ទឹកកខ្វក់លាយឡំជាមួយសំរាមនៅតែត្រូវបានបង្ហូរតាមលូជាច្រើនទីតាំងចូលទៅព្រែកមួយកន្លែងក្នុងក្រុងកំពត ខេត្តកំពត និងចោទជាបញ្ហាទៅលើបរិស្ថាន សុខភាពរបស់ពលរដ្ឋ និងវិស័យទេសចរណ៍នៅក្នុងខេត្តជាប់ដែនសមុទ្រមួយនេះ។
ព្រែក «កំពង់បាយ» ឬឈ្មោះដែលគេនិយមហៅ «ព្រែកកំពត» ស្ថិតនៅក្រុងកំពត ខេត្តកំពត មានចម្ងាយប្រមាណ៦០ម៉ែត្រពីគល់ស្ពានព្រែកកំពង់បាយ។ ព្រែកកំពង់បាយ លាតសន្ធឹងប្រមាណជាង២៤ ០០០ម៉ែត្រ និងមានមាត់ព្រែកប្រហែលជា២៦៨ម៉ែត្រ នៅក្នុងទីរួមខេត្តកំពត និងជាប្រភពទឹកដ៏សំខាន់សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងតំបន់ ការរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ ជាពិសេសការនេសាទសមុទ្រ។
ក្នុងនោះ ការផ្គត់ផ្គង់ប្រភពទឹកប្រើប្រាស់ និងផលប៉ះពាល់លើជីវៈចម្រុះនៅតែជួបបញ្ហាប្រឈម ដោយសារការបង្ហូរទឹកលូកខ្វក់ចូលក្នុងព្រែក និងបានធ្វើឱ្យទឹកព្រែកនោះកាន់តែកខ្វក់ និងជះក្លិនស្អុយនៅតំបន់មួយចំនួននៅក្នុងទីក្រុង ដែលទើបតែទទួលបានពានរង្វាន់ផ្កាបៃតង កាលពីបុណ្យសមុទ្រនាពេលថ្មីៗកន្លងមកនេះ។
ជាអ្នកនេសាទជនជាតិឥស្លាម អស់រយៈពេលជាង២០ឆ្នាំមកហើយ លោក ម៉ាត់ រីម បានរៀបរាប់និងបង្ហាញពីក្តីបារម្ភចំពោះផលប៉ះពាល់កើតចេញពីការបង្ហូរទឹកកខ្វក់ចូលក្នុងព្រែក។ គាត់បានប្រាប់ពីផលវិបាកក្នុងការបង្ហូរទឹកកខ្វក់ចូលព្រែកថា វាបានបណ្តាលឱ្យមានការធ្លាក់ចុះផលនេសាទ ដោយសារទឹកព្រែកនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ពោរពេញដោយសំរាមនិងថង់ប្លាស្ទិក។
លោក ម៉ាត់ រីម រៀបរាប់ថា៖ «ពីមុន គ្រាន់បើជាងឥលូវបន្ដិច អត់សូវមានត្រី មានក្ដាម។ តាមខ្ញុំស្មានមើល វាប្រហែលជាប៉ះពាល់ លូគេបង្ហូរចូលហ្នឹងទាំងអស់ ដោយអាថង់ប្លាស្ទិកយើងហ្នឹងខ្លាំងណាស់ លើកមកម្ដងៗ ពេញលបទាំងអស់»។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរឥស្លាមម្នាក់ទៀត លោក ម៉ាត់ ប៊ូលឹម ដែលជាអ្នកលក់ផ្លែឈើនៅតាមមាត់ព្រែកកំពតនេះ បានត្អូញត្អែរពីបញ្ហាក្លិនស្អុយភាយចេញពីទឹកព្រែកកំពត ដោយលោកថា វាបានប៉ះពាល់ដល់សុខភាពអ្នកដែលរស់នៅជុំវិញតំបន់នេះ រួមទាំងខ្លួនលោកផ្ទាល់។ បន្ថែមលើសពីនេះ លោកយល់ថា បញ្ហាទឹកកខ្វក់នេះ ក៏ជាមូលហេតុមួយជំរុញឱ្យមានការបាត់បង់ភ្ញៀវទេសចរដែលមកកម្សាន្ដនៅតំបន់មាត់ព្រែកកំពតនេះ។
