ស្ថាប័នតុលាការឬចៅក្រមដែលមានចំណេះដឹងបំពេញការងារដោយឯករាជ្យ ជាផ្នែកមួយជួយផ្តល់ឱកាសឱ្យក្រុមយុវជននៅក្នុងប្រទេសថៃ ប្រើប្រាស់សិទ្ធិក្នុងការដេញដោលលើការងាររបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីនិងព្រះមហាក្សត្រ។
យុវជនថៃកំពុងតែតវ៉ាឥតឈប់ឈរទាមទារឱ្យកែទម្រង់ការដឹកនាំ ដោយពួកគេបារម្ភថា របៀបរបបដឹកនាំបច្ចុប្បន្ន គឺថ្នាក់ដឹកនាំមានអំណាចខ្លាំងហួសហេតុ ប៉ុន្តែមិនមានសមត្ថភាពដោះស្រាយបញ្ហាទុក្ខលំបាកពលរដ្ឋឬមិនមានសមត្ថភាពធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិរីកចម្រើន។
ការតវ៉ារបស់ក្រុមយុវជនចាប់តាំងពីពាក់កណ្តាលខែកក្កដាមក ផ្តោតលើចំណុច៣ដោយមិនបានប្ដូរគោលដៅ គឺបន្ថយអំណាចក្សត្រ បោះឆ្នោតជ្រើសរើសនាយករដ្ឋមន្ត្រីឡើងវិញ និងសរសេររដ្ឋធម្មនុញ្ញឡើងវិញ។
ការតវ៉ាឈានដល់ដំណាក់កាលតានតឹង លោក ប្រាយុទ្ធ ចាន់អូចា បានសម្រេចដាក់ទីក្រុងបាងកកក្នុងស្ថានភាពគ្រាមានអាសន្នកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា មិនអនុញ្ញាតឱ្យមានការជួបជុំមនុស្សដល់៥នាក់ទេ។ ចំណែកយុវជនរាប់សិបនាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន ក្នុងចំណោមអ្នកត្រូវចាប់ខ្លួននោះ មានប្រមាណ១០នាក់ជាក្រុមដឹកនាំការតវ៉ា។
ក្រោយការចេញច្បាប់ដាក់ទីក្រុងក្នុងគ្រាមានអាសន្ន ប្រើរថយន្តបាញ់ទឹកបំបែកការប្រមូលផ្តុំ និង ចាប់តំណាងក្រុមអ្នកតវ៉ា នៅតែមិនអាចបញ្ឈប់ការតវ៉ារបស់ក្រុមយុវជនបាននោះ ទើបនៅថ្ងៃទី២២ ខែតុលា លោក ប្រាយុទ្ធ បានលុបចោលបម្រាមដាក់បាងកកក្នុងគ្រាមានអាសន្ន ហើយលោកប្រកាសបើកការចរចាជាមួយយុវជន ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយដោយសន្តិវិធី។
លោក ប្រាយុទ្ធ ក៏បានស្នើឱ្យមានការប្រជុំសភានៅថ្ងៃទី២៦ និងទី២៧ ខែតុលា ដើម្បីប្រមូលគំនិតយោបល់របស់សមាជិកសភា ក្នុងការស្វែងរកដំណោះស្រាយករណីតវ៉ាទាមទាររបស់ក្រុមយុវជន។
មានការចោទសួរថា តើហេតុអ្វីបានជាលោក ប្រាយុទ្ធ មិនចាប់តំណាងយុវជនទាំងនោះដាក់ពន្ធនាគារឱ្យអស់? ឬប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធបាញ់បង្ក្រាបដូចមេដឹកនាំមួយចំនួនធ្លាប់ប្រើទៅ?
