំពីការបាក់ទំនប់«សេភាន សេណាមណយ» នៅប្រទេសឡាវ ដែលបានធ្វើឱ្យប្រជាពលរដ្ឋចំនួន១៧ភូមិនៅស្រុកសៀមប៉ាង ត្រូវជម្លៀសចេញភ្លាមៗ។
លោក សាយ ហ្វេង ជាមេភូមិកោះឈើទាលតូច បានអះអាងថា មុនពេលមានទឹកជំនន់កាលពីឆ្នាំមុន រាល់ឆ្នាំបើទោះបីជាមានគ្រោះទឹកជំនន់ ប៉ុន្តែកោះឈើទាលតូចមិនដែលបាក់ស្រុតច្រាំងនិងដីកោះឡើយ។ ប៉ុន្តែទឹកជនន់ក្នុងរដូវវស្សាឆ្នាំកន្លងទៅនេះ បានផ្លាស់ប្ដូរស្ថានភាពនេះហើយ។
លោក សាយ ហ្វេង បានបន្ថែមថា ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនបានផ្លាស់ទីទៅនៅលើដីគោកវិញចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៨ ដោយសារពួកគេមើលឃើញថា ការសាងសង់ទំនប់ដងសាហុងជិតរួចរាល់ ហើយពួកគេរំពឹងថា នឹងមានទឹកជំនន់កើតឡើងក្រោយពេលទំនប់នេះចាប់ផ្តើមដំណើរការ។
ប្រវត្តិនៃភាពចម្រូងចម្រាសនៃទំនប់ដងសាហុង
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវបានឱ្យដឹងថា បើទោះបីជាទំនប់ដងសាហុងបង្កជាក្តីបារម្ភសម្រាប់អ្នកភូមិដែលរស់នៅក្បែរទំនប់នេះ ក៏មិនមែនទំនប់តែមួយនេះទេដែលបានធ្វើឱ្យផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីរបស់ទន្លេមេគង្គ គឺខ្សែច្រវាក់ទំនប់វារីអគ្គិសនីទាំងអស់ ដែលមាន១៣កំពុងដំណើរការនៅលើទន្លេមេគង្គ ចាប់តាំងពីប្រទេសចិនរហូតដល់ប្រទេសឡាវ។
លោក Ian Baird អ្នកស្រាវជ្រាវផ្តោតលើតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅសាកលវិទ្យាល័យ Wisconsin-Madison នៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងបានសិក្សាស្រាវជ្រាវច្រើនអំពីប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសឡាវ គឺជាមនុស្សម្នាក់ក្នុងចំណោមអ្នកជំនាញដំបូងបង្អស់ដែលបានលើកឡើងពីក្តីបារម្ភអំពីការសាងសង់ទំនប់ដងសាហុងនេះ។
លោកបានសរសេរការបារម្ភនេះនៅក្នុងរបាយការណ៍ការសិក្សាជាច្រើនអំពីសារៈសំខាន់នៃច្រកផ្លូវទឹក«សាហុង» ជាទីតាំងទំនប់ដងសាហុងបច្ចុប្បន្ន សម្រាប់ចរាចរណ៍របស់ត្រីផ្លាស់ទីជិតឆ្ងាយដែលធ្វើដំណើរមកពីបឹងទន្លេសាប ឆ្លងកាត់ព្រំដែនកម្ពុជា-ឡាវ និងតំបន់ «សីផាន់ដន»(កោះ៤០០០) ក្នុងប្រទេសឡាវ។
ទោះជាយ៉ាងណា នៅពេលដែលត្រូវបានសាកសួរអំពីបញ្ហានេះ លោក Ian Baird បាននិយាយថា ទំនប់ដងសាហុងមានឥទ្ធិពលតិចតួចតែប៉ុណ្ណោះមកលើប្រទេសកម្ពុជា ខុសពីលទ្ធផលចេញពីការស្រាវជ្រាវរបស់លោកអំពីផលប៉ះពាល់ដែលអាចកើតមានចេញពីទំនប់នេះមកលើប្រទេសកម្ពុជា។