លោក ម៉ាត់ ប៊ូលឹម លើកឡើងថា៖ «ពេលណាខ្យល់បក់មក យើងអាចធំក្លិនម្ដងម្កាល ធុំក្លិនខ្លាំង ប៉ះពាល់ខ្លាំងដែរ! ហើយរឿងបារម្ភ បារម្ភហើយបង! អាហ្នឹងវាប៉ះពាល់ដល់សុខភាពយើងខ្លាំងណាស់ បងធុំក្លិនស្អុយ […] បារម្ភថា វាប៉ះពាល់ដល់ខេត្តរបស់យើង វាអាចបាត់បង់ភ្ញៀវទេសចរដែរ បញ្ហាអ៊ីចឹងៗ មើលទៅវាអត់មានអ្នកខ្វាយខ្វល់ បាត់បង់ភ្ញៀវទេសចរដែលគាត់មកលេងកម្សាន្តនិងបញ្ហាសុខភាពយើង»។
លោក ម៉ាត់ ប៊ូលឹម រិះគន់ថា អាជ្ញាធរមិនសូវបានយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះបញ្ហានេះទេ ជាពិសេស អ្នករស់នៅក្បែរតំបន់នេះ ដែលមកទល់ពេលនេះ មិនទាន់មានដំណោះស្រាយមានប្រសិទ្ធភាពពីអាជ្ញាធរឡើយ។ លោកបន្ដថា ប្រជាពលរដ្ឋនិងអាជីវករលក់ដូរនៅតាមមាត់ព្រែកកំពត បានជួបបញ្ហាក្លិនមិនល្អ ដែលប៉ះពាល់ដល់អារម្មណ៍និងសុខភាពរបស់ពួកគេ។
លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា៖ «បញ្ហាហ្នឹង! ចង់ឱ្យអាជ្ញាធរដែលពាក់ព័ន្ធបញ្ហាហ្នឹង គាត់យកចិត្តទុកដាក់ផងបាទ! ក្នុងចំណុចហ្នឹង ប៉ះពាល់ ព្រោះជួនកាលអារម្មណ៍វារាងមួម៉ៅ ដែលពេលក្លិនមកម្ដងៗ អ៊ីចឹងវាស្អុយម្ដងៗ ប៉ុន្តែពេលខ្លះ ពួកគាត់អត់ហ៊ាននិយាយពីបញ្ហាហ្នឹង! ព្រោះបើនិយាយទៅ ក៏គេមិនស្ដាប់យើងដែរ វាទាមទារឱ្យយើងសហការគ្នា»។
អ្នកស្រី ស៊ឹម ស៊ីថូ ជាម្ចាស់ទីតាំងរីសតលំហែកំពតនៅតំបន់មាត់ព្រែក រៀបរាប់ថា ប្រជាជននៅតំបន់មាត់ព្រែកកំពតផ្ទាល់តែម្តង គឺជាដើមចមបង្កឱ្យមានបញ្ហាទឹកកខ្វក់ បូករួមទាំងមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់របស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន បានធ្វើឱ្យមានការបំពុលមាត់ព្រែកនេះកាន់តែមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរឡើង។
អ្នកស្រី ស៊ឹម ស៊ីថូ រៀបរាប់បន្ដថា៖ «ប្រជាជនយើងមានទំនៀមទម្លាប់ ឥរិយាថ អាត្មានិយម អត់គិតថ្ងៃក្រោយ គិតតែមួយពេលហ្នឹងអ៊ីចឹង។ នៅពេលទៅហ្នឹង ជិះទូកតាមព្រែកមើលទៅឃើញហើយ បង្គន់ម្នាក់ៗសុទ្ធតែ Direct ចូលក្នុងព្រែកទាំងអស់ អ្នកខ្លះទៅធ្វើបង្គន់ចំពីលើព្រែក ជុះអាចម៍ដូចតាំងពីឆ្នាំ៩០ជាងអ៊ីចឹង»។
អ្នកស្រី ស៊ឹម ស៊ីថូ ក៏លើកឡើងពីចំនុចអវិជ្ជមាននៃការមិនយកចិត្តទុកដាក់ពីដែនសមត្ថកិច្ចនៅក្នុងតំបន់ចំពោះការចុះត្រួតពិនិត្យនិងធ្វើការវាយតម្លៃអ្វីនោះទេ ដោយអ្នកស្រីបានរៀបរាប់ប្រាប់ពីមូលហេតុដែលធ្វើឱ្យមានបញ្ហាសំរាមនិងការបំពុលទឹកមាត់ព្រែកដែលនៅតែបន្តកើតមានឡើងឥតឈប់ឈរ។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖ «ការសហការពីអាជ្ញាធរដែនដីនៅហ្នឹង