បើនិយាយពីការចាប់ខ្លួនដាក់ពន្ធនាគារទាំងអស់ វាមិនងាយស្រួលនោះទេ ទី១ ចំនួនយុវជនតវ៉ាពីរាប់ម៉ឺនទៅរាប់សែននាក់ ហើយមួយទៀត បើមានការចាប់ខ្លួនទាំងបំពានច្បាប់នោះ លោក ប្រាយុទ្ធ អាចប្រឈមការចោទប្រកាន់វិញ។
យុវជនថៃដែលចូលរួមតវ៉ា បញ្ជាក់ថា ពួកគេគ្រប់គ្នាជាមេដឹកនាំតវ៉ា គឺការតវ៉ាមិនឈប់នោះទេ បើមិនមានការឆ្លើយតាមការទាមទាររបស់ពួកគេ។
ចំពោះករណីប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ដើម្បីបាញ់សម្លាប់ឬបាញ់បង្ក្រាបលើក្រុមយុវជននោះ នៅប្រទេសថៃ ឆ្នាំ១៩៧៦ និង១៩៩២ ធ្លាប់កើតមានហើយ ចំណែកនៅតាមបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗក៏មានដែរ។
ករណីលោក ប្រាយុទ្ធ មិនប្រើអាវុធបាញ់សម្លាប់យុវជនដើម្បីបន្តអំណាចនោះ យើងមើលលើចំណុចមួយចំនួនថា តើលោក ប្រាយុទ្ធ ព្រោះតែចង់បន្តអំណាច ដាច់ចិត្តសម្លាប់យុវជនជាជាតិសាសន៍ខ្លួនទេ? តើការបាញ់បង្ក្រាបធ្វើឱ្យឈប់មានការតវ៉ាឬនាំឱ្យមានការតវ៉ាធំឡើងជាងមុន? តើបើមានការបង្ក្រាប លោក ប្រាយុទ្ធ នឹងអាចត្រូវតុលាការចោទប្រកាន់និងចាប់ខ្លួនឬទេ?
ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅថៃ
បើយើងពិនិត្យមើលលើរបាយការណ៍គម្រោងយុត្តិធម៌ពិភពលោក ឆ្នាំ២០២០ បង្ហាញថា ថៃជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ៧១ ក្នុងចំណោម១២៨ប្រទេស។ ចំណាត់ថ្នាក់នេះ ថៃទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់ល្អប្រសើរឡើងចំនួន៦លេខ បើប្រៀបធៀបជាមួយឆ្នាំមុន។
របាយការណ៍ដដែលបង្ហាញថា កម្ពុជាជាប់ចំណាត់ថ្នាក់លេខ១២៧ ចំណាត់ថ្នាក់ដដែលប្រៀបធៀបឆ្នាំមុន ហើយចំណែកវៀតណាមទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់លេខ៨៥ ដែលចំណាត់ថ្នាក់នេះធ្លាក់ចុះ២លេខ បើប្រៀបធៀបជាមួយឆ្នាំមុន។ ចំណែកមីយ៉ាន់ម៉ា ស្ថិតនៅក្នុងចំណាត់ថ្នាក់លេខ១១២។
របាយការណ៍នេះ បង្ហាញថា ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌របស់ថៃមានស្ថានភាពល្អប្រសើរ បើប្រៀបធៀបជាមួយប្រទេសជិតខាងនៅក្នុងតំបន់។
សមត្ថកិច្ចចាប់ តុលាការលែង
យុវជនជាក្រុមអ្នករៀបចំការតវ៉ា ទាំងស្រីទាំងប្រុសសុទ្ធតែធ្លាប់រងការចាប់ខ្លួននិងចោទប្រកាន់ពីសមត្ថកិច្ច។ នៅក្នុងពេលដាក់ក្រុងបាងកកក្នុងគ្រាមានអាសន្ន យុវជនថៃរាប់សិបនាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួនតែក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃតែប៉ុណ្ណោះ ក្នុងចំណោមនោះ អ្នកខ្លះត្រូវរងការចោទប្រកាន់ធ្ងន់ធ្ងរពីស្ថាប័នអយ្យការ។