ទំនប់ដងសាហុង ត្រូវបានសាងសង់នៅលើច្រកផ្លូវទឹកសាហុង ដែលជាច្រកសំខាន់បំផុតសម្រាប់ប្រភេទត្រីផ្លាស់ទីដែលធ្វើដំណើរពីទន្លេសាបទៅកាន់ជម្រករបស់វានៅក្នុងប្រទេសឡាវដើម្បីបង្កាត់ពូជនិងពងកូន ហើយដូចដែលអ្នកស្រាវជ្រាវនិងសកម្មជនបរិស្ថានជាច្រើនបានធ្វើយុទ្ធនាការប្រឆាំងនឹងការសាងសង់ទំនប់នេះ តាំងពីពេលដែលក្រុមហ៊ុន Mega First បានចុះអនុស្សរណៈយោគយល់ជាមួយរដ្ឋាភិបាលប្រទេសឡាវ នៅក្នុងឆ្នាំ២០០៩។
នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលប្រទេសឡាវបានប្រកាសពីចេតនាក្នុងការសាងសង់ទំនប់ដងសាហុង ទៅកាន់គណៈកម្មាធិការទន្លេមេគង្គនៅឆ្នាំ២០១៣ លិខិតជាច្រើនដែលមានអត្ថន័យប្រឆាំងការសាងសង់ទំនប់នេះ បានបង្កទៅជាការតវ៉ាជាច្រើននៅព្រំប្រទល់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលបាតុកម្មនេះមានអ្នកចូលរួមរហូតដល់ជាង៦០០នាក់។
បច្ចុប្បន្ននេះ ទំនប់ដងសាហុងបានដាក់ឱ្យដំណើរការរួចហើយ លោក Ian Baird និយាយថា ទស្សនៈរបស់លោកទៅលើទំនប់ដងសាហុងនៅពេលនេះ ត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរទាំងស្រុង ព្រោះថាលោកមិនបានដឹងថា ក្រុមហ៊ុនមានផែនការក្នុងការបើកច្រកផ្លូវទឹកសាហុង។
លោកបានថ្លែងថា៖ «នៅខាងកម្ពុជា គេមិនដឹងច្បាស់ថា មានរឿងអ្វីខ្លះដែលប៉ះពាល់ទន្លេមេគង្គនោះទេ ហើយក៏មិនមានអ្នកយល់អំពីអ្វីដែលកំពុងកើតឡើងនេះដែរ។ ទំនប់នោះគឺនៅចំពោះមុខពួកគេ ហើយច្រកផ្លូវទឹកនោះ ជាច្រកផ្លូវទឹកធំជាងគេ [សម្រាប់ត្រីធ្វើចរាចរ] ដែលស្ថិតនៅចំពោះមុខ [ព្រំដែនប្រទេសរបស់] ពួកគេ [….] ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនគិតថា អ្នកអាចសន្មតផលប៉ះពាល់ដែលពួកគេកំពុងជួបប្រទះថា មានដើមហេតុចេញពីទំនប់នេះទេ។»
លោក Peter Hawkins អ្នកជំនាញផ្នែកបរិស្ថាន និងជាអ្នកប្រឹក្សាវាយតម្លៃទីតាំងសាងសង់ទំនប់រហូតដល់ការចាប់ផ្តើមសាងសង់ទំនប់ បានអះអាងថា ក្រុមហ៊ុនបានធ្វើការជាច្រើនដើម្បីធានាថា ត្រីនៅតែអាចឆ្លងកាត់ទឹកធ្លាក់«ល្បាក់ខោន»នៅខាងប្រទេសឡាវ។
លោក Hawkins ឱ្យដឹងថា លោកបានសិក្សាច្រកផ្លូវទឹកដែលនៅជុំវិញច្រកទ្វារទឹកសាហុង ដោយបានសាកល្បងធ្វើតេស្ត ដើម្បីឱ្យដឹងថា តើត្រីពិតជាមានច្រកផ្លូវទឹកជំនួសឬទេ។ ក្រុមហ៊ុននៅពេលនោះបានបំផ្ទុះថ្ម ដើម្បីត្រួសត្រាយច្រកផ្លូវទឹក«សាដាម» ដើម្បីឱ្យត្រីងាយស្រួលឆ្លងកាត់ ហើយក្រុមហ៊ុនក៏បានចេញផ្សាយរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវ រួមជាមួយនឹងរូបភាពវីដេអូ បង្ហាញទៅកាន់សកម្មជននិងអ្នកសង្កេតបរិស្ថានថា ត្រីបានប្រើប្រាស់ផ្លូវទឹកនេះហើយ។