មើលទៅមួយរយៈប៉ុន្មានឆ្នាំដែលខ្ញុំចូលទៅ មិនមានការអប់រំណែនាំពីអាជ្ញាធរ។ ឧទាហរណ៍ ឃើញយើងធ្វើកន្លែងអ៊ីចឹង យើងមិនថាគេទៅរឹតបន្ដឹងទេ ប៉ុន្តែយ៉ាងហោចណាស់ ក៏គេចុះទៅសួរនាំយើង។ អូ! ឥលូវការគ្រប់គ្រងទឹកកខ្វក់ យើងធ្វើម៉េច អីធ្វើម៉េច ការអប់រំអ្នកភូមិពីការបំពុលទឹកហ្នឹងយ៉ាងម៉េច ឃើញអ្នកភូមិធ្វើផ្ទះ ធ្វើបង្គន់ដាក់លូ Direct ចូលក្នុងព្រែកហ្នឹង! យើងឃើញ យើងអ៊ីចឹងទៅណា មិនដឹងហ៊ាននិយាយថាម៉េច»។
ពលរដ្ឋរស់នៅក្បែរតំបន់នេះ រាយការណ៍ថា ក្លិនស្អុយស្ទើរទ្រាំមិនបាននេះ គឺជាក្លិនលូដែលបង្ហូរចេញពីផ្សារសាមគ្គី ចាក់ចូលព្រែកកំពត ហើយមួយចំនួនទៀតគឺលូតូចៗបង្ហូរមកពីកន្លែងអាជីវកម្ម ផ្ទះសំណាក់ និងសណ្ឋាគារដែលនៅជាប់តំបន់មាត់ព្រែកនេះតែម្ដង។
ប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានខេត្តកំពត លោក ស៊ុយ ធា ទទួលស្គាល់ថា ទឹកកខ្វក់បានហូរចូលព្រែកកំពតមែន តាមរយៈប្រព័ន្ធលូចំនួន១៤ខ្សែដែលបន្សល់តាំងពីសម័យបារាំងគ្រប់គ្រងមកម្ល៉េះ។ លោកអះអាងថា អាជ្ញាធរធ្លាប់បានសហការជាមួយក្រុមហ៊ុន ដើម្បីសិក្សាពីគម្រោងបញ្ចៀសទឹកស្អុយចេញពីព្រែកកំពតដែរ ប៉ុន្តែគម្រោងសិក្សាត្រូវចំណាយថវិកាច្រើន ទើបត្រូវបរាជ័យទៅវិញ។
លោក ស៊ុយ ធា អះអាងទៀតថា អាជ្ញាធរខេត្តបានសហការជាមួយធនាគារអភិវឌ្ឍន៍អាស៊ី ហៅកាត់ថា ADB កំពុងសិក្សាពីគម្រោងចម្រោះទឹកស្អុយ និងបង្វែរចេញពីក្រុងកំពត នាពេលខាងមុខ។ ម្យ៉ាងទៀត លោកថា រដ្ឋាភិបាលក៏គ្រោងប្រើប្រាស់ដីទំហំ១០ហិកតា ដើម្បីធ្វើជាអាងចម្រោះទឹកស្អុយ មុននឹងបង្ហូរទឹកនោះទម្លាក់ទៅកាន់ព្រែក «ក្បាលរមាស»។
លោក ស៊ុយ ធា អះអាងថា៖ «ខាង ADB កំពុងចាប់ផ្តើមធ្វើអាហ្នឹងហើយ ប្រហែលជានៅឆ្នាំ២០២១ នឹងធ្វើហើយជាស្ថាពរ យើងបណ្តោះទឹកស្អុយចេញពីក្រុងកំពតបានអស់ហើយ»។
នាយកស្ដីទីមជ្ឈមណ្ឌលអភិវឌ្ឍន៍កុមារ និងស្រ្តីនៅកម្ពុជា ប្រចាំនៅខេត្តកំពត លោក វិត ស៊ីណន មានប្រសាសន៍ថា បញ្ហាលូទឹកស្អុយបង្ហូរចូលព្រែកកំពតនេះ កើតចេញពីសកម្មភាពអាជីវកម្មនិងកង្វះការយល់ដឹងរបស់ពលរដ្ឋនៅតំបន់នេះ ដែលមិនបានគិតគូរដល់ផលប៉ះពាល់រយៈពេលវែងទៅលើបរិស្ថាននាថ្ងៃអនាគត។ ម្យ៉ាងទៀត លោកថា អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធក៏មិនទាន់មានវិធានការទប់ស្កាត់ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព និងជំរុញឱ្យភាគីពាក់ព័ន្ធចូលរួមដោះស្រាយនៅឡើយ។