យុវជន២នាក់ ឈ្មោះ Bunkueanun “Francis” Paothong និង Ekachai Hongkangwan ដែលត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅក្នុងខែតុលានេះ រងការចោទពីបងបង្កហិង្សាឬប៉ុនប៉ងបង្កហិង្សាប្រឆាំងម្ចាស់ក្សត្រី។ បើសិនជាតុលាការរកឃើញកំហុសដូចសមត្ថកិច្ចចោទប្រកាន់ដែលមានចែងក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌថៃមាត្រា១១០នោះ យុវជនទាំង២នាក់ប្រឈមជាប់ពន្ធនាគារមួយជីវិតឬកាត់ទោសប្រហារជីវិត។
បើទោះជាមានការចាប់ខ្លួននិងចោទប្រកាន់ធ្ងន់ធ្ងរពីខាងរដ្ឋាភិបាលយ៉ាងក្តី ប៉ុន្តែអ្នកទាំងនោះក៏ត្រូវបានខាងតុលាការបន្តនីតិវិធីស៊ើបអង្កេតបន្តទៀត។ ក្នុងចំណោមយុវជនរាប់សិបនាក់ទាំងនោះ ក៏មានការដោះលែងឱ្យក្រៅឃុំវិញជាបន្តបន្ទាប់ដែរ បន្ទាប់ពីមេធាវីរបស់ពួកគេការពារសិទ្ធិទៅតាមផ្លូវច្បាប់រួចហើយ។
ទាំងនេះបង្ហាញថា រាល់ការចោទប្រកាន់របស់សមត្ថកិច្ចឬខាងរដ្ឋាភិបាលដែលចាប់ខ្លួនយុវជនទាំងនោះ មិនមែនខាងស្ថាប័នតុលាការត្រូវធ្វើតាមឬចោទប្រកាន់តាមទាំងអស់នោះទេ គឺករណី ឃុំខ្លួនបន្តឬដោះលែងឱ្យមានសេរីភាពវិញ ជាសិទ្ធិសម្រេចដោយឯករាជ្យរបស់តុលាការឬចៅក្រម។
ក្នុងអំឡុងពេលដែលមានវិបត្តិនៅថៃនេះ រដ្ឋាភិបាលក៏បានព្រមានដល់ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយប្រមាណ៥ស្ថាប័ន និងចាត់ឱ្យមន្ត្រីតាមដានលើប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយផ្សេងៗទៀតដែរ ដោយចោទថា មានការផ្សព្វផ្សាយញុះញង់ឱ្យមានភាពចលាចលក្នុងសង្គម ប៉ុន្តែមិនទាន់ឃើញតុលាការសម្រេចសេចក្តីលើស្ថាប័នសារព័ត៌មានណាមួយនៅឡើយទេ។
ចំពោះតុលាការឬចៅក្រមមិនរងគំនាបពីរដ្ឋាភិបាលនេះ មិនមែនបានន័យថា ក្រុមយុវជនដែលតវ៉ា ពួកគេអាចធ្វើបានតាមតែចិត្តនោះទេ គឺរាល់សកម្មភាពតវ៉ា ពួកគេត្រូវគិតពីច្បាប់ឬផលប្រយោជនរួមដែរ។
ក្រុមយុវជនដែលតវ៉ាតែងតែបញ្ជាក់ម្តងហើយម្តងទៀតថា ការតវ៉ារបស់ពួកគេត្រូវបានធ្វើឡើងដោយសន្តិវិធី មិនមានហិង្សា។ ជាក់ស្តែង នៅថ្ងៃទី១៦ ខែតុលា ពេលដែលរថយន្តខាងរាជវង្សបើកកាត់កន្លែងតវ៉ា អ្នកសម្របសម្រួលការតវ៉ានៅទីនោះ អំពាវនាវម្តងហើយម្តងទៀត មិនឱ្យប្រើអំពើហិង្សាឬជេរប្រមាថដល់រាជវង្សនោះទេ បើទោះជាយុវជនទាំងនេះមិនពេញចិត្តចំពោះអំណាចរាជវង្សក៏ដោយ៕