លោក Hawkins បាននិយាយថា៖ «ការសន្និដ្ឋានទុកជាមុនមួយទៀតនោះ គឺថា ត្រីដឹងតែត្រូវហែលទៅផ្នែកខាងលើ [នៃទន្លេមេគង្គ] ហើយប្រសិនបើមានអ្វីមកបាំងវា វានឹងមិនផ្លាស់ទីនោះទេ។ ជាក់ស្តែង ត្រីបានព្យាយាមរកផ្លូវទឹកផ្សេងទៀតក្នុងការផ្លាស់ទី។ ជម្រើសទីមួយរបស់ត្រី គឺទៅតាមផ្លូវទឹកណាដែលមានទឹកច្រើនជាងគេ ហើយពួកវានឹងជ្រើសរើសផ្លូវផ្សេងទៀត ប្រសិនបើពួកវាមិនអាចឆ្លងកាត់ផ្លូវទឹកនោះបាន»។
លោក Hawkins សង្ស័យថា មិនមែនត្រីទាំងអស់សុទ្ធតែអាចរកផ្លូវទឹកដែលមានសុវត្ថិភាពនោះទេ ហើយត្រីមួយចំនួនរួមទាំងពងត្រីដែរ បានងាប់នៅក្នុងតួប៊ីន នៅពេលដែលវាព្យាយាមផ្លាស់ទីដោយប្រើប្រាស់ញាណពីធម្មជាតិ។
លោក Hawkins និយាយថា លោកបានលាឈប់ពីការងារមុនពេលដែលមានលទ្ធផលជាក់លាក់អំពីចំនួនត្រីដែលបាត់បង់និងងាប់នៅក្នុងតួប៊ីន ត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈ ប៉ុន្តែអ្វីដែលលោកដឹងច្បាស់នោះគឺ របាយការណ៍នេះកំពុងត្រូវបានចងក្រងឡើង។
ជាមួយគ្នានេះដែរ លោក Kent Hortle អ្នកប្រឹក្សាផ្នែកបរិស្ថាននិងជលផល ដែលកំពុងតាមដានទំនប់វារីអគ្គិសនីមួយនេះ បាននិយាយថា ក្រុមហ៊ុនកំពុងតាមដានចំនួនត្រីដែលបាត់បង់និងងាប់នៅក្នុងតួប៊ីន។ លោកបញ្ជាក់តាមសារអេឡិចត្រូនិចថា មានត្រីច្រើនពាន់ក្បាលបានប្រើប្រាស់ «ផ្លូវទឹកសាដាម» ជំនួសឱ្យ «ផ្លូវទឹកសាហុង» ដែលត្រូវបានបិទ ដោយលើកឡើងពីវីដេអូជាភស្តុតាង។
ពាក់ព័ន្ធនឹងទឹកជំនន់កាលពីខែកញ្ញាវិញ លោក Hortle បាននិយាយថា ទឹកជំនន់តែងកើតមានតាំងពីមុនពេលទំនប់ដងសាហុងមិនទាន់ដំណើរការមកម៉្លេះ ហើយថែមទាំងបានអះអាងថា ការបាក់ច្រោះដី គឺជាបញ្ហាដែលប្រឈមសម្រាប់តំបន់នៅក្បែរទឹកធ្លាក់ល្បាក់ខន។
បើទោះបីជាទំនប់ដងសាហុងមានយន្តការកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ក្តី ចរន្តទឹកទន្លេមេគង្គបាននឹងកំពុងប្រែប្រួល មិនមានភាពទៀងទាត់ ហើយត្រីនិងព្រៃឈើបាននិងកំពុងបាត់បង់។
អ្នកជំនាញបានលើកឡើងថា ការនេសាទត្រីលើសលុបគឺជាដើមហេតុ ខណៈនៅក្នុងឆ្នាំនេះ មានការចេញផ្សាយរបាយការណ៍ដោយទីភ្នាក់ងារស្រាវជ្រាវ Eyes on Earth ដោយផ្អែកលើរូបភាពប្រព័ន្ធផ្កាយរណប បានផ្សារភ្ជាប់ការប្រែប្រួលចរន្តទឹកទន្លេមេគង្គទៅនឹងបណ្តុំទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅប្រទេសចិន។
កាលពីឆ្នាំមុន ប្រទេសថៃបានជួបប្រទះនឹងកម្រិតទឹកទន្លេដែលទាបបំផុត ហើយដែលបានធ្វើឱ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួតកាន់តែអាក្រក់ រហូតដល់អាងស្តុកទឹកហួតអស់ ហើយទឹកសមុទ្របានឡើងចូលមកក្នុងប្រភពទឹកសាប។