លោក វិត ស៊ីណន បន្ដថា៖ «ដំណោះស្រាយ គឺបង្កើនការអប់រំនៅតំបន់ហ្នឹង។ ដោយសារថា ពេលខ្លះ គាត់មិនបានគិតពីផលប៉ះពាល់ធំរួមគ្នាហ្នឹងមានវិសាលភាពប៉ុណ្ណាទេ ប្រសិនបើយើងមិនបានបង្ហាញពីផលប៉ះពាល់ទៅថ្ងៃអនាគតហ្នឹង»។
លោក វិត ស៊ីណន សង្កេតឃើញថា លូទឹកស្អុយបង្ហូរចូលព្រែកកំពតនេះ បង្កជាផលវិបាកមួយចំនួនដូចជា បង្កើតជាហានិភ័យទៅលើជីវចម្រុះក្នុងទឹកសមុទ្រ បន្ថយទិន្នផលនេសាទ ប៉ះពាល់ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងទេសចរណ៍ និងបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ ជាដើម។
លោកយល់ថា អាជ្ញាធរនិងមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធគួរសហការគ្នារៀបចំគម្រោងសិក្សាពីផលប៉ះពាល់ដែលកើតចេញពីការបង្ហូរទឹកស្អុយចូលព្រែកកំពតនេះ រួមទាំងវិធានការអប់រំនិងផ្សព្វផ្សាយផ្សេងទៀត ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព។
លោក វិត ស៊ីណន បន្ដថា៖ «បើតាមយោបល់ខ្ញុំ យើងត្រូវឱ្យមានការចូលរួមពីភាគីពាក់ព័ន្ធ គឺមន្ទីរពាក់ព័ន្ធតាមផ្នែកពាក់ព័ន្ធ ឱ្យពួកគាត់ធ្វើ អញ្ចឹងពួកគាត់ដឹង ហើយគាត់ឯកភាពទៅលើលទ្ធផល ដោយមានការសម្របសម្រួលពីយើងអញ្ចឹង»។
សកម្មជនបរិស្ថាន កញ្ញា លឹម គឹមស័រ លើកឡើងថា បញ្ហាបង្ហូរទឹកកង្វក់ចូលព្រែកចូលសមុទ្រនេះ មិនមែនជារឿងថ្មីនោះទេ ដោយកញ្ញាលើកឧទាហរណ៍ដទៃទៀតដែលកើតមាននៅក្រុងព្រះសីហនុ និងរាជធានីភ្នំពេញ។
កញ្ញារិះគន់ថា អាជ្ញាធរមិនសូវខ្វល់ខ្វាយនិងចាត់វិធានការរៀបចំទុកដាក់ជាមុនដើម្បីទប់ស្កាត់បញ្ហានោះទេ ដូចជា ការរៀបចំអាងស្តុកទឹកឬក៏ទីកន្លែងចម្រោះទឹកកខ្វក់មុនបង្ហូរចូលព្រែក និងថា ទាល់តែមានការរិះគន់ខ្លាំងពីប្រជាជន ទើបចាប់ផ្តើមរិះរកវិធានការដោះស្រាយ។
កញ្ញា លឹម គឹមស័រ បន្ដថា៖ «វាជារឿងដដែលៗ វាមិនខុសពីកំពង់សោមឬក៏នៅភ្នំពេញអីទេបង! ព្រោះការបង្ហូរចូលទឹកស្អុយហ្នឹង ពីដំបូងឡើយ អាជ្ញាធរគាត់ហាក់ដូចជាអត់ខ្វល់ គាត់អត់ព្រមធ្វើអាកន្លែងចម្រោះទឹកអីហ្នឹង ឱ្យបានត្រឹមត្រូវទេ! ទាល់តែគាត់បង្ហូរចូលហើយ ប្រជាជនស្រែកតវ៉ាអ៊ីចឹងទៅ បានគាត់ចាប់ផ្តើមធ្វើកន្លែងចម្រោះទឹក»។
សកម្មជនឃ្លាំមើលបញ្ហាបរិស្ថានរូបនេះ ក៏អំពាវនាវទៅអាជ្ញាធរនិងពលរដ្ឋពិចារណាឡើងវិញអំពីសកម្មភាពរបស់ខ្លួនដែលបង្កផលប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន ដោយថា បញ្ហានេះមិនមែនជាទំនួលខុសត្រូវរបស់អាជ្ញាធរទាំងស្រុងនោះទេ ហើយប្រជាពលរដ្ឋក៏ត្រូវចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហាទឹកស្អុយហូរចូលព្រែកកំពតនេះផងដែរ។
កញ្ញា លឹម គឹមស័រ បន្ថែមថា៖ «ខាងអាជ្ញាធរគួរគិតឡើងវិញ ហើយគួរតែរៀបចំអាប្រព័ន្ធចម្រោះទឹកឬក៏កន្លែងស្តុកទឹកកខ្វក់ កន្លែងណាផ្សេងពីតំបន់ទេសចរណ៍ហ្នឹង បង! វាពិបាកដែរ ដោយសារតែបញ្ហាហ្នឹង គឺមិនមែនតែអាជ្ញាធរទេ ប្រជាពលរដ្ឋដែលគាត់រស់នៅតំបន់ហ្នឹងឬក៏អ្នកដែលបង្ហូរទឹកពីហ្នឹង គាត់គួរយល់ដែរ អ៊ីចឹងណា! គាត់គួរតែសំណូមពរទៅអាជ្ញាធរ ឬក៏គាត់គួរតែរៀបចំកន្លែងបង្ហូរទឹកហ្នឹងផ្សេងក្រៅពីព្រែកកំពតអ៊ីចឹង»។
វេជ្ជបណ្ឌិតផ្នែកសុខភាពទូទៅនៅមន្ទីរសម្រាកព្យាបាលមួយនៅរាជធានីភ្នំពេញ លោក ជូ ចាន់ឬទ្ធិ ពន្យល់ថា កាកសំណល់និងទឹកកខ្វក់ដែលមានសារធាតុគីមី អាចបង្កជាមេរោគបាន។ លោកបន្ដថា តាមរយៈការប៉ះពាល់ជាមួយទឹកកខ្វក់នេះ មេរោគនឹងធ្វើឱ្យរលាកស្បែក ថែមទាំងអាចជ្រាបចូលទៅបង្កជាដំបៅ និងបង្កើតជាសត្វល្អិតក្នុងពោះវៀនមនុស្ស។
លោក ជូ ចាន់ឬទ្ធិ មានប្រសាសន៍បន្ដថា៖ «មេរោគខ្លះនៅក្នុងទឹក រួចភាយមេរោគនោះទៅតាមខ្យល់អាកាសក៏មានដែរ ព្រោះបាក់តេរីមួយចំនួនវាតូចៗ មើលមិនឃើញទេ»។
កាលពីដើមខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ ក្រសួងឧស្សាហកម្ម និងសិប្បកម្ម បានចុះហត្ថលេខាលើអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នាជាមួយក្រុមហ៊ុនវាវីអគ្គិសនីកំចាយ Sinohydro របស់ចិន ក្នុងការកសាងទំនប់បង្ហៀរទឹកនៅព្រែកកំពង់បាយ ក្រុងកំពតនេះ ដែលគិតជាទឹកប្រាក់សរុប៨០ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក។
បន្ទាប់ពីទំបន់បង្ហៀរទីមួយនេះ រដ្ឋាភិបាលអះអាងថា ក៏គ្រោងប្រើប្រាស់ថវិការបស់ខ្លួនក្នុងការបន្ដសាងសង់ទំនប់ទី២ នៅផ្នែកខាងក្រោម ដែលថា គម្រោងនេះនឹងគិតគូរដល់កិច្ចការពារបរិស្ថាននិងផលប៉ះពាល់សង្គម។
យោងតាមព័ត៌មាននៃកម្មវិធីអនាម័យទឹកស្អាតរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បានបង្ហាញថា ការប្រើប្រាស់ទឹកកខ្វក់អាចបង្កឱ្យប៉ះពាល់ដល់សុខភាពជាច្រើនដូចជា ជំងឺរាករូស ជំងឺគ្រុនចាញ់ មេរោគដល់ស្បែក និងជំងឺជាច្រើនមុខទៀតទាក់ទងទៅនឹងក្រពះពោះវៀនដែលបង្កមកពីដង្កូវបារ៉ាស៊ីតនៅក្នុងទឹក។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ នឹងមានជួបប្រទះបញ្ហានៅពេលដែលប្រភពទឹកត្រូវបានបំពុល វាបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់រុក្ខជាតិ និង ភាវៈមានជីវិតដែលរស់នៅក្នុងទឹកនោះផងដែរ៕
អត្ថបទដោយ៖ គៀត សុរិទ្ធធាវី