ក្រុមហ៊ុនស្រាវជ្រាវ Eyes on Earth បានកត់សម្គាល់ថា ចរន្តហូររបស់ទឹកទន្លេដែលមានកម្រិតទឹកខ្ពស់នៅរដូវប្រាំងនិងកម្រិតទឹកទាបនៅរដូវវស្សា បានចាប់ផ្តើមតាំងពីឆ្នាំ២០១២ ហើយនិន្នាការនេះមានសភាពកាន់តែអាក្រក់ទៅៗ នៅពេលដែលប្រទេសចិនចាប់ផ្តើមដាក់ឱ្យដំណើរការទំនប់វារីអគ្គិសនីកាន់តែច្រើននៅតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គ។
រដ្ឋាភិបាលចិនបានបដិសេធរបាយការណ៍នេះតែម្តង ដោយបានលើកឡើងថា ប្រទេសនេះក៏បានជួបគ្រោះរាំងស្ងួតនិងកម្រិតទឹកដែលទាបនៅក្នុងអាងស្តុកទឹកដែរ។ ក្នុងនោះ គណៈកម្មាធិការទន្លេមេគង្គ ក៏បានថ្លែងថា ការព្យាករក្នុងរបាយការណ៍នេះ មិនមានភាពស៊ីជម្រៅឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណា គណៈកម្មាធិការទន្លេមេគង្គបានអំពាវនាវម្តងហើយម្តងទៀត ឱ្យរដ្ឋាភិបាលប្រទេសចិនបង្ហាញតួលេខអំពីកម្រិតនៅក្នុងអាងស្តុកទឹកពេញមួយឆ្នាំ ជំនួសឱ្យការបង្ហាញតែក្នុងរដូវដែលមានទឹកជំនន់។
កំពុងបើកបង្ហាញសៀវភៅស្តីពីប្រភេទត្រី លោក គង់ ចាន់ធី ជាប្រធានសហគមន៍នេសាទឃុំអូរស្វាយ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០២ ចង្អុលប្រាប់ពីប្រភេទត្រីដែលលែងសូវឃើញមាននៅក្នុងទន្លេ និងប្រភេទខ្លះមិនត្រូវបានប្រទះឃើញទាល់តែសោះ។ លោក ចាន់ធី គឺជាអតីតអ្នកនេសាទ។
ដោយសារលោក ចាន់ធី ដឹងច្រើនពីត្រីក្នុងទន្លេមេគង្គ លោកបានក្លាយទៅជាអ្នកតស៊ូមតិដែលតែងតែផ្តល់ព័ត៌មានទៅដល់រដ្ឋបាលជលផល អំពីមេត្រីពូជដែលលោកបានឃើញនៅក្នុងអន្លង់ជ្រៅក្នុងតំបន់នេះ។ លោកក៏តែងតែបញ្ចេញមតិលើកឡើងពីក្តីបារម្ភនានាអំពីការប្រែប្រួលទន្លេមេគង្គនៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះដែរ។
លោក ចាន់ធី ជឿជាក់ថា រដ្ឋបាលជលផលបានដឹងពីបញ្ហាទាំងនេះ ប៉ុន្តែវាអាចមានកត្តាផ្សេងៗដែលរាំងស្ទះ មិនឱ្យមានដំណោះស្រាយ។ វាអាចមកពីកង្វះហិរញ្ញប្បទាន ឬកត្តានយោបាយ។ លោកថា ការវាយតម្លៃមួយដែលផ្តោតលើជីវភាពប្រជាជន គឺជាអាទិភាព។
លោក ចាន់ធី លើកឡើងថា៖ «ធនាគារធំៗដែលផ្តល់ហិរញ្ញប្បទាន កម្ចី និងទុនសម្រាប់សាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីទាំងនេះ គឺគេមានលុយច្រើនណាស់ឱ្យក្រុមហ៊ុនខ្ចី ប៉ុន្តែហេតុអ្វីមិនមានលទ្ធភាពគាំទ្រឱ្យមានការសិក្សាវាយតម្លែឯករាជ្យមួយពីផលប៉ះពាល់ដែលអាចជួយដល់សហគមន៍?» ដោយមើលឃើញនិន្នាការបច្ចុប្បន្ន លោក គង់ ចាន់ធី មិនមានការព្យាករវិជ្ជមានទេសម្រាប់អនាគតទន្លេមេគង្គ។
លោក ចាន់ធី បានថ្លែងថា៖ «នៅពេលគេមកលេងតំបន់នេះ គេនាំគ្នាថា តំបន់នេះស្អាតគ្រប់គ្នា ប៉ុន្តែខ្ញុំថា មិនទេ! បើមកឃើញតំបន់នេះពីមុន បានដឹងថាស្អាតយ៉ាងណា»៕
ព័ត៌មាននេះត្រូវផលិតឡើងដោយមានការគាំទ្រពី Internews’ Earth Journalism Network
ប្រែសម្រួលពីអត្ថបទដើមជាភាសាអង់គ្លេសដោយ ចាន់ មុយហុង
